Vejatz lo contengut

Ocean Antartic

Modificar los ligams
Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.
Aquest article es redigit en niçard.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
(Redirigit dempuèi Ocean Austrau)

Posicion generala de la convergéncia antartica que marca lo limit de l'ocean Antartic.

L’ocean Antartic, finda dich ocean Glacial Antartic ò ocean Austral, es l'ocean qu'enviròuta lo continent antartic. Quatren ocean pus estendut dau monde, es definit per lo limit constituit per la convergéncia antartica qu'es lo luèc de rescòntre entre li aigas frèii dau pòle e li aigas pus caudi dei regions septentrionali. Globalament situat au sud de 60° S de latituda, es d’accès dificile en causa de condicions meteoroliqui extremi (vents violents, temperaturas glaciali, preséncia de barrieras de glaça e d'icebergs...). La sieua exploracion comencèt donc unicament au sègle XVII e foguèt longtemps alentida per lu limits tecnics dei naus. S'accelerèt a partir dau sègle XIX dins l'encastre de l'exploracion d'Antartic e de la recèrca dau pòle Sud. Après la Segonda Guèrra Mondiala, mai d'un país establissèt de basas permanenti sus lo sieu litoral per sostenir li sieui revendicacions territoriali en Antartic. Totun, aquò s'acabèt en lo 1959 emb la signatura dau Tractat Antartica que gelèt toti li revendicacions e limitèt li activitats en Antartic a la recèrca scientifica.

L'ocean Austral es un espaci maritime d'environ 20 milions de quilomètres cairats. Relativament prefond per un ocean en causa de la pichina talha de la plataforma continentala antartica, es un centre de la biodiversitat oceanica actuala. D'efècte, li aigas frèii de la region contènon de quantitats importanti d'algas e de crustacèus que permèton d'alimentar mai d'un ecosistèma. L'ocean Austral assosta encara de populacions importanti de mamifèrs marins, d'auceus e de peis. Totun, aquela biodiversitat es menaçada per lo rescaufament climatic, la pollucion e la sobrepesca.

Geografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Definicion

[modificar | Modificar lo còdi]

En lo 2024, li avia pas encara de definicion consensuala de l'ocean Austral. D'un ponch de vista oceanografic, correspònde ai aigas dau corrent circompolar antartic, un corrent marin que circula de l'oèst vèrs l'èst a l'entorn dau continent antartic. Au mitan d'aqueu corrent, si tròba la convergéncia antartica qu'es lo luèlc de rescòntre entre li aigas frèii dei regions polari e li aigas pus caudi dei regions subantartiqui. Aqueu limit de temperatura es finda adoptada coma definicion de l'ocean Austral car a un ròtle important d'un ponch de vista ecologic. D'efècte, es una zòna biologicament fòrça activa, en particular per lo krill antartic qu'es a la basa de mai d'un ecosistèma antartic. Enfin, lo Tractat Antartic adòpta la latituda 60 °S coma limit geografic de l'ocean Austral. Relativament simpla, aquela definicion a un estatut juridic e es sovent citada dins la literatura. Correspònde mai ò mens a la latituda de la convergéncia antartica.

Totun, aqueli definicions non son universali. Per exemple, per lu Australians, l'ocean Austral s'estende fins ai còstas dau sud d'Austràlia e es ensinda representat sus li cartas.

Geologia e morfologia

[modificar | Modificar lo còdi]
Article principal : Corrent circompolar antartic.

L'ocean Austral si formèt fa 33 milions d'ans après la separacion de l'Amèrica dau Sud e de la peninsula Antartica. D'efècte, aquò entraïnèt la formacion dau pas de Drake e permetèt la formacion dau corrent circompolar antartic[1]. Es donc l'ocean pus recent de la Tèrra actuala. Es constituit per una plataforma continentala estrecha qu'aganta frequentament de prefondors importanti (entre 400 e 800 m[2]) e per de planas abissali egalament prefondi (generalament entre 4 000 e 5 000 m). La prefondor de la plataforma continentala es la consequéncia de l'enfonsament de la massa continentala antartica dins la crosta terrèstra sota l'efècte dau pes de la calòta glaciària.

