Teofil de Bordèu
|
Teofil de Bordeu |
||||
|---|---|---|---|---|
| 200px|center | ||||
| Teofil de Bordèu | ||||
| Naissença | 22 de heurèr de 1722 Isesta, Bearn  | |||
| Decès | 1776 Banhèras, Bigòrra  | |||
| Nom de naissença | Théophile de Bordeu (en francés) | |||
| Autres noms | lo Redobtat de la mort (Redouté de la Mort[1] | |||
| Activitat(s) | Mètge, escrivan | |||
| Lenga d'escritura | occitan-bearnés | |||
| Genre(s) | poesia | |||
Teofil de Bordèu (en francés Theophile de Bordeu, Isesta, lo 22 de heurèr de 1722 - Banhèras de Bigòrra, 1776), lo que ho un mètge e un escrivan bearnés de lengas francesa e occitana.
Vida[modificar | modificar la font]
Qu'èra hilh d'un aute famós mètge bearnés, Antòni de Bordèu e qu'estudiè la medecina a Montpelhièr, que ho lo mètge deu rei Loís XV e un amic de Denis Diderot ; per aquesta rason que participè a la redaccion de L'Enciclopedia e Diderot que'u mentau dens los son Saunei de Dalembert. Qu'ei conegut per aver encoratjat au desvolopament deu termalisme.
Composicions en occitan[modificar | modificar la font]
Hèra estacat a la soa Vath d'Aussau nadau, que compausè en bearnés ua dedicaça hornida en cap deu son libe : Recherches sur les maladies chroniques. Miquèu de Camelat qu'ac editore au sègle XX.
Son poema Aumatgee qu'ei tanben inclús dehens l'antologia de poesia bearnersa de Vignancour
Recherches sur les maladies chroniques[modificar | modificar la font]
Pro longtemps i a (benaja Diu !) qu'aqueras hautas montinas ombratjan noste val e la brava gen qui l'abita... Crestians non èran aqueths antics montanhars e de la Geantaria bèth drin, si no'm trompi, tienèn : raça vienguda, en quauques sauts, de las planas de Sennaar.
Las ribèras en aqueth temps e las planas, qui ara tan braguen, non èran que mars, pesquèrs e gaves.
Mès quan las mars se hon retiradas e las planas eishucadas, los Ossalés, seguint lo cors de l'aiga a los debrís de las montanhas, descendón abitar lo plat país e mèstes que'n hon junqu'au pont long, qui engüèra tienen.
Atau vivèn de lèit e de bròja de milh nostes pairbons. Las loas molhèr que'us hielavan lan e que'us sabén téisher capas e dehauts e davaths e bragas e porpoèns e berrets. Tela de lin non se'n i caneja que longtemps après...
Aumatge[modificar | modificar la font]
Aumatge[modificar | modificar la font]
Pro b'an cantat, shens dobte, e pro canteran
Lo tendre amor, la guerra e tot çòque de gran
Per lo monde se hè, despuish que, d'ua alenada
Drin de probe en Adam per Diu estó cambiada.
Los membres be 'u me possen, deu cap dinc aus talons,
Com aus arbes se hèn, e brancas e botons;
E son sang que cola, peu miei de sas artèras,
Com l'aigueta qui court capvath las arribèras;
E com los rais deu só se'n van tot escauhant,
La calor que s'esten, hens sas carns en baran.
Que's devèilhe, que's lhève e sons membres qu'agite ;
Sons uelhs e son plantats, cadun dens sa guerita ;
Son nas se'n va sentir; sa man que sap tastar;
Sa lenga dens son clòt, que s'apresta a gostar;
Per l'aurelha qu'enten, quan non l'a pas tròp dura :
Aqueths utís que son los cinc sens de natura.
E malaia la sèrp, dont lo beròi accent,
A l'òmi he sentir qu'avè un aute sens !
Tot lo monde be sap, qu'Eve la vesiada,
Be pergó son aunor dens aquèra vagada,
E que tròp malament he créder a son marit,
Çò qui la sèrp, cap a cap, tantòst l'avè dit.
Bibliografia[modificar | modificar la font]
- Claver, Pau. Prosateurs Béarnais. Pau : Per Noste - Marrimpoei, 1980.
- Clavé, Paul. Littérature gasconne: prosateurs béarnais. Orthez : Per Noste, 1980.(edicion sus google book).
Nòtas[modificar | modificar la font]
- ↑ Vignancour, 1860, pagina VI.
_by_Maurice_Quentin_de_La_Tour.jpg){kind=small}
Autors
Bearn : Pèir d'Esbarrebaca • Ciprian Desporrins • Teofil de Bordèu
Lengadòc : Mondonvila • Abat Fabre• Fabre d'Olivet
Roergue : Peiròt
Provença : Còia • d'Agevila • Germain • Gròs • Pelabon
Velai : Clet
Obras
Roman : Istòria de Joan-l’an-pres
Opèra : Dafnís e Alcimadura
Teatre : Lo Nòvi parat • Manicla
Sermon Burlesque : Lo Sermon deu Curé de Vidèren
Antologia e critica
J.F. Achard : Lo Boquet provençau
