Secessionisme lingüistic
Lo secessionisme lingüistic es una actitud que vòu separar una varietat lingüistica de la lenga a la quala aperten normalament, per fin de faire considerar aquela varietat coma una lenga distinta. Es la sociolingüistica catalana qu'a començat d'analisar aqueste fenomèn[1] mai se pòt constatar dins d'autrei partidas dau Mond.
En occitan e catalan
[modificar | Modificar lo còdi]Caracteristicas comunas
[modificar | Modificar lo còdi]Dins l'Espaci Occitanocatalan, lo secessionisme lingüistic es un fenomèn pron recent que s'es desvolopat solament dempuei leis ans 1970. Se caracteriza per lei trachs seguents[2]:
- Un refús (inassumit) dau desvolopament de l'occitan e dau catalan, coma lengas normalas de comunicacion dins la societat. Bensai es aquò lo motiu principau qu'explica lo secessionisme lingüistic dins de lengas subordenadas coma l'occitan e lo catalan. Ansin lo secessionisme lingüistic representa en fach una incapacitat d'inversar la diglossia e la substitucion lingüistica. Simultaneament s'acompanha d'una ideologia qu'idealiza la coexisténcia entre la lenga subordenada (una varietat d'occitan o de catalan) e la lenga dominanta (francés, espanhòu, italian), en negant o minimizant ansin lo conflicte lingüistic. Estigmatiza coma enemic principau, non pas la lenga objectivament dominanta (francés, espanhòu, italian), mai sa lenga pròpria (occitan, catalan) de la quala pretend de separar una varietat regionala.
- Una rompedura e una contradiccion amb lei tradicions dei movements renaissentistas occitan e catalan, qu'afortisson l'unitat de l'occitan o dau catalan dempuei lo sègle XIX.
- Una ignorància (sovent volontària) de la tradicion de la lingüistica romanica qu'afortís tanben l'unitat de l'occitan o dau catalan[3].
- De crispacions identitàrias subre lei dialèctes que vòlon considerar coma de lengas a despart.
- Una abséncia de succès (o ben una posicion fòrça marginala) dins la recèrca scientifica en lingüistica[4].
- Un lobbying actiu vèrs lei mitans politics regionaus.
- L'adesion a una grafia o a una prescripcion que romp l'unitat lingüistica e qu'exagèra lei particularitats dialectalas.
En occitan
[modificar | Modificar lo còdi]En occitan, i a quatre cas:
- Lo secessionisme lingüistic auvernhat es sostengut dempuei leis ans 1970 per Piare Bonaud qu'a fondat la nòrma bonaudiana, lo Cercle Tèrra d'Auvèrnhe e la revista Bisa Nèira. L'impacte dins la populacion es negligible. Lo mitan culturau auvernhat es dividit entre la vision unitària de l'occitan (partisans de la grafia classica) e lo secessionisme (partisans de la grafia bonaudiana).
- Lo secessionisme lingüistic provençau es aparegut dins leis ans 1970 amb Loís Baile e es reactivat dempuei leis ans 1990 per Felip Blanchet e per de grops coma l'Union Provençala o lo Collectiu Provença. Aqueu secessionisme revendica la grafia mistralenca (mai es pas representatiu de l'ensems deis usatgiers de la grafia mistralenca, que son tradicionalament partisans de l'unitat de l'occitan). L'impacte dins la populacion es feble. Lo mitan culturau provençau es dividit entre la vision unitària de la lenga (amb de partisans tant de grafia mistralenca coma de la grafia classica) e lo secessionisme (amb solament de partisans de la grafia mistralenca). Lo Conseu Regionau de Provença-Aups-Còsta d'Azur votèt una resolucion lo 5 de decembre de 2003 qu'aprovava lo principi de l'unitat de l'"occitan o lenga d'òc" e dau fach que lo provençau n'es una part.
- Lo secessionisme lingüistic gascon, sostengut dempuei leis ans 1990 per Joan Lafita, qu'a creat dins leis ans 2000 un "Institut Bearnés e Gascon". L'impacte dins la populacion es negligible. Lo mitan culturau gascon aderís quasi unanimament a la vision unitària de la lenga. Lo secessionisme de Joan Lafita prepausa dos sistèmas grafics originaus, una version fòra nòrma de la grafia classica e una version fòra nòrma de la grafia febusiana-mistralenca. En Aran, lo gascon es definit fòrça oficialament coma una varietat de l'occitan. L'estatut d'Aran de 1990 presenta lo gascon aranés coma "Er aranés, varietat dera lengua occitana e pròpia d’Aran". Tanben l'estatut d'autonomia de Catalonha reformat en 2006 o confirma amb aquela formula: "Era lengua occitana, denominada aranés en Aran".
- Lo secessionisme cevenòu, movement minoritari actualament, menat per Ives Gorgaud a partir deis annadas 2000.
En catalan
[modificar | Modificar lo còdi]En catalan, i a tres cas:
- Lo secessionisme lingüistic valencian, o blaverisme, es aparegut a la fin deis ans 1970 au moment de la transicion democratica (après la fin dau franquisme). Es sostengut per certanei sectors culturaus e politics conservators de la societat valenciana, que lei partisans de l'unitat dau catalan lei considèran coma "pòstfranquistas". L'impacte dins la populacion es nuançat: lei valencians nomman sa lenga "valencian" mai son partejats subre la question de l'unitat de la lenga catalana, d'unei admeton que "valencian" es un autre nom possible per "catalan", d'autres dison que lo "valencian" seriá una lenga distinta dau "catalan". L'impacte dau blaverisme es nul dins la comunitat scientifica dei lingüistas. Lei "blavers" o "blaveros" escrivon lo valencian dins de sistèmas fòra nòrma e pron marginaus (coma lei pretendudei "normes del Puig"); es excepcionau qu'escrigan dins la nòrma oficiala dau catalan (la de l'IEC).
- Lo secessionisme lingüistic balear, pron marginau, es sostengut per certanei grops culturaus. S'inserís dins una tendéncia pus larga mai pron inorganizada e pron febla, sonada gonellisme, que s'opausa a l'estandardizacion dau catalan.
- Lo secessionisme lingüistic de la Franja de Ponent (zona catalana de la region Aragon) es pron marginau e apareguèt dins leis ans 2000. Es sostengut per de grops ligats a de movements aragonesistas, que refusan d'admetre la preséncia de la lenga catalana dins la region Aragon. