Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/març de 2009

Febrièr de 2009

Abril de 2009

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

• Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
• Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per març de 2009

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de març de 2009 :

1èr de març de 2009 veire/modificar Lei clastras de l'abadiá dau Toronet Lei clastras son una partida d'un monastèri, d'una catedrala o d'una collegiada, que consistís en un espaci centrau a cèu dubèrt envoutat per de galariás cubèrtas d'onte s'accedís ai «luòcs regulars» (sala capitulara, refectòri, dormitòri...). Lei premiers exemples se tròban dins d'edificis dependent de l'Òrdre de Sant Beneset. Se lei clastras son de facto dempuei l'Edat Mejana un element important de l'arquitectura monastica en Occident, fau notar qu'existís ges de nòrma de jure que lei pertòque: contrariament a la majoritat deis edificis que compausan un monastèri, son pas mencionadas dins lei Règlas deis Òrdres.	2 de març de 2009 veire/modificar La trufa o patana o tartifla o poma de tèrra es un tubercul produch per l'espècia Solanum tuberosum; aparten a la familha de las Solanacèas. S'agís d'un dels legums mai consomits en Euròpa, America del Nòrd e America del Sud. Introducha en Euròpa al sègle XVI, sas qualitats alimentàrias son, d'en primièr estadas malconegudas. En defòra de sas vertuts alimentàrias, la trufa es largament utilizada dins l'industria, sa fecula a de destinacions multiplas.
3 de març de 2009 veire/modificar Antonio Lucio Vivaldi, compositor barròc, violonista, mèste de vriulon e cap d'orquèstra vadut a Venècia lo 4 de març de 1678 e mort a Viena lo 28 de julhet de 1741. La fama colossau de las soas Quate Sasons (qui son en vertat los 4 purmèrs concertos deu son opus titolat Il Cimento dell'Armonia e dell'Invenzione) qu'esconen ua òbra rica (500 concertos haut o baish, detzeas d'operas, òras de musica religiosa) variada e innovanta (d'ua influéncia màger suber l'istòria de la musica en generau e deu concerto e deu vriulon en particular).	4 de març de 2009 veire/modificar Occitània [utsiˈtanjɔ, uksiˈtanjɔ, usi'tanjɔ, ukʃiˈtanjɔ, uksiˈtanja] es lo país del sud-oèst d'Euròpa ont l'occitan es parlat a l'ora d'ara o ont aquela lenga èra parlada dins un passat pro recent. Segon d'unes Occitània forma una nacion (e los occitans son un pòble), segon d'autres es solament un espaci lingüistic e cultural. La mapa d'Occitània se religa dirèctament amb la definicion de la lenga e de la cultura occitanas. La populacion estimada es de 14 o 15 milions d'abitants e la superfícia mesura aproximativament 190 000 o 200 000 km2. Lo gentilici es occitan -a.
5 de març de 2009 veire/modificar Lei clastras de l'abadiá dau Toronet Lei clastras son una partida d'un monastèri, d'una catedrala o d'una collegiada, que consistís en un espaci centrau a cèu dubèrt envoutat per de galariás cubèrtas d'onte s'accedís ai «luòcs regulars» (sala capitulara, refectòri, dormitòri...). Lei premiers exemples se tròban dins d'edificis dependent de l'Òrdre de Sant Beneset. Se lei clastras son de facto dempuei l'Edat Mejana un element important de l'arquitectura monastica en Occident, fau notar qu'existís ges de nòrma de jure que lei pertòque: contrariament a la majoritat deis edificis que compausan un monastèri, son pas mencionadas dins lei Règlas deis Òrdres.	6 de març de 2009 veire/modificar Albèrt e Ferrolh, los dos menaires de la revòlta, a la manifestacion de Carcassona La Revòlta dels Vinhairons (o Revòlta de 1907) foguèt lo movement social mai important que Lengadòc e la Catalonha Nòrd coneguèron. Nasquèt aquel movement pr'amor que lo vin se vendiá fòrça mal dempuèi 1904. Lo govèrn alavetz parlava de subreproduccion mas pels vinhairons la causa de la crisi èra consequéncia de la fraudariá e de las importacions de vin d'Argeria. Comencèt aquel movement es l'11 de març de 1907, a partir d'un vilatjòt del Menerbés, Argelièrs, ont capitanejats per Marcellin Albèrt, 83 vinhairons d'Argelièrs amb quatre mai de las comunas vesinas, partiguèron a Narbona per porgir lors doleanças a la comission viticòla. Puèi, se succediguèron las manifestacions e dapasset cresquèron e venguèron mai e mai importantas, per arribar a 800 000 personas a Montpelhièr lo 9 de junh. La revòlta s'acabèt lo 22 de septembre amb la creacion de la Confederacion Generala dels Vinhairons.
