Apicultura

Bugal.

Bornats en Nauta Savòia.

Bugal modèrne.

« Un apicultor e sas abelhas »; òbra de Claus Homfeld.

Quadre cobèrt d'abelhas, extrach d'un bornat per un apicultor.

L'apicultura es una branca de l’agricultura que consistís a abalir d’abelhas de mèl per expleitar los produches del bornat, subretot de mèl. L’apicultor deu provesir al bugal un abric, de suènhs, e vigilar sus son environament.

Practicada sus totes los continents, aquesta activitat diferís segon las varietats d’abelhas, lo clima e lo nivèl de desvolopament economic. Es una activitat ont s'encontran uèi encara de metòdes ancestrals coma la culhida de la mèl per  premsada de las brescas, mas tanben de metòdes modèrnes coma l'extraccion per fòrça centrifuga, l’inseminacion artificiala, o l'estudi del trajècte de las abelhas equipadas de microreflectors radar.

Istòria de l'apicultura

Primièra representacion iconografica d'una caça a l'abelha mesolitic (Espanha).

Bornats representats dins le tacuinum sanitatis.

Los apicultors, dessenh de Brueghel, 1568.

Nom de Nesout-bity ("nom de couronament"), literalament « aqueste qu'aparten al jonc e a l'abelha », dins la cultura de l'ancian empèri egipcian.

Agrandiment.

L’abelha èra ja presenta fa seissanta milions d'annadas sus Tèrra: de fossils d’aspècte identic a las abelhas d'uèi foguèron descobèrts. Aquesta longevitat es lo resultat de l’adaptabilitat excepcionala d'aquesta espècia: lo comportament de l’abelha es regit per de factors innats, e per son adaptabilitat a las condicions d’environament. De recercas recentas fan pensar penser qu'i aviá pas d'abelha al dessús del 57n parallèl nòrd (lo Danemarc e l'Angletèrra d'ara) en Euròpa a l'epòca del Neolitic (entre 9000 e 3000 AbC).

Preïstòria e Antiquitat

Dins los temps mitologics, es Aristèu que lo primièr abaliguèt d'abelhas. La culhida e la consomacion de mèl, de destriar de la quita apicultura, ven de la preïstòria. Las pinturas rupèstras representant de scènas de culhida de mèl mostran l’utilizacion d'escala e de l'enfumatge. A aquesta epòca, l’òme culhís la mèl sovent destrusent la colonia, coma lo mòstra la primièra representacion iconografica d'una caça a l'abelha descricha en 1924 per l'arqueològ Eduardo Hernández-Pacheco y Estevan: una pintura rupèstre mesolitica (datada de fa quatre a set mila ans) trobada a la « cueva de la Araña », près de Bicorp (Valéncia). Se vei dos « culheires de mèl », lo primièr al sòl, lo segond pujant sus una mena d'escala de lianas o de còrda, portant una banasta per l'emplir de la culhida, a la man endintrar dins la camba d’un arbre o una cròta cercant las brescas. A l'entorn d'el son grossièrament dessenhadas d'abelhas feras volant.

Lo primièr bornat foguèt benlèu eissit de la presa d’un soc d’arbre cròs contenent un nis d'abelhas. Aqueste soc, tornat del bòsc, permetava d'aver de bornat près de la demorança. Mai tard, amb la mestresa de las tecnicas d'embornatge, apareguèron los primièrs bornats artificials, fabricats coma de banastas a partir de materials vegetals, mas se sap pas exactament quand la domesticacion de l’abelha se realizèt.

Aquesta auriá acompanhat la sedentarizacion de l'òme al començament del neolitic, vèrs 9 000 AbC. De pròbas arqueoquimicas d'usatge preïstoric de mèl e d'utilizacion de cera d'abelhas salvatjas son estat recentament cercadas dins los 6400 topins d'argila trobats al Pròche-Orient, en Euròpa e en Africa del Nòrd. Se trobèt alara la traças mai vielhas de cera d'abelha dins de teralhas datant de 7000 AbC, situadas en Anatolia, coma dins lo site de Çayönü Tepesi e aqueste de Çatalhöyük, près de Konya. Benlèu aviá utilizada per far de taps estancs al pòts, o - çò qu'es benlèu lo cas a Çayönü Tepesi, que las traças son mescladas a de grassa animala - poiriá èsser de rèstes de nis d'abelhas entretengudas per produire de mèl per sucrar los aliments.

En Anatolia, los rèstes mai ancians de cera d'abelha trobada se situavan dins los Balcans, per exemple dins de teralhas trobadas suls sites de Paliambela (Grècia actuala, vèrs 4 900 à 4 500 AbC.), Măgura (Romania actuala) (5 500-5 200 AbC.) e Drenovac Turska Česma (Serbia actuala), fa gaireben 1500 ans abans que se pensava. Se'n trapa encara en Polonha o en França, dins los sites chasseans del millenari IV AbC (Font-Juvénal, Chassey-le-Camp e Bercy) e a Clairvaux-les-Lacs.

De rèstes de cera d'abelha foguèron trobadas dins de teralhas dins al Danemarc, e tanben en Anglatèrra (mas pas en Escòcia, ni en Irlanda o en Escandinàvia) a una epòca ont aquesta region constituissiá benlèu la limita nòrd de l'airal d'espandiment de l'abelha.

Egipte e Mesopotamia

L’apicultura es correnta dins lo Naut-Empèri egipcian del sègle XXIV AbC. De representacions foguèron trobadas dins la « cambra de las sasons » del temple solar del rei Nioserra à Abo Ghorab (Egipte antica), ont se vei de scènas mostrant l'enfumatge, l’extraccion e la conservacion de mèl. Es lo testimòni grafic mai ancian d'abelhas domesticas e abalidas. De pòts de mèl ara entièrament cristallizats an estat trobats dins de sepulturas.

L'utilizacion en medecina e coma ofèrta religiosa, de cera e de mèl importat (sens poder determinar se s'agís de mèl d'abelha o o de dàtil), es atestada en Mesopotamia al millenari II AbC. Lo governaire de Mari Shamas-res-ușur se pausant en promotor de l'abaliment d'abelhas. Coma los Egipcians o los Mesopotamians, los Ititas practican l'apicultura: las Leis ititas a Atusa castigan vèrs 1300 AbC. los raubaires de bornats.

