Leon Còrdas

Leon Còrdas
	File:LCòrdas.jpg
Naissença	30 de març de 1913, a Sira
Decès	19 d'octobre de 1987, Montpelhièr
Ocupacion	Escrivan, Òme de teatre, Activista
Òbras
	Los macarèls, Menèrba 1210, ...

Leon Còrdas (Sira, 30 de març de 1913 - Montpelhièr 19 d'octobre de 1987) foguèt un poèta, un autor de romans e de novèlas mas es mai que mai conegut coma autor de pèças de teatre que coneguèron per lor majoritat un brave succès. Era tanben comedian e participava a la mesa en scèna de la majoritat de sas òbras teatralas.

Biografia

Sas primièras annadas

Leon Còrdas nasquèt a Sira dins lo departament d'Erau en 1913 . En 1917, aprèp la mòrt del paire partit al front durant la Primièra Guèrra Mondiala pendent la "Bataille du chemin des Dames", la familha s'installèt a Menèrba. Leon i passèt una partida importanta de l'enfança ailà amb "Lo quenque" qu'èra un grand oncle seu e que fasiá lo contaire. Quand aguèt sièis ans, tornèt partir amb la familha cap a Sira, e lo jove Leon foguèt mandat a l'institut agricòla Sant Josèp de Limós. Çaquelà, las condicions de l'internat li agradèt pas gaire e abandonèt los estudis un an abans la fin. En 1929, Leon Còrdas s'inscriu al Collègi d'Occitania de Tolosa e comencèt en parallèl de sos nòus estudis de se mainar tornamai de la proprietat familhala e trabalhèt dins aquelas vinhas dusca 1952.

Descobèrta de l'Occitan e dels actors de son temps

Sa descobèrta per l'escritura e la lectura en lenga d'òc comencèt quand aviá pas que quinze ans mercés a mai d'una revista felibrenca de l'epòca coma per exemple "La Cigalo Narbouneso" o ben encara "l'Almanach Narbounés". Es tanben a partir d'aquesta epòca que començèt a jogar dins sas primièras pèças en Occitan coma per exemple "Lo sermon del curat de Cucunhan" d'Aquiles Mir. Aquesta pòrta dubèrta cap a l'occitanisme li farà descobrir las poesias de Josèp Sebastià Pons que l'inspiraràn tot lo long de sa vida d'autor. Pauc de temps abans lo començament de son servici militar en 1934, Còrdas farà la descoberta de Marcel Carrièra e de Carles Camprós, dos actors màgers de la lenga occitana dins lo país Narbonés.

Son servici militar que començèt en 1934 li faguèt descobrir d'autras figuras del reviscòl de la literatura occitana coma per exemple : Max Roqueta, Joan Lesaffre o encara Pèire Azemà, qu'èra d'aqueste temps lo director de la revista Calendau. D'aicí en davant, Leon Còrdas venguèt tre la debuta del jornal Occitania creat per Carles Camprós un de sos collaborador lo pus assidú e comencèt tanben a militar al Partit Occitan tre sa creacion en 1935. Ne venguèt rapidament, mercés a sos ligams amb son creator, lo "delegat a la propaganda païsana".

Separacion amb lo felibritge, primièras òbras e descobèrta del cinèma

Partit del Felibritge a la fin de son servici militar, Leon Còrdas començèt a escruire sas primièras òbras teatralas (Prudòm de la Luna, Tres per un,...) e fondèt amb Ernest Vieu l'Office du Théâtre d'Òc. Aqueste ofici aviá per tòca màger la promocion e la revalorisacion de la lenga d'òc mercés al mejan del teatre. Pasmens, dins aqueste grand vam d'activitat personala s'encontra la disparicion de la revista Occitania ont participava fòrça. Deven just abans lo començament de la Segunda guèrra mondiala un dels actors principals de la Societat d'Estudis Occitan (actualament coneguda jol nom d'IEO) dins un ròtle per lo rejoveniment de l'organisacion.

Pauc de temps aprèp la fin de la Segunda Guèrra Mondiala, deven un dels collaborators principals de la revista L'Ase Negre creada per Robèrt Lafont en 1946. Es tanben pendent la meteissa annada que Còrdas publicarà son primièr recuèlh de poèmas "Aquarèla" en çò de la edicions Messatges. Dins la segunda mitat de las annadas 40, crearà una tropa de teatre nomenada "Lo quadrilh" amb la quala farà un de sos pirmièr pas darrèr la camèra mercés al cort metratge "Le minervois" qu'es a l'ora d'ara perduda. Es mercés a aquesta experiéncia qu'a escrit en 1947 son primièr scenàrio "1907, La route des gueux". Foguèt realizat per lo primièr còp en 2016. Es totjorn dins aqueste grand vam pel cinèma qu'escriguèt en 1949 publiquèt son primièr roman "Sèt pans".