7 de març de 2009 veire/modificar Antonio Lucio Vivaldi, compositor barròc, violonista, mèste de vriulon e cap d'orquèstra vadut a Venècia lo 4 de març de 1678 e mort a Viena lo 28 de julhet de 1741. La fama colossau de las soas Quate Sasons (qui son en vertat los 4 purmèrs concertos deu son opus titolat Il Cimento dell'Armonia e dell'Invenzione) qu'esconen ua òbra rica (500 concertos haut o baish, detzeas d'operas, òras de musica religiosa) variada e innovanta (d'ua influéncia màger suber l'istòria de la musica en generau e deu concerto e deu vriulon en particular).	8 de març de 2009 veire/modificar Occitània [utsiˈtanjɔ, uksiˈtanjɔ, usi'tanjɔ, ukʃiˈtanjɔ, uksiˈtanja] es lo país del sud-oèst d'Euròpa ont l'occitan es parlat a l'ora d'ara o ont aquela lenga èra parlada dins un passat pro recent. Segon d'unes Occitània forma una nacion (e los occitans son un pòble), segon d'autres es solament un espaci lingüistic e cultural. La mapa d'Occitània se religa dirèctament amb la definicion de la lenga e de la cultura occitanas. La populacion estimada es de 14 o 15 milions d'abitants e la superfícia mesura aproximativament 190 000 o 200 000 km2. Lo gentilici es occitan -a.
9 de març de 2009 veire/modificar Albèrt e Ferrolh, los dos menaires de la revòlta, a la manifestacion de Carcassona La Revòlta dels Vinhairons (o Revòlta de 1907) foguèt lo movement social mai important que Lengadòc e la Catalonha Nòrd coneguèron. Nasquèt aquel movement pr'amor que lo vin se vendiá fòrça mal dempuèi 1904. Lo govèrn alavetz parlava de subreproduccion mas pels vinhairons la causa de la crisi èra consequéncia de la fraudariá e de las importacions de vin d'Argeria. Comencèt aquel movement es l'11 de març de 1907, a partir d'un vilatjòt del Menerbés, Argelièrs, ont capitanejats per Marcellin Albèrt, 83 vinhairons d'Argelièrs amb quatre mai de las comunas vesinas, partiguèron a Narbona per porgir lors doleanças a la comission viticòla. Puèi, se succediguèron las manifestacions e dapasset cresquèron e venguèron mai e mai importantas, per arribar a 800 000 personas a Montpelhièr lo 9 de junh. La revòlta s'acabèt lo 22 de setembre amb la creacion de la Confederacion Generala dels Vinhairons.	10 de març de 2009 veire/modificar Dunas d'arena dins la Val de la Mòrt en Califòrnia Un desèrt es una region que reçaup pauc de pluèja. Coma consequéncia, los desèrts an la reputacion d'albergar pauc d'èssers vius. En los comparar amb de regions mai umidas aquò pòt èsser verai, pasmens, en l'examinar d'un biais pus detalhat, los desèrts albèrgan sovent una riquesa de vida que normalament demòra esconduda (especialament durant lo jorn) per tal de conservar l'umiditat. Aperaquí dos novens de la superfícia continentala de la Tèrra son desertics. Los païsatges desertics an d'unes elements en comun. Lo sòl del desèrt es principalament compausat d'arena, e de dunas pòdon èsser presentas. Los païsatges de sòl rocós son tipics, e rebaton las ressorsas redusidas del sòl e la manca de vegetacion. Las tèrras bassas pòdon èsser de planas cobèrtas de sal. Los procèssus d'erosion eoliana (provocadas pel vent) son de factors importants per la formacion de païsatges desertics.