En setembre de 2007, d'arqueològs decobrisson a Tel Rehov 30 bornats intactes datats de l'epòca biblica en Palestina, entre la mitat del sègle X AbC fins al començament del IX. Lor produccion a l'epòca es estimada annalament a 500 quilogramas de mèl e 70 quilogramas de cera.

Grècia e Roma antica

L’importança de la practica apicòla e tanben la coneissença de las practicas d’apicultura dins lo mond minoèu e micenian es plan establida. Lo mond minoèu e micenian utilizavan de bornats similars als bornats tradicionals de pèira, de ceramica o trenadas, des enfumaires e d’autras aisinas apicòlas. L'apicultura es una activitat agricòla importanta dins la Grècia antica, coma en Atica. Aristòtel, dins son Istòria dels animals, primièr tractat d'apicultura, descriu la forma exagonala de las cellulas dels bornats qu'an a lor cap una abelha-rei, a l'encòp mascle e feme e d'abelhas de diferentas talhas e anatomias. Considèra que las abelhas an pas de sang. Democrit es lo sol a considerar qu'an de tripalhas, trop pichonas per èsser vist a l'uèlh nud.

Existís mai d'un tractats al subjècte de l'apicultura, pendent lo periòde de la Roma antica: Plini lo Vièlh descriu amb precision de modèls de bornat mobil, de vim o sieure (apiarium), manipulat par un esclau apicultir, l’« apiarius », e Virgili i consacra lo quatren Cant de sas Georgicas, evocant per exemple la legenda d'Aristèu e sos bornats.

Allusions dins la Bíblia e l'Alcoran

La Bíblia evòca sovent la mèl mas designa mai sovent la doçor del chuc del dàtil e de la figa. La mèl eissida d'abelha probablament salvatja es citat sonque dos còps, dins lo Libre dels Jutges e lo primier livre de Samuèl. Dins l'Alcoran, al sègle VII, la setzena sorata, a per nom « An-Nahl », Las Abelhas, en referéncia als versets 68 e 69 ont son evocats la domesticacion de las abelhas e los benfachs de la mèl.

Edat Mejana e Renaissença

De modèls de bornats de pòsts son corrents dins l’Antiquitat, e tanben de bornats trenats, e de ceramca: son d'en primièr realizadas de latas de fusta entrecrosadas, estancadas amb una mèscla de bosa de vaca e de cendres. Los bornats de palha trenada, mai tardièras, son mencionadas pel primièr còp dins una ordonança de Carlesmanhe, datada de 799, lo Capitulari De Villis. La culhida dins aquestes bornats es realizada per estofatge total o parcial de l’eissam, o per la talh de las brescas, çò que provòca sa mòrt, o son aflaquiment. A l'Edat Mejana, l'abaliment de « moscas de mèl » se desvolopa subretot dins los monastèris o pel bòscs per de comunautats païsanas o dels agents forestièrs, la presa d'eissams, de bornats, de mèl o de cera constituissent de redevanças feudalas. En parallèl a l'eissamatge natural, la transumança dels bornats es realizada quand un espaci floral èra tot entièt expleitat. A la Reneissença, tres tecnicas màger son practicadas per la culhida de la mèl: estofatge amb una meca de sofre, transvasament d'un bornat cap a un autre, presa de las còcas de cera sens se veire lo contengut de la còcas.

Epòca modèrna

Aquesta epòca es d'en primièr illustrada pels noms de Jan Swammerdam, Giacomo Filippo Maraldi, Ferchault de Réaumur, John Hunter, François Huber e Lazzaro Spallanzani.

En Euròpa, l'expleitacion intensiva de la mèl data de la fin del sègle XVIII amb l’invencion d'un sistèma d'estatge suplementari contenent de quadres vuèges qui permet de far la culhida mai productiva, e alara se pòt començar a parlar d'abaliment. L’avèniment de l’apicultura modèrna se fa per l’invencion del quadre mobil, realizada en 1844, pel Doctor Charles Paix Debeauvoys (1797-1863).

Maias

Los Maias fan un culte a las abelhas e a lor dieu Ah-Muzen-Cab. Culhisson la mèl de las meliponas, abelhas sens fisson, dins de bornats encapsulats dins un soc cròt o dins de pòts de teralha adorsats a las parets dels ostals, metòde ancestral ancara practicat malgrat l'arribada dels Conquistadors al sègle XV: aquestes colons espanhòls e portugueses importan l'abelha europèa Apis mellifera mai productiva per provesir pro de cera per realizar los ciris de cera d'abelha pura per las glèisas.

Vida de la colonia

Raças d'abelha domestica

Las espècias domesticadas son subretot Apis mellifera e Apis cerana, e tanben Meliponini, una tribú sens fisson que s'encontra dins las regions tropicalas. L'abelha e lo manhan son los sols insèctes que se califican de domestics. I a pas cap de diferéncia fisiologica entre las abelhas domesticas e salvatges. Una colonia domestica viu donc jos la proteccion de l'Òme, alara qu'una colonia salvatja (se dich d'eissam quitament fòra del periòde d'eissamatge) viu d'esperela.

Evolucion d'una colonia

Una colonia d’abelhas se compausa d’una reina unica (feme), de fòrça obrièras (femes), d'un arèm d'abelhards (mascles), e de coüm (uòus, larvas, e ninfas). Una sola colonia ocupa un sol bornat.

La populacion de la colonia varia amb las sasons: es mai importanta pendent los periòdes ont las fonts son abondantas, de 30 000 a 70 000 individús, per far mai de culhidas possiblas. Diminuís en ivèrn, a sièis mila individús, per minimizar la consomacion dels provesiments. Mas deu demorar pro fòrta per reviscolar la colonia a la prima.

Surbrevida, reproduccion e multiplicacion

Coma son d'insèctes eusocials, las abelhas an un instincte de subrevida coma individús, mas tanben coma colonia. En primièra instança, lo comportament de las abelhas va sempre dins lo sens de la salvegardia de la colonia.

Reproduccion dels individús

Reproduccion sexuada

Coma individús, las abelhas possedisson un instincte de subrevida limitat, e esitan pas a se sacrificar per aparar lor colonia (per exemple, fissan quitament se aquò implica lor mòrt de cort tèrme). Solas las reinas (femes) e los abelhards (mascles) se reproduson coma qu'individús, per via sexuada. Aqueste biais de reproduccion favoriza la mescla genetica. Mas los individús vivon pas fòrça temps: mens d'un an per las abelhas, e fins a cinc ans per una reina.

