Guèrras Napoleonencas

Lei guèrras napoleonencas son un ensemble de guèrras que se debanèron durant lo règne de Napoleon Bonaparte. Perseguida dei guèrras revolucionàrias, lor començament es mau definit. Segon certaneis istorians, es possible de lo fixar au còp d'Estat de 1799 que permetèt a Napoleon de prendre lo poder. Per d'autrei, fau puslèu considerar la rompedura de la Patz d'Amians coma origina dei conflictes purament liats a la politica napoleonenca.

Aquelei guèrras opausèron França a de coalicions formadas a l'entorn dei poissanças europèas majoras dau periòde coma lo Reiaume Unit, Àustria, Prússia e Russia. Divèrsei principats e reiaumes segondaris concluguèron d'alianças amb lei dos camps segon seis interès. Fins a 1812, lei guèrras se debanèron a l'avantatge de França que poguèt estendre sa dominacion sus la màger part de l'Euròpa Occidentala. Pasmens, entre 1812 e 1815, plusors desfachas entraïnèron l'afondrament dau Premier Empèri e lei Francés perdiguèron la totalitat de sei conquistas.

Lo Congrès de Viena redefiniguèt lei frontieras europèas e organizèt l'isolament de França. Assaièt tanben de mantenir la coalicion conservatritz qu'aviá permés de véncer Napoleon. En parallèl, lo Reiaume Unit aprofichèt son succès per venir la premiera poissança mondiala. Russia, vengut un actor major de la diplomacia europèa, es considerat coma l'autre venceire important dei guèrras.

Debanament

L'acabament dei guèrras revolucionàrias

Article detalhat: Guèrras revolucionàrias.

Après lo succès de son còp d'Estat dau 18 de brumari, Napoleon Bonaparte eiretèt de la situacion exteriora malaisada laissada per lo Directòri. D'efiech, après la revirada de la Premiera Coalicion (1792-1797), lo Reiaume Unit aviá finançat la Segonda Coalicion (Reiaume Unit, Àustria, Prússia, Russia, Portugau, Nàpols, leis Estats Pontificaus e l'Empèri Otoman). Fidèus a sa politica tradicionala que consistía a empedir l'emergéncia d'una poissança egemonica en Euròpa continentala, lei Britanics volián limitar la poissança francesa.

Avans la presa dau poder de Bonaparte, leis armadas coalizadas avián obtengut plusors succès còntra d'armadas francesas mau organizadas. Son retorn permetèt una reorganizacion d'aquelei fòrças per tornar atacar en Itàlia e en Alemanha. Lo 18 de junh de 1800, Bonaparte bateguèt leis Austrians a Marengo. Quauquei jorns pus tard, leis Austrians foguèron tornarmai durament batuts per lo generau Moreau a Hohenlinden. Dirèctament menaçada, Àustria signèt la Patz de Lunéville e se retirèt dau conflicte.

Aquò entraïnèt la dissolucion de la Segonda Coalicion mai lei combats continuèron entre Francés e Britanics sus lei teatres d'otramar. Au nivèu navau, la Royal Navy enregistrèt mai d'una victòria, çò que li permetèt de mantenir sa dominacion maritima. En parallèl, en Egipte, lo còrs expedicionari francés foguèt pauc a pauc assetjat dins Alexàndria. En fàcia d'aqueu blocatge generau, lei dos camps negocièron la Patz d'Amians, concluda lo 25 de març de 1802.

La represa de la guèrra francobritanica

La Patz d'Amians foguèt rompuda tre lo 18 de mai de 1803. D'efiech, ni lei Francés ni lei Britanics avián l'intencion d'executar lei clausas dau tractat consideradas coma contràrias a seis interès. La guèrra reprenguèt donc rapidament. Pasmens, fins a l'invasion francesa d'Espanha, demorèt principalament maritima. Per empedir la formacion d'una flòta continentala tròp importanta, lei Britanics avián atacat per suspresa lo pòrt de Copenaga. Aquò entraïnèt una lònga guèrra entre Danemarc e lo Reiaume Unit que s'acabèt per una victòria britanica. Pasmens, fins a 1812, lei Danés secutèron lei naviris anglés.

La Guèrra de la Tresena Coalicion

Article detalhat: Guèrra de la Tresena Coalicion.

