Lo rèbe de l'abbé Puyoo

Pèir d'Esbarrebaca (en francés e dens las honts mei ancianas Pierre d'Esbarrebaque) que ho un escrivan de lenga bearnesa autor de Los gentius de Bearn, o Lo rèbe de l'abè Puyoo (<Lous gentius de Bearn, ou Lou rèbe de l'abè Puyoo>), òbra deu sègle XVIII.

Robèrt Lafont que da per aquesta òbra la data de 1768 et que la presenta com ua denonciacion deus faus nòbles de Bearn, e, per aquesta rason, la purmèra edicion que seré estada avalida.

Vignancour, dens la soa antologia Poesias Bearnesas (1860) que ditz atau :

[...] quant au "Rêve de l'abbé Puyòo, que quelques personnes regretteront peut-être de ne pas y voir, on m'excusera, j'en suis assuré, de n'en avoir reproduit que les trente premiers vers, qui, au mérite d'une élégante et grâcieuse facture, joignent celui d'être complètement inofenssifs. Le reste de ce morceau, satyre mordante contre la noblesse de Béarn, est beaucoup moins remarquable au point de vue littéraire, mais on comprend facilement le succés de la malignité qui y était attaché.^[1]

("[...] per çò que tànhe au Rèbe de l'abè Puyòo, que aucunas personas regretaran dilhèu de non i pas véder aquí, que'm desencuseràn, que'n soi segur, de non pas aver reprodusit sonque los trenta purmèrs vers, qui au merite d'ua eleganta factura, e juntan lo d'estar completament inofensius. La rèsta d'aqueh tròç, satira mordenta contre la noblessa de Bearn, qu'ei mens remarcabla d'un punt de vista literari, mes que's compren totun aisidament l'escaduda de la malícia qui i èra estacada.)

Extrèit

A pena dens mon lhèit lo flaunhac dromilhon
De mons sens aflaquits prenè possession,
Quan l'esprit agitat dens un rève m'esgara
A truvèrs monts e prats, auprès d'ua onda clara
Qui rotlava sens pena hens un petit balon,
Tot pingorlat de flors de mantua color.

En aqueth lòc charmant, cherit de la natura,
Ua hemna que i avè d'esclatanta figura ;
Tot en era tinè de la Divinitat,
Brilhanta com lo só dens sa simplicitat,
Non vedèn pas en era inutila parura,
Non coneish pas lo fard ni l'art de la coeifura ;
Vers era me n'anèi per son charme atirat,
Qui ètz don vos ce i digói ? Jo que sòi la vertat,
Ce'm respon tantiquan ; tots m'an desconeguda','
Banida de pertot, aquesta solituda,
Que m'ofreish lo repaus que l'òmi non vòu pas
E vènger lo mesprètz que hè de mons apàs.
Hens lo monde non i a que mensonge e que rusa :
Lo vici de mon nom quauque còp que i abusa.
Enqüèra d'aqueth nom se pren autoritat,
Qu'ei l'unic tribut que recèp la vertat.

Susprès jo responói : Vertat tot' adorabla,
Tornatz, vietz dissipar lo troble que ns' acabla ;
Vietz confónder l'error qui ns' a tots abusats,
Ben troberatz mantun qui v' seràn afidats.
Enter temps se volètz, per vòsta complasença,
Deus gentius de Bearn da'm quauqua coneishença !
Tot be i ei confondut : lo baron, lo cascant,
lo jutge, lo vailet, lo nòble, lo manant.
Aidatz-me drin, si'vs platz, a suslhevar la tela
Qui, shens nada pudor cròp tota la nacela !
B'at harèi puish que m'at demandatz,
E tout de suite atau comença la vertat.^[2]