Cadena de la Nerta
La Cadena de la Nerta o Cadena de l'Estaca es una cadena de còlas situada entre lo Golf de Fòs a l'oèst, l'Estanh de Bèrra au nòrd, lo nòrd de l'Estaca a l'èst e la Mar Mediterranèa au sud. Compausada d'un massís calcari que sa formacion es liada a aquela deis Aups, es un relèu bas mai traversut que constituïssèt un obstacle ai comunicacions terrèstras entre lo Martegue e Marselha fins au sègle XXen. Sa còsta sud, caracterizada per la color blava de seis aigas, es dicha Còsta Blava. Es un litorau rocassós d'accès malaisat per lei batèus.
Toponomia[modificar | Modificar lo còdi]
Lei dos noms de la cadena provènon de dos vilatges situats dins la partida orientala dau massís. La Nerta es un pichon vilatge situat dins la cadena ela meteissa, 4 km au nòrd de l'Estaca. L'Estaca es un vilatge de pescaires situat au nòrd de Marselha. Uei, lei dos vilatges son estats absorbits per la Ciutat Focèa e integrats au 16en arrondiment de la vila.
Geografia[modificar | Modificar lo còdi]
La cadena seguís un aisse èst-oèst. Es pus auta a l'èst onte se tròba sa cima pus auta (278 m). A l'oèst, s'acaba dins lo Golf de Fòs mai, aperavans, si devesís en doas cadenas parallèlas entre Castèunòu dau Martegue e Sausset dei Pins. Aquelei doas brancas forman una depression agricòla sus lo territòri dau Martegue onte si situan lei vilatges de Sant Pèire dau Martegue e de Sant Julian dau Martegue. L'abitat es rar dins la cadena ela meteissa a l'excepcion dei vilatges d'En Suá, dau Ròve e de la Nerta. En revènge, es pus important lòng dau litorau, mai que mai dins lei regions occidentalas onte si tròban Carri lo Roet, Sausset dei Pins, lo Martegue e Castèunòu dau Martegue. Lo litorau orientau, mens favorable a l'acostament, veguèt la creacion d'un abitat pus reduch coma lo vilatge de la Redona.
La cadena de la Nerta es mai que mai compausada de rèstas montanhós usats que fan partida dei Cadenons de Bassa Provença. Es una formacion cauquiera que data dau Cretacèu e de l'Eocèn. La depression de Sant Pèire e Sant Julian dau Martegue contèn un important jaç de gip que foguèt esplechat fins ais ans 1980. Lei formacions nòrd fan partida dau Bacin Minier de Provença que foguèt l'objècte d'una esplecha per lo lignit a Gardana e Fuvèu fins a 2003.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Preïstòria[modificar | Modificar lo còdi]
Lei còlas de la Nerta son restadas despuei la Preïstòria coma va mòstran de traças la preséncia de caçaires-cuelheires neandertalians e cròsmanhons. L'agricultura si desvolopèt a partir de 5700 avC amb la cultura castelnoviana. Puei, la region veguèt lo desvolopament d'abitats fortificats a la cima de mai d'una còla, generalament situadas a proximitat dei zònas planas dau nòrd e de l'oèst onte l'agricultura e lo norrigatge èran probable pus simple. En defòra dau castelnovian, lei culturas representadas durant aqueu periòde protoistoric son lo chassenc (4350-3300 avC), lo coronenc (3200-2500 avC) e lo campanifòrme (2900-1900 avC). Aqueu darrier periòde veguèt pereu l'introduccion de la metallurgia dau bronze dins la region.
Antiquitat[modificar | Modificar lo còdi]
La metallurgia dau fèrre arribèt amb lei Celtoligurs que s'installèron dins la region a partir de 800 avC. Leis Avatics foguèron lo pòble principau de la region. La dominèron a partir d'oppidums fondats dins lei regions occidentalas coma Sant Pèire dau Martegue e, au nòrd-èst de la cadena, de Sant Blasi. Pasmens, la preséncia de Cenomans es pereu possibla mai la localizacion de son territòri es pas ben conoissuda. Aquelei pòbles fasián partida de la confederacion dei Sallavis. Tre 800 avC, intrèron benlèu en contacte amb de marchands grècs e fenicians.
La fondacion de Marselha entraïnèt l'establiment de contactes amb lei pòbles indigèns. L'irrupcion de la tecnologia grèga dins la region entraïnèt una modernizacion dei vilas celtoliguras localas. Lo barri ellenic de Sant Blasi n'es l'exemple pus famós mai lo movement es visible dirèctament en la cadena de la Nerta amb la formacion d'abitats fortificats litoraus ai Tamarís (vèrs 600 avC), a l'Arquet (vèrs 500 avC) e sus l'illa dau Martegue (vèrs 450 avC). Au sègle IIIen avC, l'influéncia grèga entraïnèt l'adopcion de l'escritura au sen de comunautats avaticas. Pasmens, vèrs 390 avC, una crisi militara entre lei Focèus e lei Sallavis traièt de destruccions importantas dins leis abitats indigèns. Dins aquò, la reconstruccion foguèt rapida e d'oppidums novèus foguèron fondats a la Campana, a la Tèsta Negra e au Verduron.