Lei causas de la Guèrra de la Tresena Coalicion son lo renfòrçament de la preséncia francesa dins lei regions conquistadas a l'oèst de Ren e en Itàlia. Gràcias a son sostèn financier, Londres poguèt reünir Àustria, Russia, Suècia e Nàpols. L'objectiu èra de restaurar l'independéncia dei regions ocupadas per l'armada francesa, especialament lei País Bas. Per lei Britanics, un interès particular èra d'alunchar l'armada francesa reünida dins lo nòrd de França en vista d'un desbarcament en Anglatèrra. La guèrra comencèt oficialament lo 29 d'aost de 1805.

En despiech de sa superioritat numerica, lo camp coalizat s'organizèt pas d'un biais eficaç. D'efiech, leis Austrians ocupèron Bavièra amb una armada de 70 000 òmes, comandats per lo generau Mack, sensa esperar l'arribada dei tropas russas. Aquela armada foguèt donc suspresa per la rapiditat de la reaccion de Napoleon que l'enceuclèt dins la vila d'Ulm (25 setembre - 20 d'octòbre). Finalament, Mack foguèt obligat de capitular e lei Francés poguèron perseguir son avançada vèrs l'èst. Intrèron dins la capitala austriana mentre que lo rèsta dei fòrças austrianas jonhèt lei Rus. Pasmens, lo 2 de decembre, aquela armada unificada foguèt esquichada per lei Francés a la batalha d'Austerlitz. Àustria abandonèt alora la coalicion e abandonèt Venècia au Reiaume d'Itàlia (dirigit per Napoleon) e Tirol au Reiaume de Bavièra.

Sus lei mars, en revènge, leis operacions se debanèron a l'avantatge dei Britanics. En particular, lo 21 d'octòbre, l'esquadra de l'amirau Horatio Nelson destruguèt una flòta francoespanhòla a la batalha de Trafalgar. Aquò permetèt a la Royal Navy d'enebir lo passatge de la Marga per lei naviris francés.

La Guèrra de la Quatrena Coalicion

Article detalhat: Guèrra de la Quatrena Coalicion.

La Guèrra de la Quatrena Coalicion comencèt lo 1^èr d'octòbre amb la formacion d'una aliança gropant lo Reiaume Unit, Prússia, Russia, Suècia, Saxònia e Sicília. Sei causas son relativament similaras a aquelei de la Guèrra de la Tresena Coalicion. D'efiech, per facilitar lo govèrn dei territòris alemands sota influéncia francesa, Napoleon creèt la Confederacion de Ren, un ensemble de 16 estats alemands (dominats per Bavièra e Saxònia) que foguèt integrat au sistèma defensiu francés gràcias a una aliança militara ofensiva e defensiva. Pasmens, aquò menaçava fòrça l'influéncia de Prússia dins la region e lei Britanics aguèron pauc de dificultats per obtenir l'intrada en guèrra de Berlin.

Pasmens, coma durant la guèrra precedenta, lei Prussians ataquèron sensa esperar l'arribada dei Rus. Lo 14 d'octòbre de 1806, la màger part de l'armada prussiana foguèt anientada ai batalhas d'Ièna e d'Auerstadt per Napoleon e lo manescau Davout. Lo 27, lei Francés intrèron dins Berlin. Gràcias a aqueu succès, poguèt acabar sa reorganizacion territòriala d'Alemanha e ordonar lo Blocus Continentau còntra lo Reiaume Unit. L'idèa èra de minar la poissança britanica en atacant son comèrci.

Puei, Napoleon se dirigiguèt vèrs l'èst per atacar lei Rus. Après una victòria malaisada a Eylau (7-8 de febrier de 1807), destruguèt una armada russa a la batalha de Friedland (14 de junh de 1807). Lo 7 de julhet, lo tsar Alexandra I^èr acceptèt de signar la Patz de Tilsit. Se Russia foguèt tractada amb consideracion, Prússia i perdiguèt la mitat de son territòri, çò que permetèt a Napoleon de tornar crear un estat polonés, lo Grand Ducat de Varsòvia, que foguèt plaçat sota proteccion francesa. De mai, per redurre l'ostilitat suedesa, França s'opausèt pas a una ataca russa en vista d'annexar Finlàndia (Guèrra de Finlàndia).

La Guèrra de la Cinquena Coalicion

Article detalhat: Guèrra de la Cinquena Coalicion.

La Guèrra d'Espanha

Article detalhat: Guèrra d'Espanha.

