Italian
Italiano | |
Parlat en | Itàlia e 29 autres païses |
---|---|
Region | Euròpa del Sud |
Locutors | 70 milions |
Classament | 21ena |
Tipologia | SVO [1] Sillabica |
Classificacion lingüistica | Lengas indoeuropèas |
Estatut oficial | |
Oficial de | Itàlia Soïssa Sant Marin Vatican Regional Eslovènia (Pirano, Capodistria, Ancarano e Isola d'Istria) Croàcia (Istria) Union Europèa |
Acadèmia | Accademia della Crusca |
Estatut de conservacion | |
Classada coma lenga segura (NE) per l'Atlàs de las lengas menaçadas dins lo mond | |
Còdis lingüistics | |
ISO 639-1 | it |
ISO 639-2 | ita |
ISO 639-3 | ita |
ISO 639-6 | itaitnc (P) |
Ethnologue | ita |
Glottolog | ital1282 |
Linguasphere | 51-AAA-q |
ASCL | 2401 |
IETF | it |
Mòstra | |
Article primièr de la Declaracion dels Dreches de l'Òme Articolo 1 | |
Mapa | |
L'italian es una lenga del grop de las lengas romanicas dins la familha indoeuropèa. Existís un fòrça grand nombre de lengas neolatinas d'Itàlia dichas a tòrt dialèctes.
L'italian estandard, adoptat per l'estat après l'unificacion d'Itàlia, es basat sul toscan (en particular suls dialèctes de la vila de Florença) e es quicòm d'intermediari entre las lengas italodalmatas del sud e las lengas galloromanicas del nòrd. Son desvolopament foguèt tanben influenciat per los autres dialèctes italians e per las lengas germanicas dels envasidors post-romans.
Dialectologia[modificar | Modificar lo còdi]
Se distinguisson dos grops clarament diferenciats, desseparats per un grand faissèl d'isoglòssas, la Linha Massa-Senigallia (dicha d'un biais mens exacte "linha La Spezia-Rimini"), que correspond a la copadura de las lengas romanicas en dos grands grops: la Romania occidentala (inclusent l'italian septentrional) e la Romania orientala (inclusent l'italian centromeridional e de l'extrème sud)[1].
Classificacion[modificar | Modificar lo còdi]
Lo nòrd-italian o italian septentrional
- Grop galloitalic (una error frequenta es de confondre lo galloitalic amb tot lo nòrd-italian)
- Grop venèt
L'Italian centromeridional :
- Lo toscan, recampa mantun parlars de Toscana e integra, en mai, lo còrs.
- toscan florentin, promogut per Dante al sègle XIII, constituís la basa normalizada de la lenga oficiala italiana.
- Lo còrs (corsu) qu'es vengut una lenga per elaboracion, mas derivada del toscan, amb d'influéncias liguras e un substrat ancian pròche del sarde : parlat en Corsega mas tanben al nòrd de Sardenha (variantas gallurese e sassarese).
- Romanesco contemporani, dialècte toscan parlat dins lo Laci a costat del romanesco classic, eritat de l'Edat Mejana.
- Italian central, parlat dins las regions d'Ómbria, de Laci, de las Marchas e dels abruces. Se distinguisson nombroses parlars seguent las regions : lo laziale a Roma e a l'entorn, lo romanesco classic aital coma lo ciocaro de Frosinone dins la part meridionala de Laci. L' ombrian (o umbro) en Ómbria; lo marchigiano qu'engloba los parlars de las Marchas (d'Ancona, de Fabriano, de Macerata, de Fermo e de Camerino); l' abrucés occidental e l' abrucés adriatic parlat dins los abruces.
- Italian meridional, parlat dins las regions de Campània, de Molise, de Polha, de Basilicata aital coma dins lo nòrd de Calàbria. L'italian meridional compren lo molisano, parlar de Molise.
- Dialèctes de tipe napolitan, comprenent lo campanés (es a dire lo napolitan de Nàpols e sas variantas seguent los parçans de Campània : beneventano de Benevento, salernitano de Salèrne), lo calabrés septentrional (parlat dins lo nòrd de Calàbria), e las doas varietats de lucan (o lucanian), parlat en Basilicata aital coma dins una part de la província calabresa de Cosenza.
- Los dialèctes apulians, emplegats dins la region de Polha e comprenent tres variantas : lo foggiano, parlat dans la província de Foggia; lo barese, dins las províncias de Bari, de Brindisi e pels parçans orientals de Basilicata; e lo tarentin, parlat dins la vila de Tarent e a l'entorn.
Grop lingüistic sicilian :
- Calabrés centromeridional, parlat en Calàbria interiora e devesit en dialèctes.
- Salentin emplegat en Salento, al sud de Polha. Los dialèctes apulians de transicion salentina son parlats, eles, dins las parts meridionalas de las províncias de Brindisi e de Tarent.
Vejatz tanben[modificar | Modificar lo còdi]
Ligams intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- [2]. ISBN 978-8894034813.
- {{{títol}}}.
- {{{títol}}}.
Referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Pellegrini G. B, Mapa dels dialèctes d'Itàlia, edicion Pacini, Pisa, 1977.