Ridèl de fèrre

Euròpa al temps del ridèl de fèrre. L'Albania comunista, avent trencat los contactes amb l'Union sovietica après ruptura sinosovietica al començament dels ans 1960, es représentée raiat de gris. Lo punt negre representa Berlin Oèst.

     Blòt de l'Èst, païses del pacte de Varsòvia

     Blòt de l'Oèst, païses de l'OTAN

     Païses neutres

     Movement del Non Alinhats

Lo ridèl de fèrre (var. ridèu de fèrre; en anglés : iron curtain, en alemand : eiserner Vorhang) èra la frontièra simbolica entre Euròpa, los Estats Units d'America e los Estats europèus plaçats jos influéncia sovietica. S'agissiá d'una expression instaurada per Winston Churchill dins son discors de Fulton lo 5 de març de 1946.

Aquel ridèl èra realizat per de linhas d'aram crancut separadas per de no man's land, de camps de minas e de miradors armats de mitralhièras del costat sovietic. Del costat occidental, i aviá fòrça dispositius d'observacion. La partida mai fortificada, susvelhada e mai celèbra èra lo mur de Berlin e lo vilatge de Mödlareuth en Alemanha, situat sus la frontièra RFA/RDA e copat en dos per un mur semblabla a aquel de Berlin. La tòca d'aquelas installacions, quilhadas amb l'iniciativa d'Ïosif Stalin e de Nikita Khrushchov, èra d'empachar lo passatge de las populacions de l'èst cap a l'oèst.

Istòria

Rèstes del ridèl de fèrre sus la frontièra intériora alemanda en 2005.

Construccion del Mur de Berlin en agost de 1961.

La mòstra màger del ridèl de fèrre foguèt lo mur de Berlin, obstacle gaireben estanc quilhat jos l'initiativa de Nikita Khrouchtchev per separar la zona sovietica de la zona americana britanica e francesa de Berlin Oèst.

La frontièra entre la RDA, Checoslovaquia, Ongria e Bulgariad'un costat e la RFA, Àustria, Grècia e Turquia d'autre costat demorèt fins a la fin dels regimes comunistas d'Euròpa. Sa fin comença lo 1èr de genièr de 1989, quand Ongria obriguèt sa frontièra amb Àustria, permetent al ciutadans de sortir sans visat. Aprés aquela "obertura legala", lo ridèl de fèrre comencèt d'èsset fiscament desmantelat a la frontièra entre Ongria e Àustria lo 2 de mai de 1989. Desapareguèt definitivament amb la casuda del mur de Berlin e del blòt de l'Èst.

Mai al nòrd, la frontièra entre URSS e Finlàndia, e mai a l'èst, las frontièras de l'Union sovietica amb Turquia, Iran e Afganistan tanben èran fortificadas e electrificads, mas aquelas frontièras son pas abitualament consideradas coma fasent partiada del Ridèl de fèrre.

Origina del tèrme

Libre suedés "Darrièr lo ridèl de fèrre de Russia" en 1923.

La primièra utilizacion de l'expression Ridèl de fèrre ven del ridèl de fèrre utilizat dins las botigas o las telas dins los teatres. Coma analogia aviá lo sens de "barrièra impenetrabla", e en 1918, lo rus Vassili Rosanov escriguèt dins son libre L'Apocalypsi de nòstre temps : "En cliquetant, en cricant e en crississent, un ridèl de fèrre davala sus l'istòria de la Russia. La representacion s'acaba." Lo tèrme l'utiliza enseguida Ethel Snowden, una politiciana feminista socialista britanica, que denóncia lo desvelopament del bolchevisme dins aquel país dins son libre Through Bolshevik Russia paregut en 1920. Alara, comença a designar la limita occidentala de l'Union sovietica.

Pendent la Segonda Guèrra mondiala, lo ministre romanés dels afars estrangièrs Grégoire Gafenco, que lo país acabava d'èsser victima del pacte entre Hitler e Stalin, escriguèt lo 2 de julhèt de 1940 a Winston Churchill : Podèm pas mai aver quina que siá nòva dels nòstre compatriotas demorats de l'autre costat de la linha de demarcacion, coma se un ridèl de fèrre èra tombat pel nòstre país.