En 1807, Napoleon concluguèt un acòrdi amb Espanha per permetre lo passatge d'una armada francesa destinada a atacar Portugau, aliat dau Reiaume Unit. Pasmens, aquela preséncia militara dins la Peninsula li permetèt de s'ingerir dins leis afaires espanhòus. En abriu de 1808, un conflicte dinastic e una demanda d'arbitratge de reversar Carles IV e Ferrand VII. Pasmens, la populacion espanhòla acceptèt pas aquela usurpacion e la capitala se revoutèt lo 2 de mai. Se la repression foguèt eficaça en Madrid, un còrs francés deguèt capitular lo 18 de julhet a la Bailén, enceuclat per de milicians espanhòus.

Aquela insureccion obliguèt lo generau Junot d'abandonar sei posicions en Portugau. Inquiet, Napoleon prelevèt divèrseis unitats en Alemanha per formar una armada de 80 000 òmes. Una brèva campanha li permetèt de restablir la dominacion francesa (novembre de 1808 - genier de 1809). Dins aquò, maugrat de reformas importantas coma l'abolicion dei drechs feudaus e de l'Inquisicion, lei fòrças napoleonencas se turtèron a una guerilha acarnada. Ansin, lei Britanics aprofichèron la situacion per desbarcar de tropas e contestar la preséncia francesa dins la Peninsula Iberica. Aquò permetèt ai Portugués de rebutar la segonda temptativa d'invasion de son territòri (febrier-març de 1809).

Napoleon deguèt lèu quitar Espanha en causa de la formacion de la Cinquena Coalicion. Laissèt lo comandament au manescau Masséna. Pasmens, dins lei fachs, la màger part deis armadas demorèron dirigidas dempuei París, çò que limitèt fòrça l'eficacitat dei tropas francesas que deguèron pauc a pauc abandonar lo contraròtle de la region. Lei rasons d'aquela error son desconegudas. Segon certaneis istorians, Napoleon considerava Espanha coma un teatre segondari pauc interessent. Per d'autrei, voliá i fixar de tropas terrèstras britanicas per empedir l'organizacion d'incursions sus lo litorau francés eu meteis.

La desfacha de la Cinquena Coalicion

La Cinquena Coalicion se formèt en 1809 entre lo Reiaume Unit, Àustria, Sardenha e Sicília. Dins lei fachs, Londres financèt la guèrra e Viena provesiguèt lei tropas terrèstras. Lei coalizats pensavan aprofichar l'immobilizacion dei fòrças francesas en Espanha per atacar en Alemanha e en Polonha. Pasmens, leis ofensivas austrianas dins aquelei regions obtenguèron pas de resultats interessents. Au contrari, l'armada dau Grand Ducat de Varsòvia s'impausèt a la batalha de Raszyn (19 d'abriu de 1809) e intrèt en Galícia.

En parallèl, Napoleon mobilizèt d'armadas novèlas e preparèt una importanta còntra-ofensiva. Lei 21 e 22 d'abriu, lei 200 000 Austrians de l'arquiduc Carles rompèron una temptativa d'enceuclament mai perdiguèt 14 000 òmes a batalha d'Eckmühl. Aquò permetèt ai Francés de conquistar Viena. L'arquiduc Carles utilizèt alora Danubi per renfòrçar sei defensas. Aquò li permetèt d'arrestar una premiera ataca francesa a la batalha d'Essling (21-22 de mai). Pasmens, foguèt durament batut a la batalha de Wagram (5-6 de julhet).

La guèrra s'acabèt amb lo Tractat de Schönbrunn signat lo 14 d'octòbre de 1809. Àustria deguèt cedir divèrsei territòris a França, a Bavièra e au Grand Ducat de Varsòvia. Pasmens, aquela guèrra mostrèt lei progrès de l'armada austriana. D'efiech, au contrari dei conflictes precedents, son armada foguèt pas anientada e lei Francés subiguèron de pèrdas relativament similaras a seis adversaris. De mai, Napoleon perdiguèt plusors generaus experimentats coma Lannes (tuat) e Bernadotte (elegit eiretier de la corona de Suècia).

La Guèrra de la Seisena Coalicion

Article detalhat: Guèrra de la Seisena Coalicion.

La campanha de Russia

Article detalhat: Campanha de Russia (1812).