Reproduccion asexuada

Una reina es tanben capabla de partenogenèsi, es a dire que pòt pondre d'uòus viables sens aver èsser fecondadas d'en primièr. Aquestes uòus non-fecondats fan sempre naícer d'abelhards (mascles) que possedisson lo mèsme patrimòni genetic que lor maire.

Comportament de subrevida

Se sa reina morís, una colonia es dicha « orfanèla », e son esperança de vida cai rapidament. Per produire (al mens) una reina novèla, las obrièras causisson de larvas jovas frescament pondudas (dos a tres jorn maxim), grandisson lor cellula (« cellula de salvetat »), e las noirisson sonque de gelarèia reiala. Aquesta substància acida de qualitat superiora permet a las larvas de se desvelopar en reinas. La primièra nascuda eliminarà totas las autras per assumir sola la subrevida de la colonia. Aqueste comportament es expleitat pels apicultors practicant l'eissamatge artificial.

Reproduccion de la colonia

Eissamatge natural

Al subjècte de la reproduccion de la colonia, lo tèrme de « multiplicacion » es melho. La tecnica utilizada consistís per una colonia a multiplicar sas reinas e a se devesir en colonias mai pichona. La tecnica se nomena eissamatge.

Alara que las reinas se reproduson de biais sexuat (acobament amb d'abelhards), las colonias se multiplican per eissamatge.

Apicultura e sedentarizacion de las colonias

En l'abséncia de l'òme, una granda partida de la colonia quita lo luòc inicial, per eissamatge. La partida sedentària de la colonia es sovent pro fèbla, subretot dins l'escasença d'eissamatges multiples, e sempre mai aflaquida pels parasits (entre autre a causa du non-renovèlament de las ceras). La mòrt de la colonia es seguida d'un netejatge per las autras espècis, que libèra l'espaci (soc cròt per exemple) e permet l'installacion d'una novèla colonia amb construccion a partir de ceras nòvas.

L'utilizacion de las abelhas per produire, dins de bornats, necessita que la talha de la colonia demore sufisanta. Es una forma de sedentarizacion de las colonias, amb de practicas apicòlas que li son associadas.

Alimentacion de la colonia e fonts

Per subreviure e se reproduire, una colonia d’abelhas a besonh de fonts, que li venon subretot de la flora a l'entorn. Las obrièras trabalhan tota lor vida a acampar aquestas matèrias (nectar de flors, pollèn, propòlis...) per provesir al bornat los materials que li cal, e de produire de la noiritura. La qualitat imputrescibla de la mèl que produson lor permet de lo servar sens pèrdas per de periòdes mens astrats (ivèrn dins l'emisfèr nòrd, sason seca en Africa).

Practicas e material apicòls

Las practicas e lo material utilizats son diferents segon lo tipe de bornat, la volontat de produccion (quines son los produchs del bornat e en quina quantitat), de conservacion de las abelhas o de pollinizacion.

Constantin Kléber, apicultor a Sant Cristòu, sul plan d'Aubion.

La mena classica d’una colonia consistís subretot a vigilar a l'estat de la demografia dels bornats per optimizar la produccion e assegurar la subrevida de las colonias. Aquò passa per la proteccion generala contra lo clima e las intrusions, pel noiriment e los tractaments antiparasitaris.

L'apicultura es sovent associada a una observacion de l’ecosistèma a l'entorn dels bornats, amb la necessitat d'unas coneissenças en botanica e entomologia.

Tipes de bornat

Existís diferents tipes de bornats coma los bornats naturals, tradicionals, orizontals o verticals mas los bornats modèrnes necessitant pas la destruccion de la colonia.

Apicultura pastorala o transumanta

Principi

Bugal en rotlòta, remorcabla.

Lo rai d'accion de las abelhas se limita a 3 km, çò que pòt limitar la produccion d'un bugal quand la vegetacion o la florason son limitadas. L’apicultura pastorala es una apicultura que consistís a desplaçar los bornats de site en site, segon las sasons e de las florasons. L'apicultor ensag de subreviure aquestas variacions en començant per las planas e vals plan expausats d’avril a junh, rejongant las florasons mai tardièras de mont en julhet e agost, per finir per las culhidas de melats d'avet, abans un retorn en plana per l’ivernatge. Lo desplaçament d'un bornat es possible a condicion que la durada del viatge passa pas unes jorns, que las abelhas vivon amb lors sèrvas quand son confinadas dins lor bornat. Pendent la manòbra, cal embarrar las abelha dins lor bornat qu'ataquen e fugisca pas. La tampadura del bornat se practica normalament a jorn falit, quand las abelhas se trapan totas a l'interior.

Istòria

Fòrça anciana, la tecnica èra ja practicada pels nomads, que portavan lors bornals a espatla d’animal. Sul Pò (Itàlia) e lo Nil (Egipte), los bornats èran cargats sus de naus que pujavan lo flume cap a de regions mai favorablas. Ara los bornats son embarcats sus de remòrças d'automobila o de camion. Son descargadas e plaçadas dins lo bugal pastoral, o, per limitar las manutencions, demoran en plaça sus de remòrças o de veïculs amenatjas especialament.

Ecologia

Cargament d'un camion de transumança en Carolina del Sud.

Lo vam de las monoculturas conven plan a aqueste genre de tecnica, que la florason dels arbres fruichuèrs es pas simultanèa. Mai, las abelhas aumentan fòrça los rendiments pel ròtle que tenon dins la pollinizacion. Pasmens, las zonas de camp dubèrt e d'agricultura intensiva an sovent perdut tot o partida de lors abelhas salvatjas, que las florasons sincrònas e brèvas permeton pas a las abelhas de se noirir tota l'annada. Dins de zonas coma las plantacions d'ametlièrs als EUA, los arboricultors fruchièrs mancan tanben l'abelhas. Los agricultors itinerants logan de bornats que de « locataris d'abelhas » venon pausar près de lors camps o vergièrs al moment de la florason. Prepausan de bornats d’Apis mellifera, e tanben d’abelhas mens productrises de mèl mas mai resistentas e capablas de fecondar las culturas, coma Megachile rotundata, introducha e naturalizada en America del Nòrd considerada coma lo sol pollinizator fisable per la luzèrna al Canadà, pasmens se pòt venir un veïcul d'un fongi patogèn (Verticillium albo-atrum)). Los abelhards son jutjats mai resistents e actius a bassa temperatura (10 - 18 °C) que las abelhas. Los abelhars, que forman de colonias mai pichonas, son preferidas a las abelhas dins las sèrras artificialas, qu'aquestas son sovent pas pro vastas per permetre lo vam d'una colonia d'abelha. Coma las abelhas, unas espècias d'abalhard semblan tanben en fòrta via de regression.