Una segonda crisi militara entre Grècs e Sallavis si debanèt vèrs 125 avC. Entraïnèt una intervencion romana que destruguèt mai d'un oppidum dins la cadena de la Nerta. Lei vencuts foguèron integrats dins la província de Narbonesa e lei Romans fondèron au mens una vila, Maritima Avaticorum, au nòrd-oèst. L'oppidum de Sant Pèire, qu'aviá subreviscut a l'invasion romana, declinèt lentament e foguèt abandonat dins lo corrent dau sègle Ièr apC. Pus tard, de bastidas romanas foguèron construchas. Domenis agricòlas esplechats gràcias a una man d'òbra servila, èran installadas dins lei zònas agricòlas.
De l'Edat Mejana a la Revolucion Industriala[modificar | Modificar lo còdi]
Après la casuda de l'Empèri Roman, la cadena de la Nerta foguèt gaire poblada en causa de la menaça representada per lei barbars e per lei Sarrasins. L'abitat se desplacèt vèrs de zònas fortificadas coma Sant Blasi. De mai, lo clima, vengut pus arid, èra pas favorable a una agricultura intensa. Lo Martegue demorèt lo centre demografic pus important de la region e lei còlas de la Nerta foguèron globablament integradas dins la Vescomtat dau Martegue (que venguèt un principat en 1581). Au nòrd-èst, lei Templiers establiguèron una comandariá a Sant Michèu de Ginhac en 1350. Dins lei pichons vilatges de la Còsta Blava, la pesca demorèt l'activitat principala.
A partir dau rèine de Ramon Berenguier V (1209-1245), lo Martegue venguèt un centre important en Provença Occidentala. Fins au rèine de Loís XIV (1643-1715), posquèt rivalizar amb Marselha e la Ciutat. Puei, declinèt, minada per la pèsta de 1720 e per la volontat reiala de privilegiar lo desvolopament de Marselha.
L'industrializacion de la region[modificar | Modificar lo còdi]
A partir de la fin dau sègle XIXen, lo Martegue e Castèunòu dau Martegue venguèron un centre d'industrializacion en Provença, magerament gràcias a la petroquimia. Aquò traièt lo desvolopament dau Martegue e, pus tard, deis autrei vilas de la region. L'amainatjament de la zòna industriala de Fòs, iniciat dins leis ans 1960-1970, accelerèt aquela tendància. Pendent la segonda mitat dau sègle XXen, l'interès per lo torisme representèt un segond aisse de desvolopament economic gràcias ai païsatges de la Còsta Blava. Lei vilatges dau sud dau Martegue (La Corona, Carrò), Sausset e Carri lo Roet n'en foguèron lei beneficiaires principaus mai En Suá la Redona e lo Ròve conoissèron pereu un certan desvolopament.
Aqueu desvolopament foguèt permés per la construccion d'aisses de comunicacion modèrnes e rapides. Lo premier es la linha de camin de fèrre entre Marselha e Miramàs que passa lòng de la mar. Fòrça murtriera, sa construccion menèt a l'installacion de centenaus d'obriers espanhòus e italians. Puei, entre 1972 e 1989, foguèt bastida l'Autorota A55 entre Marselha e lo Martegue. De rotas segondàrias complètan aquel ensemble.
Fauna e flòra[modificar | Modificar lo còdi]
En causa de sa topografia traversuda, la cadena de la Nerta es un espaci naturau pauc poblat a respècte dei regions vesinas (Marselha e zòna industriala de Fòs). A l'excepcion dei vilatges d'En Suá e dau Rove, lei zònas interioras son pauc pobladas e lo litorau rocassós a limitat lo desvolopament deis aglomeracions maritimas. La cadena presenta donc un ecosistèma mediterranèu relativament preservat constituït de seuvas de pins, de garrigas e de quauquei zònas umidas. Aquò permet la subrevida de mamifèrs de talha mejana coma la cabra e lo rainard. En particular, existís una populacion de cabras « marron » estimada a 500 individús en 2021[1]. Au mens doas espècias de rata-penada son tanben presentas dins lei còlas.
L'endrech es tanben favorable ai reptils amb un dotzenau d'espècias de lizards, de sèrps e de tortugas. Mai d'un centenau d'espècias d'aucèus son estadas identificadas amb una part importanta d'espècias marinas. Pasmens, en fòra dei zònas litoralas, la màger part deis aucèus marins intran pas dins lei sectors pus terrèstres dau centre. Lei rapaç pichons son ben presents e si pòu observar d'espècias pus importantas coma l'agla de Bonelli e divèrsei chòts, compres lo dugàs.
Enfin, gràcias a la creacion de doas resèrvas naturalas dins leis aigas de la Còsta Blava, leis ecosistèmas marins son egalament relativament ben preservats en despiech de la pesca e, subretot, de la pollucion. Aquò explica la persisténcia dei populacions d'aucèus marins.
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
Geologia[modificar | Modificar lo còdi]
- BRGM, Carte géologique de la France à 1/50 000. Martigues-Marseille, XXXI-44-45, 2a edicion.
- B. Dellery e Ch. Glintzboeckel, Étude géologique et hydrogéologique de la mine de Saint-Pierre-lès-Martigues, BRGM, 1973.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
- Jean Chausserie-Laprée, Martigues, Terre Gauloise - Entre Celtique et Méditerranée, Errance, colleccion « Hauts lieux de l'histoire », 2005.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Maritima, ''Massif de la Nerthe : et toujours les chèvres dans les collines...'', 5 de genier de 2021, [https://www.maritima.info/actualites/environnement/chateauneuf-les-martigues/12562/massif-de-la-nerthe-et-toujours-les-chevres-dans-les-collines-.html].