Theodore von Kármán
| Theodore von Kármán | |
|---|---|
 von Karman al CalTech JPL | |
| Naissença | 11 de mai de 1881 Budapèst |
| Mòrt | 6 de mai de 1963 Aquisgran, Alemanha |
| País d'origina |  Ongria,  Estats Units |
Theodore von Kármán (en ongrés : Szőllőskislaki Kármán Tódor), nascut l'11 de mai de 1881 e mòrt lo 6 de mai de 1963, èra un engenhaire e fisician ongrés e estatsunian especializat en aeronautica entre los ans 1940 a 1960. Foguèt lo primièr director del Jet Propulsion Laboratory (JPL) de 1938 a 1944. Es d'esperel responsable de mai d'una avançadas fondamentalas en aerodinamica, subretot dins lo camp de la caracterizacion del flus de l'aire supersonic e ipersonic.
Joïnessa
[modificar | Modificar lo còdi]Tódor Von Kármán es eissit d'una familha josieva de Budapèst. Un dels seus aujòls èra lo rabin Juda Loew ben Bezalel[1]. Faguèt d'estudís d'engenhaire a l'Universitat Tecnica Reiala de la vila ara l'Universitat politecnica e economica de Budapèst. Un còp diplomat en 1902, comencèt una tèsi patronizada per Ludwig Prandtl a l'Universitat de Göttingen, puèi obtenguèt lo doctorat en 1908. Ensenhèt a Göttingen pendent quatre ans. En 1912, venguèt director de l'Institut d'aeronautic de l'Universitat tecnica de Renània-Vestfàlia a Aquisgran (RWTH), una de las mai prestigiosas universitats del país. Deguèt interrompre los seus trabalhs a la RWTH per complir lo servici militar dins l'Armada Àustria-ongresa de 1915 a 1918, que faguèt los dessenhs de l'un dels primièrs elicoptèrs. Daissèt la RWTH en 1930.
Emigracion
[modificar | Modificar lo còdi]Taïnat per de la situacion en Euròpa, en 1930 acceptèt la direccion del Guggenheim Aeronautical Laboratory del California Institute of Technology (GALCIT) e s'anèt als Estats Units d'America. En 1936, amb Frank Malina, fondèt la societat Aerojet per construire los motors de fusada JATO. Prenguèt alara la Nacionalitat estatsuninana.
Analisi dels missilis alemans
[modificar | Modificar lo còdi]Las activitats dels alemans pendent la Segonda Guèrra Mondiala dobriguèt un interès mai grand dels militars estatsunians per la recerca dins lo cap de las fusadas. Al començament de 1943, la division d'engenharia experimentala de l'Army Air Force Materiel Command donèt de rapòrts a von Kármán venent dels rensenhaments britanics descrivent de missilis alemans capable de volar sus una distància de prèp de 200 km. [2].
JPL
[modificar | Modificar lo còdi]En 1944, fondèt amb d'autres cercaires del GALCIT lo Jet Propulsion Laboratory, ara un Federally funded research and development center dirigit pel Caltech jos contrat de la NASA. En 1946, venguèt lo primièr president del Scientific Advisory Group qu'es encargat de l'estudi de las tecnicas aeronauticas per l'United States Army Air Forces. Participèt tanben a la creacion de l'AGARD, lo grop de recercas aerodinamicas de l'OTAN (1951), l'International Council of the Aeronautical Sciences (1956), l'International Academy of Astronautics (1960) e l'Institut von Karman de dinamica dels fluids, modernizacion del Centre de recercas Aeronomicas de 1929, a Rhode-Saint-Genèse, prèp de Brussèlas, en Belgica (1956).
Renom
[modificar | Modificar lo còdi]Lo renom de Kármán vent subretot de la seuna utilizacion de las aisinas matematicas per l'estudi de la dinamica ds fluids e de l'utilizacion d'aqueles resultats en practica. Von Kármán, jamai se maridèt, morriguèt pendent una visita a Aquisgran en Alemanha en 1963[3].
Prèmis
[modificar | Modificar lo còdi]Obtenguèt la Medalha Franklin en 1948 e la primièra National Medal of Science lo 18 de febrièr de 1963 del president John F. Kennedy.