L'ocean Austral contèn mai d'una mar e baias importanti coma la mar d'Amundsen, la mar de Bellingshausen, la mar de Scotia, la mar de Weddell, la mar dau Rèi Haakon VII, la mar de Lazarev, la mar de Riiser Larsen, la mar dei Cosmonautas, la mar de l'Entenduda, la mar de Davis, la mar de Mawson, la mar Dumont d'Urville, la mar de Somov e la mar de Ross. Una particularitat d'aqueli mars es la preséncia de barrieras de glaça permanenti dins li regions litorali. Aqueli barrieras son de prolongaments de la calòta polara sus la mar. D'una espessor de 100 a 1 000 m, avançan gràcias a la pression exercida per lo rèsta dau glacier. Pi, si dislocan lentament per formar d'icebergs.

Clima

[modificar | Modificar lo còdi]

L'ocean Austral es somés a un clima polar marcat per de temperaturas fòrça frèii e de vents violents e frequents. La temperatura de l'aiga varia de -2 a 10 °C e la banquisa pòu s'estendre fins a la latituda 65° S dins l'ocean Pacific e 50° S dins l'ocean Atlantic. La temperatura de l'aire pòu venir fòrça negativa emb de valors frequentament compresi entre -30 e 60 °C. Lu vents an doi originas diferenti e d'efèctes variables. A proximitat dau continent, lu vents catabatics que davalan la calòta glaciària pòrtan un aire frèi, mas desgatjan lu icebergs vèrs l'ocean. Au larg, l'abséncia d'obstacles continentals importants entre li latitudas 40° e 70° S permet ai vents d'agantar de velocitats impressionanti. Lu marins parlan ensinda dei Quarentens Udolants e dei Cinquantens Rugissents per descriure la violéncia dei vents e dei tempèstas rescontrats dins aqueli regions. Aquelu fenomènes extrèmes, sovent de tipe ciclonic, son causats per lo rescòntre entre li aigas frèii dau sud e li aigas pus caudi en provenença dau nòrd.

Demografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Li ribas de l'ocean Austral son un espaci pauc poblat en causa dau clima rigorós. La populacion es limitada a quaucu miliers de personals ocupant li basas scientifiqui antartiqui. Avant la signatura dau Tractat Antartic, li avia finda de basas militari e d'estacions de caça. La peninsula Antartica es tradicionalament l'endrech pus poblat de l'ocean car la sieua posicion, pus septentrionala, ofrisse un clima mens frèi.

Istòria

[modificar | Modificar lo còdi]
Article principal : Istòria d'Antartic.

La question dei tèrras australi

[modificar | Modificar lo còdi]
Planisfèri dau 1531 emb una representacion dei Terra Australis.
Article principal : Terra Australis.

L'exploracion de l'ocean Austral foguèt iniciada per la cresença de l'existéncia d'un continent austral, dich Terra Australis, per equilibrar li massas continentali de l'emisfèra nòrd. Imaginat per Ptolemeu, aqueu continent èra frequentament representat sus lu planisfèris medievaus, enviroutat per un ocean inconoissut. Totun, fins au sègle XV, aquelu espacis èran unicament ipotetics. Aquò cambièt en lo 1487 emb lo passatge dau cap de Bòna Esperança per Bartolomeu Dias (v. 1450-1500) e la descubèrta d'aigas frèii au sud d'Àfrica[3]. Pi, en lo 1520, Ferrand Magellan (1480-1521) descrivèt li islas de la Tèrra dau Fuèc coma una poncha dau continent austral.

En lo 1603, l'explorator espanhòu Gabriel de Castilla (1577-1620) raportèt l'observacion de montanhas cubèrti de neu a la latituda 64° S. Aquò es sovent considerat coma la primiera observacion dirècta dau continent antartic, mas la sieua importància non foguèt compresa a aquela epòca. Li recèrcas si concentrèron sus la Tèrra dau Fuèc e Austràlia qu'èran, per mai d'un marin, li regions pus septentrionali dei Terra Australis. Totun, en lo 1615, Willem Schouten (1567-1625) e Jacob Le Maire (1566-1616) descubrèron lo cap Horn. Pi, en lo 1642, Abel Tasman (1603-1659) reconoissèt lo litoral dau sud d'Austràlia[3]. Lo continent austral èra donc mai au sud e comencèt ensinda l'exploracion vertadiera de l'ocean Austral.