Riscs ligats à la transumança e la fèbla diversitat florala

La transumança es font d'ància per las abelhas, venon mai vulnerablas als parasits e malautiás, e poiriá diminuir lor capacitat a foncionar naturalament. Aquestes escambis fan mai aisida l'espandiemnt de las malautiás entre los bugals. Dins la natura, i a al maxim tres a quatre borants salvatges per quilomètre carrat, que « coneisont » lor environament e benfician d'una alimentacion plan variada (pollèn, nectar e melats de millièrs de plantas diferentas), per una produccion intensiva de mèl o la pollinizacion contractuala es una a uèit bornats per ectara que son pausada e pòdo se noirir que d'una font alimentària unica.

Apicultura urbana

Bornats pedagogics en carton.

Bugal en vila, din un collègi près de Grenòble

L'apicultura urbana es una forma d'apicultura apareguda dins los ans 2000. Aquesta tecnica presenta l'avantatge pedagogic de facilitar l'accès dels estudiants als bornals (visitas, observacions, aprendissatge). Semblariá que las abelhas sián capablas de s'adaptar al mitan urban sens encontrar de grandas dificultats, mas l'accès a la natura (exterior de la vila) demora una necessitat absoluda, e cal prene en compte lo rai d'accion limitat de las abelhas (unes 3 quilomètres). I a donc mejan de practicar una apicultura sociala e ludica, mas la produccion de massa demora possibla e entièrament favorizada sonque dins la plena natura.

D'estudis prigons tendon a mostrar que la mèl producha en vila es pas melhore o pièger qu'aqueste produch dins la natura. La pollucion, per exemple, auriá donc pas d'impacte sus la qualitat de la mèl.

Gestion e multiplicacion de las colonias

L'eissamatge permet de multiplicar lo nombre de las colonias. Pòt èsser natural o artificial.

Seleccion e abaliment

D'apicultors seleccionan lors reinas per favorizar melhor la produccion. La mesa a mòrt d'una reina vielha o tròp fèbla es frequenta, e lo manten de las raças pòt èsser un critèri.

Raças

L’abelha es un imenoptèr, apartenent al genre Apis, que compòrta d'espècias socialas, que tres son originàrias d’Asia: Apis dorsata, Apis florea et Apis cerana. L’Apis mellifera (Linné) s'encontra en Euròpa, en Africa, au Pròche-Orient, e dins una partida de la Siberia. Son espandiment geografic fòrça grand donèt de raças amb de caractèrs morfologics e comportementals variats. Menada pels colons, l’Apis mellifera s'espandiguèt en America del Nòrd e en America del Sud, en Austràlia e en Nòva Zelanda.

Las raças d’Euròpa mai conegudas son identificadas per de zonas geograficas, separadas per de monts, impassables pels eissams. I visquèron a l'estat indigèn, amb pauc de contactes exteriors. L’abelha negra, Apis mellifera mellifera (Linné, 1758) ocupava la mai granda partida de l'Euròpa, dempuèi la peninsula Iberica, la França, l'Angletèrra e l'Alemanha, la Polonha fins a la partida europèa de la Russia. L’abelha jauna italiana, Apis mellifera ligustica (Spinola, 1806) ocupa la majora partida de l’Itàlia. L’abelha carnoliana, Apis mellifera carnica (Pollmann, 1879), es originària d'Eslovènie e d'Àustria. La caucasiana de bana longa, Apis mellifera caucasica (Pollmann, 1889), viu subretot dins lo Caucàs e en Georgia.

De raças mestissas foguèron creadas per l'accion de l'òme, volontàriament o non.

L’abelha Buckfast, creada pel Fraire Adam es una de las mai apreciadas. Es lo resultat de crosaments e seleccion combinadas. Aquesta abelha es, a l'ora d'ara, la sola que lo pedigree siá publicat sus l'internet. Aquesta genealogia, classificada pels abalaires, ven de 1925.

Un autre exemple de mestissatge es aqueste de l'abelha dicha africanizada. Nascuda en 1957, al Brasil, a la seguida de l'importacion d'Africa de l'abelha Apis mellifera scutellata (Lepeletier, 1836), qu'aviá semblat adaptada melhor al clima tropical. Se crosa amb l'abelha creòla, descendenta de las abelhas ibericas portadas pels conquistadores. Aqueste crosament, que las caracteristicas de vigor e de prolificitat balhavan un important avantatge evolutiu, envasiguèt tota la zona tropicala e subtropicala de las Americas.

Al delà d'aquestas raças avent una denominacion determinada, las abelhas forman de populacions, o raças localas, dins cada region, e son pas formalament repertoriadas. Lo gra d'originalitat d'aquestas raças, lor omogeneïtat o lor gra d'ibridacion son pauc descrichs. La populacion d'abelhas d'una region es eissida de son eritatge, combinason entre l'anciana raça locala, e los apòrts de contunh d'abelhas d'origina alonhada o de soca seleccionada, pel negòci de las reinas e dels eissams, o la transumança e las migracions. Subís l'influéncia de las condicions de clima o de fonts localas, conjugadas as la practicas mai o mens extensivas dels apicultors.

Los caractèrs racials, morfologics e comportementals son l’objècte d'estudis de biometria: lors apòrts en apicultura son importants que permetèron de conéisser l’influéncia dels caractèrs genetics sus las qualitats d’una raça d'abelhas.

Seleccion

La seleccion es practicada coma dins los autres sectors de l’agricultura; tend melhorar l’abelha per colomar los besonhs de l’apicultura. Las qualitats cercadas per las abelhas son la vigor, la feconditat, la doçor, la propretat, la resisténcia a las malautiás, e d'èsser pauc « eissamària ». Pasmens cal remarcar dins lo mond que la seleccion aflaquís la diversitat de las abelhas e pòt consistir a tèrme una deficiéncia. Existís diferents metòdes de seleccion en apicultura. La mai utilizada es la selection dicha massala.