Del costat alemand, Joseph Goebbels emplega tanben lo tèrme dins lo jornal intèrne del partit nazi Das Reich, lo 23 de febrièr de 1945 (« eiserner Vorhang »), coma lo comte Lutz Schwerin von Krosigk, efemèr ministre dels afars estrangièrs de l'amiral Dönitz, que declara a la radio allemanda lo 2 de mai de 1945 : « A l'Èst, lo ridèl de fèrre derrièr que, invisibla als uèlhs del mond, la destruccion es a l'òbra, s'avança inexorablament ». Mas foguèt Winston Churchill, lo 5 de març de 1946, que faguèt l'expression populara dins son discors de Fulton (Missorí) prononçant una frasa demorada celèbra: "De Stettin sus la Baltica a Trieste sus l'Adriatica, un ridèl de fèrre es tombat pel continent". Alarmat per las violacions repetidas de la Carta de l'Atlantica e de la Declaracion de Yalta sus l’Euròpa liberada, Churchill fa conéisser dins un telegrama del 12 de mai de 1945 a Truman las seuna crentas de veire las fòrças sovieticas s’avançar se volon fins a las ribas de l’Atlantic. L'expression Ridèl de Fèrre ferá flòri.

Lo ridèl de fèrre èst alemand

La totalitat del ridèl de fèrre desplegat per la Republica democratica alemanda ocupava una superfícia de 2 600 km² per 1 393 km de frontièra interiora alemanda, lo cledís metalic s’espandissiá sus 1 275 km, enrè, la barrièra amb alarmas acostica e visuala aviá 1 196 km de long.

A la fin de la Segonda Guèrra mondiala, l’armada roja e los servicis de seguretat sovietics avián menat un contraròtle despietadós lo long de las linhas de demarcacion entre l’Èst e l’Oèst. Los Sovietics avián mostrat dempuèi longtemps suls tèrmes de lors imenses territòris nacionals qu’èra mèstres en l’art de verrolhar de frontièras e d’isolar lors ressortissents del mond exterior.

Pasmens, fins a 1952, près d’un milion d’Alemands capitèron a passar a l’Oèst. Fenomèn encara mai alarmant que la RDA comptava pas que 16 milions d’abitants e que d'entre los fugissents, i aviá un fòrt percentatge de personal qualificat, fòrças vivas de la nacion.

Vesent aquela emorragia dels elèits e dels trabalhadors que menaçavan fins a viabilitat de l'Estat, la RDA promulguèt le 26 de mai de 1952 un decrèt relatiu a de « mesuras sus la linha de demarcacion » que se realiza per l’establiment a la frontièra d’una listra de contraròtle de 10 mètres de larg, d’un sector de nauta proteccion de 500 mètres e d’una zona interdita de 5 quilomètres.

Sus la listra de contraròtle de 10 mètres, una barralha d'aram crancut foguèt plantada. Aquela barralha de la « primièra generacion » faguèt baissar lo nombre d'emigrants a 100 000 per an.

De 1949, fins a 1961, 2 738 566 Alemands de l’Èst fugiguèron l'Alemanha de l’Oèst e foguèron censats. Foguèt lo 13 d'agost de 1961 que comença la construccion del Mur de Berlin condamnant lo sol punt del dispositiu ont la fugida èra encara possibla.

Per empachar las evasions, los Sovietics isolèron Berlin oèst a partir del 13 d'agost de 1961. L’òrdre secrèt n°39/61 del 14 de setembre de 1961 foguèt promulgat jol títol de « Preservacion de la seguretat dins la zona interdita lo long de la frontièra de l’oèst de la Republica democratica alemanda ». Aquela decision aumentava las mesuras d’interdiccion en vigor dempuèi mai de 1952 e menèt las autoritats a far d'òbas novèlas per tapar totas las eissidas possiblas e melhorar los dispositius de mesa a mòrt. La RDA comprèt d’acier a la quita RFA e als Estats Units d'America per çò far; las liuradas s'acabèron quand aqueles païses aprenguèron per que èran destinats los materials.

En 1970, un programa nòu de construccion foguèt lançat per agotar lo flus dels fugitius. Apareguèron alara los primièrs pans de barralhas de 3,20 m, que la largor de 5 mm de crosilhons de biselatges, tralhants coma d'espasas, es calculat per daissar passar sonque los dets nuds, sens proteccion, d'aqueles qu'ensejavan de s'auçar en dessús. Aquel novelum constituís la barralha de 2a generacion.

Aquela de 3a generacion consistís en la pausar la Mina terrèstra SM 70, de maquinas de tir automatic installadas suls pals, fòrça dissuasiu.

Après las protestacions internacionalas, aquela maquina foguèt retirada en 1987, e remplaçada per de sistèmas d’alarma electronica e de comunicacions mai avançats, foguèt la 4a e darrièra generacion du ridèl de fèrre.

Sul quita ridèl de fèrre, levat a Berlin, la barralha venent totjorn mai estanca, lo flus dels refugiats mermava coma o mòntran las estatisticas:

• 1962: 2 656 refugiats
• 1964: 1 811 refugiats
• 1968: 827 refugiats
• 1970: 517 refugiats
• 1974: 116 refugiats
• 1982: 72 refugiats

Lo nombre de personas tuadas ensejant de passar aquela frontièra es l'objècte de polemicas, coma gaireben tot çò que tòca l'istòria dels regims comunistas. En 2007, lo « Centre de recercas d'istòria contemporanèa de Potsdam », financiat per l'Estat federal alemand, aviá indicat que, segon sa recercas, 133 personas moriguèron en victimas del regim èst alemand entre 1961 e 1989, que sèt enfants de mens de 16 ans alara qu'un organisme privat, l'« Associacion del 13 d'agost » compta al mens 1 245 victimas entre 1945 e 1989.

Descriptiu del ridèl de 4a generacion (de la frontièra a l’interior de las tèrras)

Una partida del mur conservada a Hötensleben

Al total, 4 generacions de ridèls de fèrre foguèron concebudas fins als ans 1980 susvelhadas per gaireben quatorze mila gardas frontièras armadas.

• Traçat de la zona frontièra amb bornas frontièras.
• Pal frontièra amb un emblèma de la RDA d’una nautor de 1,80 m.
• Listra de contraròtle desboscada e aplanada podent anar fins 100 m.
• Dobla barralha en trelhat metalic fins 2,40 m de naut de cada costat d’un camp de minas en plen camp.
• Sus una carrièra, passatge de pòrta dins la barralha de trelhat metalic de 3,20 m de naut.
• Valat de 2 m de prigondor maxim, amb de placas de baton, barrant lo passatge dels veïculs.
• Listièra contraròtle de 6 m de larg destinada a detectar tota pesada.
• Camin carroçable.
• Projectors o lampas d'arc.
• Mirador de beton.
• Abric d’observacion de beton.
• Pal de connecion al malhum telefonid sosterren.
• 500 m après la frontièra, barralha amb dispositius electrics e acostics; a vegadas, dobla barralha de trelhat metalic amb de cans de garda.
• Mur de beton/ecran paravista de 3,30 m de naut.
• Punt de contraròtle.
• Zone interdita de 5 km.

Representacion du dispositiu èstalemand del ridèl de fèrre en 1971.

Elitekommando Ost

Segon un libre paregut en 2003, un comandò de nòu òmes de las fòrças especialas de la Bundeswehr, l'Elitekommando Ost, qu'oficialament jamai existiguèt, foguèt supervisat per la CIA e dirigit dempuèi l'Alemanha federala per realizar d'operacions en RDA e far passar la frontièra a de transfugs de 1977 fins a 1989.

Ridèl de fèrre checoslovac

La frontièra checoslovaca èra isolada per una zona interdita de 6 a 12 quilomètres de prigondaor dedins que de los abitants devian aver un passapòrt especial. Las vilas èran barralhadas per un embarri de mai de trelhat e d'aram crancut e un sistèma d’alerta.

En 1948, après lo còp d'Estat de Praga, lo contraròle de la frontièra (que 356 km amb l’Alemanha) casèt dins las mans de las milícias popularas abans que las autoritats crèron un còs de garda frontièra militar de gaireben 10 000 òmes.

Un dispositiu de verrolhatge foguèt realizat. Los militars desvolzavan d'aram crancut que los primièrs fials tibats en preissa constituissián la trama d’un teissut de fèrre ont d’autres fials, entrecrosats en totes sens, formèron un  encariment òrre; una autra barralha costat chèc ensarra la zona interdita. Aquela tasca s’acompanha de l’abandon a la natura. Après qualques ans, lo païsatge èra sonque bartassanhas.

En 1964, los Chècs comencèron a netejar aquelas listièras de territòri tornats al salvatge, aclapant los vilatges situats a proximitat de la frontièra e trencant las carrièras de ligam. Las tèrras foguèron tornadas a la cultura e los païsans s’esforcèron de noirir los militars estacionant sus la frontièra. Al meteis temps, las installacions se diversifiquèron e foguèron melhoradas.

L'an 1968, après la prima de Praga, marca un viradís de la modernizacion: la primièra barralha de tres fials conductors de 5 000 volts foguèt remplaçada per una barralha de 2 mètres de naut tibada per de pals de ciment. De dispositius de signalizacion foguèron realizats. Totes los supòrts de fusta foguèron remplaçats per de fèrre e de beton e lo malhum telefonic se desvelopèt. De vias carroçablas foguèron obèrtas. De patrolhas motorizadas remplacèron las patrolhas a pé. La susvelhança umana s'enforcèt; cada companhiá d’un centenat d’òmes contraroltlava 5 a 6 km de frontièra. La natura foguèt utilizada per lotjar de tendas indiscernibles e de minas, e pauc a pauc, seguent la terminologia pròpia als sovietics, la situacion foguèt « normalizada ».

Del costat occidental, pas cap de camin de servici foguèt traçat o adobat. Las patrolhas seguissián las vias ja existissentas, plan raras, o circulavan pels camps e boscs.

Ridèl de fèrre ongrés

Lo ridèl de fèrre ongrés foguèt relizat en 1966 suls 260 km de frontièra amb Àustria. Èra un doble malhum de trelhat crancut e electrificat. Comencèt a èsser desmantelat a partir del 2 de mai de 1989 pels gardas frontièras ongrés, amb de pinças copantas e de buldosèrs.

En vint e dos ans d'existéncia, unas tretze mila cinc cents personas ensagèron d'o passar al perilh de lor vida, o en mejana doas tentativas cada jorn. Al total, sonque tres cents personas capitèron a passar a l'Oèst.

Susvelhança a l’Oèst

Soldat del 11n regiment de cavaleriá blindat american en servici dins la traocada de Fulda pendent la guèrra freja.

La frontièra entre la RFA e la RDA e la Checoslovaquia, èra costat occidental, susvelhada per una unitat simboloica britanica e dos regiments de cavaleriá blindada de l’US Army e pels gardas frontièras oèstalemands. La Bundeswehr essent pas autorizada a estacionar a mens de 5 km de la frontièra. Del nòrd cap al sud:

• Lo « Servici de la frontièra britanica » sus un sector de 610 km entre Lubeck e Gottingen, son QG èra a Helmstedt; 16 militars dins los ans 1980 que sonque 4 en patrolha lo long de la frontièra interalamanda, armats mas portant pas de municions per evitar tota « provocacion ».
• Lo 14ⁿ regiment blindat de cavaleriá de 1948 a 1972 remplaçat pel 11ⁿ regiment de cavaleriá american sus un sector de 385 km entre Kassel e lo nòrd de Bayreuth, son QG èra a Fulda. Dispausava d'unes pòstes d'observacions que lo Punt Alpha conservat coma memorial al començament del sègle XXI que vigilava la troacada de Fulda.
• 2ⁿ regiment de cavaleriá american sus un sector de 660 km lo long de la frontièra chèca, son QG èra a Nuremberg.

Vejatz tanben

Articles connèxes

• Blòc de l'Èst
• Discors de Fulton
• Kominform
• Mond liure
• Mur de Berlin
• Ridèl de glaç - la frontièra americanosovietica dins l'estrech de Bering
• Ridèl de bambó
• Chris Gueffroy, Winfried Freudenberg e Kurt-Werner Schulz, darrièras victimas du Ridèl de fèrre

Filmografia

• The Iron curtain, film american realizat per William A. Wellman (1948).

Bibliografia

• Derrière le rideau de fer. La vague rouge déferle sur l'Europe, Gustave Gautherot, 1946
• (fr) L’affrontement, la drôle de guerre aux frontières de l’Est, Gilbert Joseph, Éditions Albin Michel, 1987. (ISBN 2226028331)
• Anne Applebaum (trad. Pierre-Emmanuel Dauzat), Rideau de fer : L’Europe de l'Est écrasée [« Iron Curtain : The Crushing of Eastern Europe 1944-1956 »], Paris, Bernard Grasset,‎ 2014, 608 p. (ISBN 978-2-246-80482-6)