Omenatges
[modificar | Modificar lo còdi]De cratèrs sus la Luna (Von Kármán) e Mart (Von Kármán), foguèron nomenats en lo seu onor.
En 1956, patronizèt la modernizacion del Laboratòri aerotecnic de Belgica, a Rhode-Saint-Genèse, prèp de Brussèlas qu'avià estat fonda en 1929 pr l'engenhaire belga Alfred Renard. Aprèp sa mòrt, lo seu nom foguèt donat al centre: Institut Von Karman de dynamique dels fluids.
En 1968, la SIAM fondèt lo prèmi Theodore von Kármán.
En 1977, l'RWTH i a lo « Kármán-Auditorium ».
Contribucions
[modificar | Modificar lo còdi]Las seunas contribucions comprenon las seunas teorias sul flambatge non elastic, lo Passatge dels revolums de Karman, l'etabilitat dels escorraments laminaris, la turbuléncil, los perfils en escorrament laminari o non laminari, las jaças limitas e l'aerodinamica supersonica. Tanben contribuiguèt à d'autres camps, coma la Deformacion elastica, las vibracions, le Transferiment termic e la cristalografia.
Donèt lo seu nom a divèrses concèptes que:
- Equacions de Foppl-von Kármán;
- Modèl de trelís de Born-von Kármán (cristalografia) ;
- Aproximaion de Chaplygin-Kármán-Tsien ;
- Equacion de Falkowich-Kármán ;
- Constanta de von Kármán}} ;
- Linha de Kármán (aerodinamica/astronautica) ;
- Passatge de Kármán ;
- Equacion de Kármán-Howarth}} (turbulència) ;
- Correlacion de Kármán-Nikuradse;
- Paramètre de Kármán-Pohlhausen]] (jaças limitas) ;
- Transformada de Kármán-Treffz (teoria dels perfils) ;
- Lei de Prandtl-von Kármán ;
- Equacion integrala de von Kármán (jaças limitas) ;
- Ogivà de von Kármán]] (aerodinamica supersonica) ;
- Passartge de revolums de Karman]] ;
- von Kármán-Tsien compressibility correction.
- Experiéncia VKS : Von Kármán Sodium (efècte dinamò dins un liquid conductor turbulent - geodinamò)
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- S. Goldstein, « Theodore von Kármán, 1881-1963, » Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society of London 12 (1966), 335-365.
- D. S. Halacy, Jr., Father of Supersonic Flight: Theodor von Kármán (1965).
- M. H. Gorn, The Universal Man: Theodore von Kármán's Life in Aeronautics (Smithsonian Institution Press, Washington, 1992).
- G. Gabrielli, "Theodore von Kármán", Atti Accad. Sci. Torino Cl. Sci. Fis. Mat. Natur. 98 (1963/1964), 471-485.
- J. L. Greenberg and J. R. Goodstein, « Theodore von Kármán and applied mathematics in America, » Science 222 (4630) (1983), 1300-1304.
- J. L. Greenberg and J. R. Goodstein, « Theodore von Kármán and applied mathematics in America, » A century of mathematics in America II (Providence, R.I., 1989), 467-477.
- R. C. Hall, « Shaping the course of aeronautics, rocketry, and astronautics: Theodore von Kármán, 1881-1963, » J. Astronaut. Sci. 26 (4) (1978), 369-386.
- J. Polásek, « Theodore von Kármán and applied mathematics » (Czech), Pokroky Mat. Fyz. Astronom. 28 (6) (1983), 301-310.
- W. R. Sears, « Some recollections of Theodore von Kármán, » J. Soc. Indust. Appl. Math. 13 (1965), 175-183.
- W. R. Sears, « Von Kármán: fluid dynamics and other things, » Physics today 39 (1986), 34-39.
- F. L. Wattendorf, « Theodore von Kármán, international scientist, » Z. Flugwiss. 4 (1956), 163-165.
- F. L. Wattendorf and F. J. Malina, « Theodore von Kármán, 1881-1963, » Astronautica Acta 10 (1964)
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ S. Goldstein. «Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society».
- ↑ (en) «Development of the Corporal: the embryo of the army missile program, vol. 1» page 26. Army Ballistic Missile Agency.
- ↑ «JPL 101». JPL.