Aqueste metòde consistís a causir las reinas que semblan mai interessantas e a utilizar lors filhas coma partença per abalir las reinas descendentas seguentas. Successivament, l'operacion de seleccion permet de melhorar las performanças de las reinas filhas en foncion dels critèris causits. Entre doas estapas de seleccion, las combinasons geneticas novèlas se fan naturalament sens intervencion umana. Las reinas seleccionadas descendentas son diferentas d'aquestas de la generacion precedenta e diferentas entre elas. Constituisson donc pas une varietat separada.

Abaliment de las reinas

Principi

Tot apicultor practica, dins son bugal, una forma de seleccion; en efièch, pendent l’eissamatge artificial, causís coma soca sas colonias mas fòrtas. Per practicar una seleccion mai rigorosa, deu poder dispausar d’un grand nombre de colonias: unes apicultors se son donc especializats dons la produccion de reinas seleccionadas.

Tecnica

Los elevaires de reinas dispausan de bornats dedicats a lor activitat. De quadres son amenatjats per conténer d'esboç artificials de cellulas amb reina, nomenadas « cupulas ». Amb un estilet, l'elevaire pausa de jovas larvas (fins a tres jorns) dins las cupulas. Los quadre garnits son enseguida introduchs dins lo bornat d'abaliment mesa a l'estat d'orfanela, es a dire que la reina d'aquesta colonia ven d'èsser raubada. Aqueste raubament provòca lo mecanisme de subrevida de la colonia, es a dire lo noiriment de las larvas amb la gelarèia reiala; las obrièras lo realiza espontanèament quand remarcan l'abséncia de lor reina. Per precaucion, las alveòlas artificialas son enseguida plaçada dins de grasilhas cilindricas destinadas a empachar una reina eventualament nascuda premadura de las destruira per eliminar sas rivalas de nàicer. Abans la naissença de las reinas, cada cellula es plaçada dons un bornatet de fecondacion. Aqueste bornatet es garnida d’obrièras e de brescas de coüm tapats, a partir d'ont lor seriá impossible d'abalir de novèlas reinas (que las larvas jos operculs son de segur tròp vielhas per lo far). Dins lo mes que seguís lor naissença, las reinas devon èsser fecondadas naturalament o artificialament. Dins lo segond cas, une insemination instrumentala permet d'injectar lo semèn — 8-12 μl, d'un bon vintenat de mascles, seleccionats.

Dubertura dels bornats

Seguretat de l'apicultor

Apicultor intervenent dins un bornat, aparat per una combinason integrala.

Una fissada d'abelha es normalament pas dangierosa (levat en cas d'allergia), mas una ataca massissa pòt èsser mortala. Lo risc de fissada necessita de portat de vestits protectors. Los abelhas de genre apis atacan de preferencia lo cap e las partidas escuras que, per elas, representan d'orificis, coma los uèis, los pèls e las aurelhas.

Pendent son trabalh, l'apicultor pòt utilizar una combinason de proteccion per evitar las atacas d'abelhas. Al minim, lo vestit se comapusa una còfa grasilhada a l'entorn de la tèsta e l'apara, mas tanben existís tanben de blòdas e tanben de combinasons integralas. Portat de gants es frequent, mas complica las manipulacions. La combinason d'apicultor es mai sovent una color clara.

Se pòt tanben aplicar de produchs quimics (aerosòls, pomadas) directament sus la pèl de l'apicultor, per alunhar las abelhas.

Lo comportament ten un ròtle important dins la seguretat de l'apicultor. La panica e los gestes bruscs devon èsser evitats per pas provocar la colèra dels insèctes. Quitament en cas de fissada cal gardar son calme e agir dins un movement regular e fluid. Que que siá, una abelha fissa pas qu'un còp.

Enfumatge

L'enfumatge es une tecnica utilizada per calmar las abelahas quand se dubrís lo bornat. Lo fum a per efièch d'amar las feromònas largadas per las obrièras donc de calmar la colonia, que se refugia dins la partida inferiora del bornat. Après la partença de l'apicultor, las abelhas ventilan energicament lo bornat per purificar lor aire, e tornant a una activitat normala dins la mièja ora.

Lo fum se fa amb un enfumador. N'existís de menas diferentas, foncionant totes sul mèsme principi: lo combustible alucat es dins una caudièras, per que es injectat d'aire. L'injeccion se pòt far a la man amb un bufet, o una pipa, çò que daissa liure los dos braces de l'apicultor. Una chiminièra conica a la sortida de la caudièra permet de dirigir lo fum sus la zona de trabalh.

La combustion (pirolisi) deu produire un fum abondant e clar mas pas tròp caud per evitar de brutlar las abelhas e damatjar lo contengut del bornat (mèl, cera...). Los combustibles utilizats pòdon èsser de palha, des agulha de pin, de pinhas, de carton, de fusta poirida, etc. Las matèrias sinteticas e los materials tractats quimicament, devon èsser rebutats per evitar las intoxicacions.

Una tecnica mai modèrna consistís a l'utilizar d'aerosòls qu'an per efièch que se retiren las abelhas. Lor utilizacion es fòrça aisisa.

• 
  Enfumador prèst a far de fum.
• 
  Enfumador dobèrt.
• 
  Un enfumador de bufet.
• 
  Enfumador de bufet amb tap en cuèr traucat.
• 
  Apicultor enfumant un bornat.

Gestion dels riscs per las colonias

Riscs climatics

Lo bornat, natural o salvatge (se dich alara nis), es una estructura solida qu'apara las abelhas contra los factors environamentals defavorables.

Que son 'insèctes, las abelhas son directament vulnerables a l'aiga e al freg, mas tanben al vent (que pren la calor, e escampilha las abelhas) e a la lutz dirècta del solelh (la reina crenh la lutz). Per far pas caser la temperatura de la colonia, es melhor de dubrir pas lo bornat abans lo començament de prima avec al minim 20 °C. En efièch, cal daissar lo coüm al caud qu'a besonh d'una temperatura intèrna de 35 °C per se desvolopar coma cal e de duberturas destemporadas per temps freg fan las abelhas mai fèblas .

Riscs quimics

Existís de riscs importants ligats a l'apareisson de novèlas moleculas per l'agricultura e l'abaliment.