En 1812, lo tsar Alexandre I^èr refusèt de perseguir sa cooperacion amb Napoleon. En particular, abandonèt lo Blocus Continentau, çò qu'èra una rompedura deis acòrdis de Tilsit. Napoleon, convencut qu'aquela situacion anava menar a una guèrra, preferiguèt preparar rapidament lo conflicte e organizar una ataca massisa de Russia. Per aquò, amb l'ajuda de seis aliats, reüniguèt una armada de 650 000 òmes (dont 270 000 Francés). Lei combats comencèron lo 23 de junh de 1812.

Pasmens, lei Rus refusèron lo combat dirècte. En plaça, adoptèron una tactica de tèrra cremada. Ansin, lei batalhas majoras foguèron raras e pas decisivas maugrat de combats importants a Smolensk (16-17 d'aost) e, subretot, a la Moskova (7 de setembre). Aquela darriera batalha foguèt la pus saunosa dei guèrras napoleonencas amb 27 000 tuats e bleçats dins lei rengs francés e mai de 45 000 dins l'armada russa. Aquela victòria permetèt a Napoleon d'intrar dins Moscòu. Pasmens, lei Rus refusèron de negociar la patz e destruguèron la vila dins un incendi gigant. Lo 18 d'octòbre, lei Francés abandonèron sa conquista per se retirar sus de basas pus seguras per passar l'ivèrn.

Dins aquò, lo 24 d'octòbre, lei Rus empachèron l'armada francesa de se retirar vèrs lo sud a la batalha de Maloïaroslavets. En plaça, Napoleon foguèt alora obligat de se retirar per la rota utilizada a l'anar. Òr, aquela zòna èra estada ravatjada. De mai, l'ivèrn de 1812-1813 foguèt precòç e fòrça freg. Sensa avitalhament e dins de temperaturas extrèmas (fins a -40 °C), lei tropas napoleonencas subiguèron de pèrdas importantas. Perdiguèron ansin 370 000 òmes (còntra 400 000 per lei Rus).

La campanha d'Alemanha

Article detalhat: Campanha d'Alemanha (1813).

L'amplor de la desfacha francesa en Russia favorizèt la formacion d'una Seisena Coalicion a l'entorn dau Reiaume Unit, de Russia, de Prússia, d'Àustria e de Suècia. Pasmens, Napoleon capitèt de tornar constituir sei fòrças. Puei, prenguèt posicion en Alemanha onte decidèt d'atacar lei divèrseis armadas coalizadas per empedir sa joncion. Obtenguèt ansin dos succès importants a Lützen (2 de mai de 1813) e a Bautzen (20-21 de mai de 1813). Pasmens, sensa cavalariá, poguèt pas perseguir lei vencuts e lei destrurre.

Après una alta-au-fuòc dau 4 de junh au 13 d'aost que permetèt ai dos camps d'acabar son organizar, lei dos camps assaièron de concentrar seis efectius per un combat decisiu. Amb l'ajuda de seis aliats alemands, lei Francés poguèron reünir 650 000 òmes còntra 1,15 milions per la coalicion. Aquela superioritat numerica permetèt ai Coalizats d'escafar lei consequéncias negativas de divèrsei desfachas. La concentracion dei doas armadas aguèt finalament luòc a Leipzig (16-19 d'octòbre). Fòrça saunosa, aquela batalha veguèt lo cambiament de camp de la màger part dei principats e reiaumes alemands aliats a Napoleon. Batuts, lei Francés deguèron abandonar lo sud d'Alemanha maugrat la resisténcia de mai d'una garnison dins lo nòrd dau país (sovent fins a 1814).

La campanha de França

Intrada dei tropas russas dins París en 1814.

Article detalhat: Campanha de França (1814).

Après una pausa durant l'ivèrn de 1814-1815, plusors armadas coalizadas (gropant 500 000 òmes) ataquèron dirèctament lo territòri francés. En fàcia, Napoleon poguèt gaire recampar 70 000 òmes. Pasmens, aquela pichona armada ganhèt plusors batalhas. Aquò necessitèt la mesa en plaça d'una coordenacion deis atacas coalizadas (Tractat de Chaumont, 9 de març). Aprofichant son avantatge numeric, lei Coalizats poguèron alora ocupar París lo 30 de març. Abandonat per sei generaus, Napoleon abdiquèt lo 6 d'abriu a Fontainebleau.

Après la victòria dei Coalizats, la monarquia francesa foguèt restablida. Napoleon gardèt son títol imperiau e foguèt exiliat sus l'illa d'Elba. Deviá recebre una pension de part dei venceires. França deguèt abandonar la màger part dei conquistas revolucionàrias e napoleonencas.

