Teodòr Aubanèu

Teodòr Aubanèu
	;
Biografia
Naissença	26 de març de 1829 ; Avinhon
Mòrt	2 de novembre de 1886 (57 ans); Avinhon
Síndic (ca) ; maintenance de Provence du Félibrige (ca)
	1878 – 1879 – Marius Bourrelly →
Majourau dóu Felibrige
	1876 – 1886 – Loís Astruc →
Donadas personalas
Nacionalitat	Francesa
Activitat
Camp de trabalh	Cultura occitana
Profession	poèta, escrivan, estampaire, dramaturg, editor (ca) e felibre
Autres
Conjunt	Joséphine Aubanel (en)
Descendéncia	Jan-de-la-Crous Aubanel
Maire	Marie-Suzanne Aubanel (en)
Paire	Laurent Aubanel (en)
Fraires	Charles Aubanel (fr) , Joseph Aubanel (ca) e Eugénie Vayson (en)
Prèmis
	(1884) Cavalièr de la Legion d’Onor ;

Teodòr Aubanèu (en nòrma mistralenca <Teoudor Aubanèu>) (Avinhon, 26 de març de 1829 - Avinhon, 2 de novembre de 1886) foguèt un estampaire e mai que mai un dei pus grands poètas occitans (provençaus), que marquèt fòrça la Renaissença Occitana dau sègle XIX.

Sa vida

Aubanèu nais dins una familha d'estampaires (estampaires "dau Papa e de l'Archevesque d'Avinhon" au sègle XVIII quand Avinhon èra encara part deis Estats de la Glèisa). Fa seis estudis amb lei paires as Ais de Provença avans de tornar trabalhar a l'estampariá Aubanèu.

Es bòn catolic, coma tota sa famiha, seguís leis amassadas de la Societat de la Fe ont fa la coneissença de Josèp Romanilha. Es aqueu que li fa rescontrar d'amics coma Frederic Mistral e Ansèume Matieu. Totei se retròban au castèu de Fòntsegunha per i far de poesias e de cançons. Aubanèu i vei tanben en 1850 Jenny Manivet, dicha Zaní. Amorós totei dos, Teodòr e Zaní arriban pas a se declarar sei sentiments e en 1854, la joveneta se fa monja au convent dei Filhas de la Caritat.

Lo meteis an leis amics de Fòntsegunha fondon lo Felibritge qu'Aubanèu, segon d'unei, n'es lo poèta mai prefond e mai desesperat. En 1860, publica La miugrana entredubèrta <La mióugrano entre-duberto>, ben aculhida per lo monde literari, que i canta lo sieu amor per Zaní. Mai lei catolics avinhonencs, qu'Aubanèu se'n sent tan pròche, meton l'òbra a l'indèx e aquò fica en perilh l'estampariá Aubanèu, ben ligada a l'archevescat d'Avinhon.

Se marida en 1861 e torna trobar una mena de felicitat mai publica plus tot çò qu'escriu.

Pasmens i a un conflicte creissent entre Aubanèu, lo catolic liure, e Romanilha, lo catolic conservator. Après de malentenduts amb Romanilha en 1878, au meteis temps que i a de jornaus qu'acusan lo Felibritge d'èsser separatista, s'aluenha dau movement a partir de 1880. Quand publica confidencialament en 1885 un autre recuelh, fòrça sensuau, Lei filhas d'Avinhon <Li fiho d'Avignoun>, lei devòts l'atacan amb violéncia e l'archevesque lo blaima. Mòr d'una crisi d'apoplexia en octòbre de 1886. Es enterrat au cementèri de Sant Veran d'Avinhon.

Son òbra

Amb Romanilha e Mistral, Aubanèu es un dei tres pilars dau Felibritge. Ai dos recuelhs de poesias publicats quand viviá, La miugrana entredubèrta e Lei filhas d'Avinhon, li cau ajustar un drama en vèrs, Lo pan dau pecat <Lou pan dóu pecat>, que lo jògan en 1878. E tanben d'òbras postumas coma lo recuelh de poesias Lo Rèiresoleu <Lou Rèire-Soulèu> publicat en 1899 e dos dramas: Lo raubatòri <Lou raubatòri> publicat en 1928 e Lo pastre <Lou pastre> publicat en 1947.

Extrach

Debuta de "La Vènus d'Avinhon <La Venus d'Avignoun>", primier poèma dau recuelh Lei filhas d'Avinhon <Li fiho d'Avignoun>.

Grafia classica (transcripcion)	Grafia mistralenca (d'origina)
Seis uelhs d'enfant, fons e verdaus, Sei grands uelhs purs vos dison: Dau! Un pauc risenta, un pauc moqueta; Tendrei, se duerbon sei boquetas; Sei dents, pus blancas que lo lach, Brilhan.... Chut! qu'arriba: vètz-la! Tot just s'a quinze ans, la chatona. Passes plus, que me fas morir, Ò laissa-me te devorir De potonas! Arratge, son peu negrinèu S'estropa a trenèlas, en anèus; Un velot cremesin l'estaca; Foitat dau vent, de roge taca Sa cara bruna e son còu nus: Diriatz qu'es lo sang de Vènus, Aqueu riban de la chatona. Passes plus, que me fas morir, Ò laissa-me te devorir De potonas! Ò! quau me levarà la set De la chata? ... A ges de corset: Sa rauba, fièra e sens plec, mòtla Son joine sen que non tremòla Quand marcha, mai s'arredonís Tan ferme, que subran fernís Vòste còr davant la chatona. Passes plus, que me fas morir, Ò laissa-me te devorir De potonas!	Sis iue d'enfant, founs e verdau, Si grands iue pur vous dison: Dau ! Un pau risènto, un pau mouqueto; Tèndri, se duerbon si bouqueto; Si dènt, pu blanco que lou la, Brihon.... Chut ! qu'arribo : vès-la ! Tout-just s'a quinge an, la chatouno. Passes plus, que me fas mouri, O laisso-me te devouri De poutouno ! Arrage, soun péu negrinèu S'estroupo à trenello, en anèu; Un velout cremesin l'estaco; Fouita dóu vènt, de rouge taco Sa caro bruno e soun còu nus : Dirias qu'es lou sang de Venus, Aquéu riban de la chatouno. Passes plus, que me fas mouri, O laisso-me te devouri De poutouno ! Oh ! quau me levara la set De la chato ? ... A ges de courset : Sa raubo, fièro e sèns ple, molo Soun jouine sen que noun tremolo Quand marcho, mai s'arredounis Tant ferme, que subran fernis Voste cor davans la chatouno. Passes plus, que me fas mouri, O laisso-me te devouri De poutouno !