Predators, intrusions dins lo bornat e patologias

L'abelha mellifèra Apis mellifera, espèci mai coneguda d’abelha domestica, ten un ròtle essencial dins lo manten de la biodiversitat e dins la reproduccion de nombrosas plantas de flors. Mai, amb d’autres pollinizators, participa fòrça al rendiment de las produccions agricòlas. Las abelhas son pasmens sensiblas a fòrça agents patogèns responsables de malautiás, coma de virus, de fongis parasitas, d'ectoparasits (Varroa destructor), de bacterias (Paenibacillus larvae).

Los taus de mortalitat observats aquestas derrièras annadas menan l'apicultura a un declin important de la produccion, subretot dins las regions antropizadas del mond. Donat l'importança qu'an dins la pollinizacion, lor desapareisson a un impacte important suls ecosistèmas.

Vèspa asiatica

La vèspa asiatica (Vespa velutina) es lo predator màger de l'abelha en Occitània aparegut en estiu de 2004. Las abelhas localas an pas de defensa contra aqueste predator. La luta consistís subretot a far de  tendas pres dels bornats o de las zonas de nisificacion.

Autres predators

Bornats dins la region de Fada N'Gourma.

Lo bornat essent abrigat dels mal temps, font de calor e de noiritura (mèl e abelhas), atira fòrça visitors indesirables.

D'entre lo insèctes, i a las formigas (atiradas per la mèl sucrada), los fissacòls (Forficula auricularia) que cercan un abric mas dintran pas e causan pas de damtges, una arna Galleria mellonella que la larva consoma la cera, destrusent los quadres. Una autra menaça es l'Aethina tumida, un coleoptèr pichon qu provòca de pèrdas importantas dels bornats en Nordamerica que amb la mondializacion e l'exoprtacion de las reinas e eissam poiriá venir Euròpa.

D'animals de mai granda talha pòdon venir desaranjar, coma las mirgas e de sèrps que ceracan la calor dels bornats. Lo pic verd e la picassèla esitan pas a traucar las parets de fusta dels bornats per prene de larvas, ricas en proteïnas. Lo gost dels ors per la mèl es plan comengut, mas tanben consoman las larvas e la cera.

Los vandals e raubaires son tanben una menaça.

Infestacions parasitàrias

Varroa

Los apicultors patiguèron, e a vegada provoquèron per introduccion imprudenta d'abelha parasitadas, de grandas pèrdas a causa de l'epidèmia mondiala de Varroa destructor, dins los ans 1980.

Los apicultors contraròtlan lo taus de Varroa en observant las malformacions de las abelhas de la colonia. Dins unes bornats, mercé a une placa acampant las varroas que cason al sòl, es estimada la quantitat de varroas dins lo bornat. Quand la quantitat es tròp importanta, se fa un tractament (l'amitraza, lo τ-fluvalinat o lo timòl sont autorizats). De metòdes simples com loa transvasament de las colonias, la destruccion dels bornats fortament contaminats, cambiar las ceras o la quarantena abans l'introduccion d'una novèla colonia permeton la diminucion de l'infestacion. L'escambi d'individús (coma los mascles) entre colonias fan malaisida una eradicacion.

La seleccion de raças d'abelhas naturalament resistentas a las varroas es une solucion per una proteccion durabla, mas per l'ora pas cap de colonia d’Apis mellifera es resistenta a aquesta parasit.

Infeccions viralas

Las infeccions viralas màger son lo virus de las alas desformadas, lo virus de la paralisia aguda, lo virus de la paralysia cronica e lo virus de la « malautiá negra »

Infeccions fongicas

De fongis pòdon atacar lo bornat e provocar de malautiás criptogamicas coma:

• Nosema apis e Nosema caranae, fongis responsables de la nosemòsi,
• l'ascosferòsi, micòsi.

Sindròma d'afondrament de las colonias

Dempuèi 2006 als EUA, e los 2000 al mens en Euròpa e gaireben pertot pel mond, d'abelhas domesticas e a vegadas salvatjas semblan massissament tocadas per una reculada inexplicada de lors populacions. Se dich « sindròma d'afondrament de las colonias d'abelhas », o « CCD » (per Colony Collapse Disorder) per desciure lo fach que de miliards d'abelhas tornan pas ne dins lor bornat. Lo taus de bornat abandonats o gaireben desertats aten 70 % fins a 80 % dins las regions e païses mai tocats. La tèsi d'un fenomèn multifactorial es fortament envisatjada.

La multifactorialitat implicada la presa en compte a l'encòp de causas primàrias e de causas segondàrias de las malautiás: un parasit (causa segondària) pòt tuar la colonia, mas tan mai aisidament que la vigor de la colonia es fèbla (causa primària), per exemple en cas de consanguinitat.

Culhida e gestion de la produccion de la mèl

Unes apicultors produson pas de mèl, installant de bornats sonque per la pollinizacion. Una o mai culhida de mèl se pòdon realizar, e tanben la presa d'autres produche del bornat.

Debanament de la culhida

Pensent la culhida, l'apicultor extrai los quadres e torna dintrar las abelhas dins lo bornat. Se la sason es pas acabada, remplaça los quadres plens per de vuèges que las abelhas contunhan la culhida. Dins lo cas contrari, lo lèva tot. Fòrça apicultors culhisson la mèl mai d'un còp dins l'annada, per exemple après cada florason dominanta (castanhièr, colza, virasolhelh) per separar las mèls.

Per estimular de joves eisams o ajudar una colonia aflaquida en peride de carestiá, los apicultors practican sovent lo noiriment.

Produchs de l'apicultura

Un bornat produch diferentas matèrias coma las vertuts son multiples. Mai coneguda es la mèl, e n'i a d'autres, coma la gelada reiala, de vertuts anticancerigènas, la cera qu'es utilizada per far de candelas e per l'entreten dels mòbles du fusta, la propòlis, aseptisanta e antibiotica, e lo pollèn, comestible e ric en proteïnas. Diferentas raças d'abelhas son utilizadas per optimizar las culhidas en mèl, propòlis o pollèn. De tecnicas permeton de forçar las abelhas a la culhida de la propòlis.

Mèl

Un apicultor vendant son mèl sus un mercat a París.

Generalitats

La mèl es reputada dempuèi lo començament de l'apicultura sas nombrosas vertuts, e an la particularitat d'èsser imputrescible.

Es produch per las abelhas per constituir de sèrvas. Aquestas son consomadas quand las abelhas pòdon anar se noirir fòra (maltemps, ivèrn, abséncia de florason...).