La Guèrra de la Setena Coalicion

Article detalhat: Guèrra de la Setena Coalicion.

La Restauracion de l'Ostau de Borbon venguèt rapidament impopular en França, especialament au sen de l'armada. Lo 1^èr de març de 1815, Napoleon desbarquèt donc en Provença amb una pichona armada per tornar conquistar lo poder. Obtenguèt lo raliment dei generaus mandats per l'arrestar e poguèt intrar dins París abandonat per Loís XVIII.

Aqueu retorn de Napoleon foguèt pas acceptat per la quasi totalitat dei poissanças europèas. Aquò entraïnèt la formacion d'una coalicion gropant lo Reiaume Unit, Russia, Prússia, Àustria, Suècia, lei País Bas e la màger part deis Estats alemands. Aquò permetèt ai Coalizats de dispaurar rapidament de 700 000 òmes còntra 280 000 Francés.

Per empachar la concentracion dei fòrças coalizadas, Napoleon chausiguèt de començar la guèrra. Ataquèt ansin en Belgica onte lei Prussians foguèron susprés a la batalha de Ligny (16 de junh). En parallèl, bateguèt lei tropas britanicas dau duc de Wellington a la batalha dei Quatre-Bras (16 de junh). Pasmens, aquelei victòrias foguèron rapidament annuladas per la victòria angloprussiana de Waterloo (18 de junh). Aqueu combat permetèt ai Coalizats de destrurre la principala armada francesa. Napoleon abdiquèt un segond còp e lei Britanics l'exilièron sus l'illa de Santa Elena. I moriguèt en 1821.

Consequéncias

Article detalhat: Congrès de Viena.

Lei consequéncias politicas dei guèrras napoleonencas foguèron sancionadas per lo Congrès de Viena. França i perdiguèt totei lei conquistas realizadas dempuei 1792 e foguèt enceuclada per un ensemble d'Estats encargats de contenir la difusion deis idèas revolucionàrias. Dins lo rèsta dau continent, Russia, Àustria e Prússia formèron una aliança conservatritz destinada a reprimir lei movements revolucionaris futurs. Aquò èra un succès important per Russia que venguèt un actor major de la scena diplomatica europèa. Pasmens, lo venceire principau dei guèrras napoleonencas foguèt lo Reiaume Unit que venguèt la premiera poissança mondiala fins a la Premiera Guèrra Mondiala.

Au nivèu uman, lei guèrras revolucionàrias foguèron un ensemble de conflictes saunós. D'efiech, lo nombre totau de mòrts es estimat entre 2,5 e 3,5 milions. França perdiguèt aperaquí un milion d'abitants, çò qu'agravèt son declin en Euròpa. Pasmens, seis adversaris subiguèron tanben de pèrdas grèvas : benlèu 600 000 abitants en Espanha, au mens 40 000 en Russia, 376 000 en Àustria, 312 000 au Reiaume Unit, 250 000 en Prússia e 250 000 en Portugau. Se fau egalament nòtar la mòrt d'au mens 320 000 Italians engatjats dins lei dos camps.

Enfin, lei guèrras napoleonencas representan un quadre important per l'istòria militara. D'efiech, l'aumentacion deis efectius mobilizats, la violéncia dei combats e leis innovacions estrategicas e tacticas foguèron l'objècte d'estudis importants amb de teoricians coma Antoine de Jomini ò Carl von Clausewitz. Lei principis edictats durant aqueu periòde dominèron fins ai guèrras deis ans 1860-1870. Una partida demòra d'actualitat e es totjorn estudiat dins leis acadèmias militaras.

Annèxas

Liames intèrnes

Bibliografia

(fr) David A. Bell (trad. Christophe Jaquet), La première guerre totale : l'Europe de Napoléon et la naissance de la guerre moderne, Seyssel, Champ Vallon, coll. « La chose publique », 2010.
(fr) Léonce Bernard, Les Prisonniers de guerre du premier Empire, 2002.
(fr) Marcel Dupont, Napoléon en campagne, Hachette, 1952.
(fr) Alexander Mikaberidze, Les guerres napoléoniennes - Une histoire globale, Flammarion, 2020.
(fr) Hervé Drévillon, Bertrand Fonck e Michel Roucaud, Guerres et armées napoléoniennes : nouveaux regards, Nouveau Monde, 2020.

Nòtas e referéncias