11 de març de 2009 veire/modificar Esquèma d'una erupcion volcanica de tipe estrombolian. Un volcan es un relèu terrèstre, sosmarin o extraterrèstre format per l'ejeccion e l'empilament de materials eissits de la montada d'un magma jos la forma de lava e de tefràs coma los cendres. Aqueste magma proven de la fusion parciala del mantèl e excepcionalament de la crosta terrèstra. L'acumulacion pòt aténher de milierats de mètres d'espessor formant atal de montanhas o d'illas. Segon la natura dels materials, lo tipe d'erupcion, lor frequéncia e l'orogenèsi, los volcans prenon de formas variadas mas en general en avent l'aspècte d'una montanha conica, susmontada per un cratèr o una caldeira. Legissètz l’article	12 de març de 2009 veire/modificar Flor de safran Lo safran es una espècia tirada d'un genre de crocus (Crocus sativus) de la familha de las Iridacèas. La flor possedís tres estigmatas (extremitats distalas de las carpèlas de la planta). Estils (la « tija » religant una estigmata amb la rèsta de la planta) e estigmatas son sovent secats e utilizats en cosina coma assasonament o coma agent colorant. Lo safran, que foguèt pendent mantun decenni l'espècia mai cara al mond, es originari de l'Orient Mejan. Foguèt cultivat pel primièr còp dins las províncias grègas.
13 de març de 2009 veire/modificar La bandièra de l'ONU foguèt adoptada lo 20 d'octobre de 1947 L'Organizacion de las Nacions Unidas (ÒNU, ONU [ˈɔny]), o encara las Nacions Unidas, es una organizacion internacionala fondada en 1945 per resòlver los problèmas internacionals. Succedís a la Societat de las Nacions (SdN). Dispausa pas de fòrça militara mas pòt demandar als Estats membres de fornir de contingents per metre sus pè de fòrças d'interposicion (los Cascos Blaus).	14 de març de 2009 veire/modificar Cara e perhiu deu vriolon Lo violon (aperat vriulon en Bearn dab tanben un heish d'autas variantas) qu'ei un instrument de còrdas hregadas dab quate còrdas e jogat dab un arquet. Uèi lo dia, qu'ei lo membre lo mei petit e lo mei agut de la familha deus instruments de còrdas hregadas descendenta de la lira da braccio qui compta tanben lo vriulon alto, lo violoncèl e (en partida) la contrabassa ; marginaument aquesta familha qu'a conegut un violino piccolo, un vriulon tenòr, un violoncèl piccolo e qu'existeish quitament ua octobassa.
15 de març de 2009 veire/modificar Construccion oficiala del simbòl de l’èuro L’èuro es la moneda comuna dels 27 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 13 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna. Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo. L’èuro es administrat per la Banca Centrala Europèa que ne'n contraròtla l'emission. Lo simbòl ISO 4217 de l'èuro es EUR, lo simbòl usual es €. Es devesit en 100 cents o centims.	16 de març de 2009 veire/modificar Bearn o Biarn qu'ei un país occitan, ua vescomtat situada au pè deus Pirenèus. Ligat succesivament a Aragon puish a Gasconha, que vadó, enter los regnats de Gaston Fèbus e d'Enric de Borbon, país sobeiran puish cap deu Reiaume de Navarra (dab pas sonque la Baisha Navarra après 1512). Bearn qu'ei tanben ua anciana província istorica francesa integrada a França en 1620 ; abans aquesta data, l'occitan de Bearn (lo bearnés) qu'èra la sola lenga administrativa deu Reiaume de Navarra e que partatgè aqueste estatut dab lo francés dinc a la Revolucion. Uei lo dia, la soa capitala qu'ei Pau (las autas capitalas istoricas que hon, successivament Morlans puish Ortès). Lo gentilici qu'ei bearnés -esa o biarnés -esa.
17 de març de 2009 veire/modificar Esquèma d'una erupcion volcanica de tipe estrombolian. Un volcan es un relèu terrèstre, sosmarin o extraterrèstre format per l'ejeccion e l'empilament de materials eissits de la montada d'un magma jos la forma de lava e de tefràs coma los cendres. Aqueste magma proven de la fusion parciala del mantèl e excepcionalament de la crosta terrèstra. L'acumulacion pòt aténher de milierats de mètres d'espessor formant atal de montanhas o d'illas. Segon la natura dels materials, lo tipe d'erupcion, lor frequéncia e l'orogenèsi, los volcans prenon de formas variadas mas en general en avent l'aspècte d'una montanha conica, susmontada per un cratèr o una caldeira. Legissètz l’article	18 de març de 2009 veire/modificar Blason de la província de Roergue Roergue (o eventualament Roèrgue) es una anciana província d'Occitània (e del Sud de França) correspondent aproximativament a l'actual departament d'Avairon. Aprèp d'aver fach partida del comtat de Tolosa, foguèt restacat a Guiana abans de n'èsser destacat a l'ocasion de la formacion de la província de la Nauta Guiana en 1779. La capitala istorica es Rodés. Lo gentilici de Roergue es roergàs -assa o roergat -a.