L'exploracion de l'ocean Austral

[modificar | Modificar lo còdi]

L'exploracion de la convergéncia antartica

[modificar | Modificar lo còdi]
Planisfèri dau 1771 emb una mencion dei Terra Australis sensa traçat continental.

A partir dau 1650, d'expedicions navali comencèron d'explorar li aigas situadi au sud de la convergéncia antartica. En lo 1675, l'Anglés Anthony de la Roché († sègle XVIII ?) descubrèt la Georgia dau Sud, primier territòri conoissut au sud de la convergéncia[4][5]. Pendent lo sègle XVIII, mai d'una expedicion foguèt mandada dins la region, cen que permetèt de'n melhorar la conoissença. Per exemple, en lo 1700, un viatge embarcant l'astronòme Edmond Halley (1656-1742) per estudiar lu fenomènes magnetics dins la region foguèt blocat per la banquisa vèrs 52° S. En lo 1739, Jean-Baptiste Bouvet de Lozier (1706-1788) descubrèt l'isla que pòrta lo sieu nom. Una autra descubèrta importanta si debanèt en lo 1772 emb l'arribada d'Yves de Kerguelen (1737-1797) dins l'archipèl dei islas Kerguelen[6][7]. Totun, aqueli missions mostrèron mai que mai l'abséncia de continents dins la region de la convergéncia.

L'exploracion dau cercle antartic

[modificar | Modificar lo còdi]

En lo 1767 e lo 1768, lo geografe escocés Alexander Dalrymple (1737-1808) publiquèt d'obratge sus li sieui observacions dins l'ocean Pacific. Li parlèt de l'existéncia d'un important continent austral inconoissut e, en lo 1769, prepausèt un plan per estendre lo comèrci britanic dins la region. En lo 1772, aquò motivèt l'organizacion de l'expedicion Cook destinada a explorar li mars australi. Li naus passèron lo cercle antartic lo 17 de genier dau 1773[3]. Temptèron mai d'un còp de trobar lo continent misteriós, mas foguèron sistematicament blocadi per la banquisa ò per de barrieras de glaça. Pi, dau 1822 au 1824, James Weddell (1787-1834) arribèt a 74°15' S de latituda e 34°16'45″ O de longituda. Li trobèt quaucu icebergs mas ges de tèrras e concluguèt a l'inexisténcia dei Terra Australis. Totun, en realitat, èra a doi jorns de navigacion de la Tèrra de Coat[8].

La descubèrta dei tèrras antartiqui

[modificar | Modificar lo còdi]

En lo 1819, una expedicion comandada per William Smith (1790-1847) arribèt ai Islas Shetland dau Sud[9]. Aquò èra la primiera descubèrta de tèrras au sud de la latituda 60 °S. La primiera observacion confirmada dau continent si debanèt en lo 1820, mas non es possible de determinar lo sieu autor. D'efècte, l'amiral rus Fabian Gottlieb von Bellingshausen (1778-1852), lo marin irlandés Edward Bransfield (v. 1785-1852) e lo capitani american Nathaniel Palmer (1799-1877) raportèron de testimoniatges ben atestats. A priori, von Bellingshausen observèt la barriera de glaça de Fimbul e la còsta de la Princessa-Marta lo 27 de genier[10]. Bransfield auria vist la poncha de la peninsula de la Trinitat lo 30 de genier[11]. Enfin, Palmer arribèt en vista de la peninsula Antartica en novembre[12].

Lo periòde de l'exploracion antartica

[modificar | Modificar lo còdi]

A partir dau 1839, d'expedicions foguèron organizadi per explorar l'ocean Austral, reperir lo litoral e sostenir l'exploracion dau continent. Aquò permetèt pauc a pauc de precisar lo traçat dau continent e dei barrieras de glaça. En lo 1841, permetèt finda la descubèrta dau mont Erebus qu'es lo volcan en activitat pus austral dau monde actual. Pi, de regions foguèron revendicadi per li poissanças coloniali e de basas foguèron establidi per sostenir li activitats dei caçaires e dei explorators. Per exemple, França revendiquèt la Tèrra d'Adelia en lo 1840. Après la Segonda Guèrra Mondiala, fòrça país establissèron de basas permanenti per sostenir li sieui revendicacions. Per de rasons logistiqui, la màger part d'aqueli estacions foguèron lo lòng de l'ocean. Totun, en lo 1959, la signatura dau Tractat Antartic gelèt toti li revendicacions territoriali. Intrèt en vigor doi ans pus tard.