En mejana, cada abelha transpòrta dins son papach 0,025 g de nectar de flor (matèria-primièra per la fabricacion de la mèl). Un grama de nectar demanda que las abelhas visitan 8 000 flors. Un quilograma de mèl correspond a 5,6 milions de flors visitadas e 40 000 km de percorregut. Pendent una bona annada, un bornat fòrt pòt produire près de 100 kg de mèl.

Autrescòps, la culhida de la mèl se fasiá caçant las abelhas e destrusent lo bornat (premsatge de la regas). La domesticacion de las abelhas e la concepcion de bornats modèrnes permet uèi de culhir de mèl sens damatjar la colonia, sonque las destorbar.

Estapa de la culhida

Los quadres devon èsser levats sonque se la majoritat dels alveòls son tapats (amb de cera). Los alveòls se devon brescar per ne sortit la mèl.

Extraccion

L'extraccion se pòt far per escorriment, los quadres penjats e la mèl s'escorrissent naturalment (una fàcia après l'autre). Aquesta tecnica conven plan als amators, mas prend fòrça temps. Los apicultors equipats melhor utilizan un extractor centrifug. La qualitat e lo temps d'extraccion son plan avantatjoses.

Après l'extraccion, los quadres pòdon èsser posats a una trentena de mètres del bornat, que las ablhas tornen prene la mèl que resistiguèt a l'extraccion. Aquò rendabiliza mai la culhida, e permet de servar de quadres pla nets.

Estocatge

L'estocatge de la mèl se pòt far dins de botas, de bidons o des pòts. Après l'extraccion, un temps de maduracion d'al mens doas setmanas se cal esperar, al mens per levar los degalhs microscopics que tornan a la superfícia, formant una sisa mai sovent blanquinosa.

Après un temps, segon sa qualitat e sa composicion, la mèl se cristallizarà. La decristallizacion se fa en caufant la mèl al banh maria, mas se cal pa passar los 40 °C per gardar las vertuts de la mèl. A vegada los apicultors esterilizan lor mèl (caufatge a temperatura superiora), mas es en principi inutil.

La mèl possedís la particularitat d'èsser imputrescible. Pòt donc, en teoria, se gardar per sempre.

• 
  Proteccion e levada dels quadres.
• 
  Quadre.
• 
  L’enfumatge.
• brescatge.
• 
  Extraccion de la mèl.
• 
  Filtratge de la mèl.
• 
  Mesa en pot de la mèl (après maduracion).

ò

Gelada reiala

De gelada reiala.

La produccion de gelada reiala utiliza de tecnicas particularas, que las abelhas ne produson pauc e dins de condicions plan precisas. Sa culhida se fa per d'apicultors especializats.

La produccion de gelada reiala demanda de menar los bornats coma per la produccion de reinas. S'agís de levar la reina per incitar las obrièras a ne produire de novèlas, e de culhir la gelada reiala que las obrièras donaràn a las larvas per çò far.

De quadres amb cellulas reialas son a vegada utilizadas. Donan un esboç de cellula reiala e facilitan lo trabalh de las obrièras, mas las larvas vielhas de mens de tres jorns devon i èsser plaçadas manualament per l'apicultor. Las obrièras acaban aquestas cellulas e l'emplisson de gelada reiala per noirir la larva jova. Tres jorns passsats, las cellulas son plenas e se las pòt vuèjar per l'apicultor, una a una. Un bornat pòt donar al maxim tres cents gramas de gelada cada an.

La gelada reaila essent fòrça acida (pH 4), se pòt pas servar dins de pòts amb tap de metal. Se garda mai sovent dins de pichon botelhons de plastic, e entre 2 e 5 °C, dins una atmosfèra levada d’umiditat e a l’abric de la lutz. Dins de talas condicions, la gelada reiala se pòt gardar pendent de meses.

La gelada reiala es un produch natural plan ric en vitamina B5, en oligoelements, en acetilcolina (fins a 0,1% de massa), en factors antibiotics plan actius suls proteus e escherichia coli B, o colibacil.

La gelada reiala se negocia a prètz fòrça naut suls mercats especializats.

Pollèn

Anatomia de l’abelha.

Descas de pollèn.

Pels vegetals superiors, lo gran de pollèn constituís l’element fecondant mascle de la flor. Se trapa su las antèras de las etaminas. Sa forma, sa color e sas dimensions varian fòrça d’una plante a l’autra. Per èsser fecondada, una flor deu recebre del pollèn sus son pistil, organ feme.

Las abelhas culhisson lo pollèn per noirir lors larvas, e servan lo demai dins de cellulas. Se'n trapa tanben dins la mèl, çò que dona a aqueste una partida de sas vertuts. L'espandida de la mèl a partir dels pollèns que conten se nomena la melissopalinologia, e permet d’identificar son origina botanica.

Las plantas entomofilas comptan fòrça suls insèctes per realiza lor pollinizacion. Las abelhas fan lo ròtle, mas tanben los abalhards, que los agrandan lo pollèn, e tanben fòrça insèctes volants o pas. Butinant de flor en flor, l’abelha pausa de biais involontar e fatalament lo pollèn de l’una sul pistil d'una autra, permetent la fecondacion. L’abelha es fòrça utilizada per la pollinizacion de las plantas cultivadas, subretot los arbres fruchièrs. S'estima que la valor economca portada per las abelhas pendent de la pollinizacion es de dotze a quinze còps superiora a aquesta dels produchs del bornat.

La culhida del pollèn per l’abelha es possible mercé a l’adaptacion especifica de las patas posterioras de l'obrièra. Utiliza la bròssa per pollèn situada a la superfícia intèrne del metatars per prene lo pollèn espandit sus son còrs, puèi lo buta e lo cachat dins la banasta de pollen situada sus la superfícia externa du tibia de la pata opausada. Un pèl unic dans la banasta servís d'arbre que manten la pelòta de pollèn. Une pelòta pèsa de quinze a vint milligramas, e l’abelha ne pòrta doas. Dins lo bornat, lo pollèn es quichat dins los alveòls per d’autras obrièras, amb la tèsta.

Composicion del pollèn

Lo pollèn es d'en primièr una font de protids per las abelhas, dintra dins la composicion de la noiritura distribuida al coüm.

Lo pollèn es mai sovent ric en d’autres substéncias, e sa composicion mejana es de:

• 20 % de protids (acids aminats liberats e proteïnas) ;
• 35 % de glucids;
• 5 % de lipids;
• 10 à 12 % d'aiga.