19 de març de 2009 veire/modificar Bearn o Biarn qu'ei un país occitan, ua vescomtat situada au pè deus Pirenèus. Ligat succesivament a Aragon puish a Gasconha, que vadó, enter los regnats de Gaston Fèbus e d'Enric de Borbon, país sobeiran puish cap deu Reiaume de Navarra (dab pas sonque la Baisha Navarra après 1512). Bearn qu'ei tanben ua anciana província istorica francesa integrada a França en 1620 ; abans aquesta data, l'occitan de Bearn (lo bearnés) qu'èra la sola lenga administrativa deu Reiaume de Navarra e que partatgè aqueste estatut dab lo francés dinc a la Revolucion. Uei lo dia, la soa capitala qu'ei Pau (las autas capitalas istoricas que hon, successivament Morlans puish Ortès). Lo gentilici qu'ei bearnés -esa o biarnés -esa.	20 de març de 2009 veire/modificar Los archæopteryx o arqueopterix forman un genre d’animals desapareguts, considerats coma los ausèls mai ancians coneguts. Aquestes animals tropicals, d’una longor inferiora a 60 cm, visquèron a la fin del jurassic, i a 156 a 150 Ma sus d'illas que son actuelament situadas en Alemanha. Legissètz l’article
21 de març de 2009 veire/modificar Construccion oficiala del simbòl de l’èuro L’èuro es la moneda comuna dels 27 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 13 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna. Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo. L’èuro es administrat per la Banca Centrala Europèa que ne'n contraròtla l'emission. Lo simbòl ISO 4217 de l'èuro es EUR, lo simbòl usual es €. Es devesit en 100 cents o centims.	22 de març de 2009 veire/modificar Blason de la província de Roergue Roergue (o eventualament Roèrgue) es una anciana província d'Occitània (e del Sud de França) correspondent aproximativament a l'actual departament d'Avairon. Aprèp d'aver fach partida del comtat de Tolosa, foguèt restacat a Guiana abans de n'èsser destacat a l'ocasion de la formacion de la província de la Nauta Guiana en 1779. La capitala istorica es Rodés. Lo gentilici de Roergue es roergàs -assa o roergat -a.
23 de març de 2009 veire/modificar La familha dels trochilids (o Trochilidae) compren environ 330 espècias qualificadas de colibris o ausèls-moscas. Aquestes ausèls colorats se rencontran exclusivament dins las Americas e se ne rencontra d'espècias a gaireben totas las altituds, latituds e biotòps. Legissètz l’article	24 de març de 2009 veire/modificar Vision artistica del Solelh, de las planetas del Sistèma Solar e sas orbitas, la cencha d'Asteroïdes e una cometa. Lo Sistèma Solar es l'ensems de totes los astres qu'orbitan a l'entorn del Solelh e que i son ligats gravitatòriament. Es format de uèch planetas, d'almens 162 satellits naturals o lunas e de centenats de milierats de planetas menoras o planetoïdes, d'asteroïdes, de meteorits e de cometas. A mai, i a tanben çò que se sona lo mitan interplanetari, format per de gases e de polsa. Aquel ensems tot es situat dins un dels braces de la galaxia de la Via Lactèa, que vira a l'entorn del sieu centre a 26 000 ans lutz de distància e a una velocitat de 220 km/s.
