Teofil de Bordèu

Teofil de Bordeu
	Teofil de Bordèu
Pseudonim	lo Redobtat de la mort (Redouté de la Mort
Naissença	22 de heurèr de 1722, Isesta, Bearn
Decès	1776, Banhèras, Bigòrra
Ocupacion	Mètge, escrivan
Genre	poesia

Teofil de Bordèu (en francés Theophile de Bordeu, Isesta, lo 22 de heurèr de 1722 - Banhèras de Bigòrra, 1776), lo que ho un mètge e un escrivan bearnés de lengas francesa e occitana.

Vida

Qu'èra hilh d'un aute famós mètge bearnés, Antòni de Bordèu e qu'estudiè la medecina a Montpelhièr, que ho lo mètge deu rei Loís XV e un amic de Denis Diderot ; per aquesta rason que participè a la redaccion de L'Enciclopedia e Diderot que'u mentau dens los son Saunei de Dalembert. Qu'ei conegut per aver encoratjat au desvolopament deu termalisme.

Composicions en occitan

Hèra estacat a la soa Vath d'Aussau nadau, que compausè en bearnés ua dedicaça hornida en cap deu son libe : Recherches sur les maladies chroniques. Miquèu de Camelat qu'ac editore au sègle XX.

Son poema Aumatgee qu'ei tanben inclús dehens l'antologia de poesia bearnersa de Vignancour

Recherches sur les maladies chroniques

Pro longtemps i a (benaja Diu !) qu'aqueras hautas montinas ombratjan noste val e la brava gen qui l'abita... Crestians non èran aqueths antics montanhars e de la Geantaria bèth drin, si no'm trompi, tienèn : raça vienguda, en quauques sauts, de las planas de Sennaar.
Las ribèras en aqueth temps e las planas, qui ara tan braguen, non èran que mars, pesquèrs e gaves.
Mès quan las mars se hon retiradas e las planas eishucadas, los Ossalés, seguint lo cors de l'aiga a los debrís de las montanhas, descendón abitar lo plat país e mèstes que'n hon junqu'au pont long, qui engüèra tienen.
Atau vivèn de lèit e de bròja de milh nostes pairbons. Las loas molhèr que'us hielavan lan e que'us sabén téisher capas e dehauts e davaths e bragas e porpoèns e berrets. Tela de lin non se'n i caneja que longtemps après...

Aumatge

Pro b'an cantat, shens dobte, e pro canteran
Lo tendre amor, la guerra e tot çòque de gran
Per lo monde se hè, despuish que, d'ua alenada
Drin de probe en Adam per Diu estó cambiada.
Los membres be 'u me possen, deu cap dinc aus talons,
Com aus arbes se hèn, e brancas e botons;
E son sang que cola, peu miei de sas artèras,
Com l'aigueta qui court capvath las arribèras;
E com los rais deu só se'n van tot escauhant,
La calor que s'esten, hens sas carns en baran.

Que's devèilhe, que's lhève e sons membres qu'agite ;
Sons uelhs e son plantats, cadun dens sa guerita ;
Son nas se'n va sentir; sa man que sap tastar;
Sa lenga dens son clòt, que s'apresta a gostar;
Per l'aurelha qu'enten, quan non l'a pas tròp dura :
Aqueths utís que son los cinc sens de natura.
E malaia la sèrp, dont lo beròi accent,
A l'òmi he sentir qu'avè un aute sens !
Tot lo monde be sap, qu'Eve la vesiada,
Be pergó son aunor dens aquèra vagada,
E que tròp malament he créder a son marit,
Çò qui la sèrp, cap a cap, tantòst l'avè dit.

Bibliografia

Claver, Pau. Prosateurs Béarnais. Pau : Per Noste - Marrimpoei, 1980.
Clavé, Paul. Littérature gasconne: prosateurs béarnais. Orthez : Per Noste, 1980.(edicion sus google book).