D’autres compausants son presents coma de vitaminas, d'oligoelements, d'enzims (amilasi, invertasi, unas fosfatasas), de substéncias antibioticas activas sus totas las socas de colibacils e de de proteus e salmonelas. S'i trapa tanben la rutina, une substéncia acceleratritz de la creissença, de substénciase estrogenicas, e fòrça pigments que donan la color d’un pollèn determinat (jaune e irange dins gaireben totas de flors, mas tanben vert, blau...).

Culhida e conservacion del pollèn

Trapa de pollèn.

La culhida del pollèn es pro recenta. Los apicultors realizèron una trapa de pollèn que plaçan a la dintrada del bornat. Per i dintrarr, las abelhas devon passar per d’estrechas boberturas e perdon lors pelòtas de pollèn dins un tirador situat al dejós. Lo dispositiu es concebut de biais que, estatisticament, sonque detz per cent du pollèn siá levat, qu'es indispensable a la cresissença de las colonias. Los tiradors so levats cada un o dos jorns. Las pelògas de pollèn sont secadas maxim a 40 °C pel passatge d’un corrent d’aire caud e sec passant per de cledas ont son espandidas. Son secadas alara qu’aderisson pas mai las unas a las autras.

Lo pollèn essent idrofil, deu èsser servat dins d'aisinas ermeticas per evitar que se torne idratar dins l'atmosfèra. Un autre metòde, mai recent, consistís congelar las pelòtas sens las secar.

Propòlis

La propòlis es culhida per las abelhas per de garantir l'igièna dins lo bornat, utilizant sas proprietats aseptisantas e antibioticas.

Las esséncias produsent de propòlis en Euròpa son de conifèrs, coma lo pin, l'avet, e lo picea, e d'espècias de pibols, que semblan n'èsser la font mai importanta, lo vèrnhe, lo salze, le marronièr d'Índia, lo beç, lo prunièr, lo fraisse, lo casse e l’olm.

La propòlis culhida dins lo bornièr es constituida amb unes:

• 50 à 55 % de resinas e baumas;
• 30 à 40 % de cera;
• 5 à 10 % d'òlis volatils o essencialas;
• 5 % de polleèn;
• 5 % d’autres elements (acids organics, oligoelements, fòrça flavonoïds, e vitaminas...).

Cera d'abelhas

La cera es setada per las glandulas cerèras situadas jos l'abdomèn de las abelhas, pendent un periòde ont se nomenan abelhas cerèras (entre lo dotzèn e lo detz e noven jorn de lor vida). La cera se manifesta jos la forma d'escatatas blancas transparentas.

La cera es subretot utilizada per la fabricacion dels brescas, ont la reina produch son coüm, e ont las obrièras sèrvan lors matèrias primièras (pollèn, propòlis...) e la mèl. Un bresca frescament bastit es jaune pelenc, gaireben blanc, ven jaune puèi brun escur amb lo temps. La forma fòrça sofisticada de las cellulas e dels brescas lor permet de conténer detz a dotze quilogramas de mèl per un quilograma de cera.

La cera aparten a la familha quimica dels cerids, es constituida d’acids e d’alcoòls grases de fòrça longas cadenas, de vint a seissenta atòms de carbòni. Son punt de fusion es d’unes 64 °C e sa densitat de 0,97. Es insolubla dins l’aiga e resistís a l’oxidacion.

Los apicultors reciclan la cera dels quadres destruchs per realizar de fuèlhas de cera estampada. Aquesta fuèlhas son fixadas al centre dels quadres dels bornats modèrnes e servisson de basa per las abelhas, que bastisson lors alveòls respectant lo motiu. Aquesta tecnica evita a las abelhas una eventual error de concepcion, melhorant indirèctament lo rendiment de lor produccion, e favoriza la produccion de cellulas femes (las cellulas produsent d'abelhards essent mai largs).

Fòra de l'apicultura, s'utilisava autrescòps la cera d'abelhas per realizar de candelas; aquesta utilizacion es uèi marginala. S'utiliza, encara, la cera d'abelhas per tractar la fusta e lo mòbles (encaustics).

La cera pòt tanben se consumar, mai sovent pendent la consomacion de la mèl o de las larvas.

Consomacion de las larvas

La consomacion de larvas est possibla, mas se practica fòrça pauc dins los païses occidentals. Se realiza pels pòbles que fan la caça a las bescas, e que consomisson tot lo produch de la culhida.

Apiterapia

L’apiterapia es un autre emplec pels apicultors. Fòrça utilizat autrescòps dins las preparacions medicinalas tradicionalas, la mèl passèt de mòde amb la medecina recenta.

L'apiterapia tornèt al vam amb las medecinas alternativas. Apis es una de las medicinas d'omepatia. Mai, lo verin d’abelha (apipunctura), lo pollèn e la gelada reiala son de produchs que las propritats foguèron descobèrtas recentament. Se podèron realizar sonque amb las tecnicas de culhidas.

Produchs derivats

Los produchs eissis d'un bornat se pòdon consomir en dirècte, mas tanben preparats.

La pastisseria e la confiseria utilizan sovent de mèl, per son gost, sas qualitats, e sa reputacion.

La mèl es tanben utilizada dins la produccion d'idromèl, bevenda alcoolizada plan agrada.

L'industria farmaceutica, fin finala, s'interessa als produchs de l'apicultura per produire de remèdis mai eficaces contra las patologias que vòl combatre. Per exemple, l'opercul auriá d'efièchs plan benefics sus la santat.

Donadas de la filièra apicòla

Produccion de mèl

Production mondiale en millier de tonnes d'après la FAO

Produch	1964	1969	1974	1979	1984	1989	1994	1999	2004
cera	30	37	41	44,5	47,5	47	52	57,5	60
mèl	752	756	793	906	995	1146	1118	1237	1374

Bibliografia

• E. Alphandery, Traité complet d'apiculture, Paris, éditions Berger-Levrault, 1931.
• Maurice Chaudière, Apiculture Alternative, édition Le Décaèdre, 2003 ISBN: 2914234066.
• Le traité Rustica de l'apiculture - Édition Rustica
•  {{{títol}}}. 
• {{{2}}},

• .

Vejatz tanben

Articles connexes

• Abelha
• Cera d'abelha | Mèl | Gelada reiala
• Bornat
• Varroa destructor