25 de març de 2009 veire/modificar La bandièra de l'ONU foguèt adoptada lo 20 d'octobre de 1947 L'Organizacion de las Nacions Unidas (ÒNU, ONU [ˈɔny]), o encara las Nacions Unidas, es una organizacion internacionala fondada en 1945 per resòlver los problèmas internacionals. Succedís a la Societat de las Nacions (SdN). Dispausa pas de fòrça militara mas pòt demandar als Estats membres de fornir de contingents per metre sus pè de fòrças d'interposicion (los Casques Blaus).	26 de març de 2009 veire/modificar Occitània [utsiˈtanjɔ, uksiˈtanjɔ, usi'tanjɔ, ukʃiˈtanjɔ, uksiˈtanja] es lo país del sud-oèst d'Euròpa ont l'occitan es parlat a l'ora d'ara o ont aquela lenga èra parlada dins un passat pro recent. Segon d'unes Occitània forma una nacion (e los occitans son un pòble), segon d'autres es solament un espaci lingüistic e cultural. La mapa d'Occitània se religa dirèctament amb la definicion de la lenga e de la cultura occitanas. La populacion estimada es de 14 o 15 milions d'abitants e la superfícia mesura aproximativament 190 000 o 200 000 km2. Lo gentilici es occitan -a.
27 de març de 2009 veire/modificar Flor de safran Lo safran es una espècia tirada d'un genre de crocus (Crocus sativus) de la familha de las Iridacèas. La flor possedís tres estigmatas (extremitats distalas de las carpèlas de la planta). Estils (la « tija » religant una estigmata amb la rèsta de la planta) e estigmatas son sovent secats e utilizats en cosina coma assasonament o coma agent colorant. Lo safran, que foguèt pendent mantun decenni l'espècia mai cara al mond, es originari de l'Orient Mejan. Foguèt cultivat pel primièr còp dins las províncias grègas.	28 de març de 2009 veire/modificar Dunas d'arena dins la Val de la Mòrt en Califòrnia Un desèrt es una region que reçaup pauc de pluèja. Coma consequéncia, los desèrts an la reputacion d'albergar pauc d'èssers vius. En los comparar amb de regions mai umidas aquò pòt èsser verai, pasmens, en l'examinar d'un biais pus detalhat, los desèrts albèrgan sovent una riquesa de vida que normalament demòra esconduda (especialament durant lo jorn) per tal de conservar l'umiditat. Aperaquí dos novens de la superfícia continentala de la Tèrra son desertics. Los païsatges desertics an d'unes elements en comun. Lo sòl del desèrt es principalament compausat d'arena, e de dunas pòdon èsser presentas. Los païsatges de sòl rocós son tipics, e rebaton las ressorsas redusidas del sòl e la manca de vegetacion. Las tèrras bassas pòdon èsser de planas cobèrtas de sal. Los procèssus d'erosion eoliana (provocadas pel vent) son de factors importants per la formacion de païsatges desertics.
29 de març de 2009 veire/modificar Cara e perhiu deu vriolon Lo violon (aperat vriulon en Bearn dab tanben un heish d'autas variantas) qu'ei un instrument de còrdas hregadas dab quate còrdas e jogat dab un arquet. Uèi lo dia, qu'ei lo membre lo mei petit e lo mei agut de la familha deus instruments de còrdas hregadas descendenta de la lira da braccio qui compta tanben lo vriulon alto, lo violoncèl e (en partida) la contrabassa ; marginaument aquesta familha qu'a conegut un violino piccolo, un vriulon tenòr, un violoncèl piccolo e qu'existeish quitament ua octobassa.	30 de març de 2009 veire/modificar Vision artistica del Solelh, de las planetas del Sistèma Solar e sas orbitas, la cencha d'Asteroïdes e una cometa. Lo Sistèma Solar es l'ensems de totes los astres qu'orbitan a l'entorn del Solelh e que i son ligats gravitatòriament. Es format de uèch planetas, d'almens 162 satellits naturals o lunas e de centenats de milierats de planetas menoras o planetoïdes, d'asteroïdes, de meteorits e de cometas. A mai, i a tanben çò que se sona lo mitan interplanetari, format per de gases e de polsa. Aquel ensems tot es situat dins un dels braces de la galaxia de la Via Lactèa, que vira a l'entorn del sieu centre a 26 000 ans lutz de distància e a una velocitat de 220 km/s.
31 de març de 2009 veire/modificar La bandièra de l'ONU foguèt adoptada lo 20 d'octobre de 1947 L'Organizacion de las Nacions Unidas (ÒNU, ONU [ˈɔny]), o encara las Nacions Unidas, es una organizacion internacionala fondada en 1945 per resòlver los problèmas internacionals. Succedís a la Societat de las Nacions (SdN). Dispausa pas de fòrça militara mas pòt demandar als Estats membres de fornir de contingents per metre sus pè de fòrças d'interposicion (los Cascos Blaus).