L'ocean Austral actual

[modificar | Modificar lo còdi]
Article principal : Tractat Antartic.

Despí lo 1961, l'ocean Austral es regit per lo Tractat Antartic que gèla toti li revendicacions territoriali dins la region. Li enebisse finda li activitats militari[13], l'esplecha miniera e l'entrepauament de produchs radioactius e l'installacion d'una basa es unicament autorizada per realizar d'activitats scientifiqui. Segon li darrieri discussions entre lu país signataris, aquela situacion non cambiara avant lo 2048. Totun, lo tractat non empacha la pesca dins li aigas australi. De mai, en despièch dei anóncias oficiali, l'installacion dei basas antartiqui es largament destinat a sostenir li revendicacions dei Estats.

Economia

[modificar | Modificar lo còdi]
Nodule de manganèsi.

Lo clima polar e l'abséncia de pòrts vertadiers en Antartic limitan la recèrca e l'esplecha dei ressorsas de l'ocean Austral. La pesca es l'activitat principala car l'autonomia dei naus li permèton de restar un moment dins la region sensa assisténcia exteriora. Es enquadrada per un ensemble de tractats internacionals, mas la pesca illegala demòra fòrça importanta dins la region. Lo krill constituisse l'essencial dei presas (85 % en lo 1999). Pendent lo sègle XIX, li colonias de fòcas èran l'objècte de campanhas de caça intensiva per produrre d'òli[14][15]. Totun, tre la fin dau sègle XIX, aquela activitat foguèt concurrenciada per la caça a la balena que permetiá de recuperar de quantitats pus importanti d'òli. Après un apogèu durant lu ans 1950-1960, aquela caça declinèt egalament en causa de la rarefaccion dei predas e de l'oposicion creissenta de l'opinion publica. Despí l'interdiccion decidida en lo 1982 per la Comission Baleniera Internacionala, es limitada dins l'ocean Austral au programa de « pesca scientifica » de Japon[16].

Despí la fin dau sègle XX, la disparicion progressiva de la banquisa fai nàisser d'interès noveus per l'ocean Austral. D'efècte, la region poiria recelar de ressorsas minieri importanti (jaças de petròli, de gas e de mineraus, nodules de manganèsi, sabla, grava, etc.)[17]. Lu icebergs son finda considerats coma una fònt d'aiga potabla. Totun, l'esplecha dei ressorsas eventuali es actualament blocada per lo Tractat Antartic.

Ecologia

[modificar | Modificar lo còdi]

La fauna e la flòra de l'ocean Austral es adaptada ai condicions polari e a la diversitat dei zònas oceaniqui de la region (litoral, plataforma continentala, plana abissala, dorsala, etc.). La sieua basa es lo krill antartic, un ensèms de pichins crustacèus que constituisse l'essencial dau manjar dei animaus pus importants, comprés li balenas blavi (Balænoptera musculus). En lo 2009, la sieua biomassa èra estimada entre 300 e 500 milions de tonas[18]. Aquò es una valor fòrça importanta, comparabla a la biomassa de l'umanitat. Alimenta donc mai d'un ecosistèma, cen qu'a favorizat una importanta biodiversitat (mamifèrs, peis, auceus, invertebrats, etc.). Per una rason inconoissuda, lu cas de gigantisme abissal son finda pus nombrós dins l'ocean Austral.

Totun, lu ecosistèmas antartics son menaçats. La causa principala d'inquietuda per l'avenir dei populacions animali es lo rescaufament climatic que menaça la reproduccion dau krill[19]. Mas l'aumentacion de la temperatura dei aigas non es l'unic factor de declin dau krill car la sobrepesca, l'acidificacion dei oceans e lu efèctes dau trauc de la jaça d'ozòne agravan lo fenomène[20][21]. Encuèi, de migracions dei bancs de krill son observats vèrs lo sud, mas li possibilitats de trobar d'aigas frèii son limitadi per la preséncia dau continent antartic.

Annèxas

[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams intèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Hugh Robert Mill, « Polar Regions », dins Hugh Chisholm, Encyclopædia Britannica, vol. 21, Cambridge University Press, 1911, pp. 961-972.