Del Menerbés cap a Montpelhièr

Aprèp una terribla secada de mai de 10 ans dins lo Menerbés, Leon Còrdas se ven obligat de vendre sas vinhas de Sira per s'installar a Montpelhièr e deven pendent dos ans responsable d'una lavariá carrièra de l'Aiguillerie tenguda per l'IEO d'aqueste temps. Aquesta estranha experiéncia era nascuda d'un assag de diversificacion dins la sorga dels revenguts de l'IEO d'aquesta epòca. Malgrat lo terrible fracàs qu'aquò foguèt per Còrdas, s'installèt a Latas per i bastir son nòu projècte de bòrda : L'Ortalana. Dins son pauc de temps liure, i escriurà o publicarà mai d'unas pèças de teatre coneguda uèi lo jorn coma per exemple : "La font de Bonas gracias", "La Banda Negra" o encara "L'Anel". Es tanben ailà qu'a escrit son tresen recèlh de poèmas "Branca-Tòrta" en 1964.

Puèi torna s'installar a Montpelhièr en 1969 amb l'argent de la venta de L'Ortalana. Aquesta meteissa annada, trabalhèt pel Centre Dramatic nacional de Lengadòc-Rosselhon per faire una animacion en teatre occitan. Las annadas seguentas, trabalha sus una reedicion de "Lo sermon del curat de Cucunhan" d'Aquiles Mir e crea l'espectacle "Escotatz" ont figuran sos dos darrièrs recuèlhs de poèmas "Dire son si" e "Se conti que conte". Es pendent aqueste periòde qu'escriu son òbra en pròsa amb las novèlas "Los macarèls t.1 e t.2" e son roman "La batalha dels teules". En 1982, Joan Flechet l'engagèt per la realizacion del filme "l'Orsalhèr". Sa darrièra òbra teatrala "Menerba 1210" serà publicada en 1983.

Revalorisacion de son òbra

Pasmens e malgrat son importància màger per la lenga nòstra al sègle XX, son trabalh foguèt pauc a pauc demembrat. Las rasons darrièr aqueste demembrament son multiples : Òbra pauc o mal editada, l'importància del teatre en lenga d'òc de mai en mai redusit o ben encara lo conflictes qu'a agut amb Ismaël Girard aprèp lo fracàs de la lavariá carrièra de l'Aiguillerie. Es dins las annadas 2010 jos l'impulsion de mantunes actors occitans (escrivans, cantaires, ...) que son òbra commençèt a respelir tornamai. Es d'aqueste esfòrç que foguèt publicat la reedicion del libre "Òbras poeticas" e que de grops de musica coma Lo Barrut o ben encara La Mal Cofada cantèron qualques un de sos poèmas coma per exemple E tango, tango

L'eiretatge de Leon Còrdas

Uèi lo jorn, dos establiments pòrtan lo seu nom. D'en primièr e lo pus conegut es lo collègi calandreta de Grabèls (dins lo país de Montpelhièr) que pòrta lo seu nom e lo segond es la bibliotèca municipala de Sira, son vilatge natal.

Òbra literària

Teatre

Los libres çai-jos son los que foguèron publicats :

"La nòvia" – Olonzac – Estampariá J.Vieu - 1936
"Tres per un" – Olonzac – Estampariá J.Vieu – 1938
"Quand se parla d'amor" – Lo chamin de Sant Jaume – creada en 1944, editada en 2004
"La banda negra" – Edi. IEO – creada en 1945 editada en 1961
"Lo miralh" – Avinhon – Editor Audoard Aubanèl - 1948
La font de Bonas Gràcias, (1954) prèmi Teodòr Aubanèu en 1955
Menèrba 1210 – Edi. IEO – Col. Teatre d'òc – 1983

Poesia

"Aquarèla" - Edi. IEO - Col. Messatges - 1946
"Respelida de Centelhas" - Edi. Amis de centeilles – 1960
Branca tòrta - Edi. IEO – Col. Messatges - 1964
Dire son si - Edi. Comptador generau dau libre occitan - 1975
"Se conti que conte" – Publicat per l'autor – 1980
"Fial de fum" – Paregut dins "Òbras poeticas" - Edi. CIDO – 1997
Reedicion "Òbras poeticas" – Edi. IEO – Col. Classics occitans - 2020

Romans

Pròsa

"Sèt pans" – Edi. IEO – Col. A Tots -1977
"La batalha dels teules" – Edi. Presse du Lengadòc - 1979

Novèla

"Los macarèls n°I" – Edicion IEO – Col. A Tots - 1974
"Los macarèls n°II - La beguda de Joannes" – Edicion IEO – Col. A Tots - 1982

Autras creacions

"Théâtre et littérature populaire d'òc" - Edi. IEO - 1964
"Le petit livre de Minerve / Lo pichòt libre de Menerba" - 1974
"L'occitan fondamental, Apreni lèu-lèu l'occitan" - Edi. IEO - Col. Espandiment - 1975
"Troubadours aujourd'hui, Trobadors al sègle XX" - Edi. CPM - 1975
"Quelques notes sur une translation des troubadours" - Cente d'Etude Occitan - 1978

Sorgas

"Revue des langues romanes – Leon Còrdas/Léon Cordes - Tome CXX (120)"- Monts – Presse universitaire de la mediterranée (PULM) – 2016

PETIT Joan-Maria – "Leon CÒRDAS/Léon CORDES" – Besièrs – Col. C.I.D.O & "Occitania" – 1985

Autres ligams