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ M. Renard, Y. Lagabrielle, E. Martin e M. de Rafélies, Éléments de géologie - 15e édition du "Pomerol", Dunod, 2015, p. 721.
  2. ↑ Còntra un niveu mejan de 133 m dins lo rèsta dau monde.
  3. ↑ 3,0 3,1 et 3,2 Hugh Robert Mill, « Polar Regions », dins Hugh Chisholm, Encyclopædia Britannica, vol. 21, Cambridge University Press, 1911, pp. 961-972.
  4. ↑ Alexander Dalrymple, A Collection of Voyages Chiefly in The Southern Atlantick Ocean, Londres, 1775, pp. 85-88.
  5. ↑ Robert K. Headland, The Island of South Georgia, Cambridge University Press, 1984.
  6. ↑ Yves de Kerguelen de Trémarec, Relation de deux voyages dans les mers australes et des Indes, faits en 1771, 1772, 1773 et 1774, reedicion Le Serpent de mer, 2000.
  7. ↑ Gracie Delépine, L'Amiral de Kerguelen et les mythes de son temps, L'Harmattan, 1998.
  8. ↑ James Weddel, A voyage towards the South Pole: performed in the years 1822–24, containing an examination of the Antarctic Sea, United States Naval Institute, reedicion de 1970, p. 44.
  9. ↑ L. Ivanov, « General Geography and History of Livingston Island », dins C. Pimpirev e N. Chipev (dir.) Bulgarian Antarctic Research: A Synthesis, Sòfia, St. Kliment Ohridski University Press, 2015, pp. 17-28.
  10. ↑ Ф. Ф. Беллинсгаузен, Двукратные изыскания в Южном Ледовитом океане и плавание вокруг света в продолжение 1819, 20 и 21 годов, совершенные на шлюпах "Востоке" и "Мирном" под начальством капитана Беллинсгаузена командира шлюпа "Восток". Шлюпом "Мирным" начальствовал лейтенант Лазарев, Moscòu, Географгиз, 1949.
  11. ↑ John Hanessian, Antarctica, 1963, p. 23.
  12. ↑ John Randolph Spears, Captain Nathaniel Brown Palmer: an old-time sailor of the sea, Nòva York, The Macmillan Co., 1922.
  13. ↑ Totun, l'utilizacion de mejans militars es totjorn possibla per avitalhar li basas scientifiqui.
  14. ↑ Arthur Mangin (ill. W. Freeman e Jules Noël), Les mystères de l'océan, Tours, Alfred Mame et fils, 1865, p. 436.
  15. ↑ Gracie Delépine, Les îles australes françaises : Kerguelen, Crozet, Saint-Paul, Amsterdam, Rennes, Éditions Ouest-France, 1995, pp. 64-66.
  16. ↑ La realitat scientifica d'aquelu programas de recèrca es fòrça criticada. D'efècte, lu Japonés realizan quaucu prelevaments de teissuts sus li balenas pescadi e commercializan la carn. En lo 2014, la Cort Internacionala de Justícia ordonèt l'arrèst d'aqueli pescas en constatant l'abséncia de recèrcas scientiqui vertadieri. Totun, tre lo 2015, Japon comencèt d'operacions novèli de « recèrca » sus li balenas antartiqui.
  17. ↑ CIA World Factbook, « Southern Ocean », consultat lo 27 de febrier dau 2024, [1].
  18. ↑ A. Atkinson, V. Siegel, E.A. Pakhomov e M.J. Jessopp, « A re-appraisal of the total biomass and annual production of Antarctic krill », Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers, vol. 56, n° 5,‎ mai dau 2009, pp. 727–740.
  19. ↑ L. Gross, « As the Antarctic Ice Pack Recedes, a Fragile Ecosystem hangs in the Balance », PLoS Biology,‎ 2005, p. 127.
  20. ↑ ACE CRC, Position analysis : CO2 emissions and climate change : OCEAN impacts and adaptation issues, 2008.
  21. ↑ C. James, « Anthropogenic ocean acidification over the twenty-first century and its impact on calcifying organisms », Nature,‎ 2005.
v · m
Los cinc oceans

Artic
Atlantic
Antartic
Indian
Pacific
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Ocean_Antartic&oldid=2429519 »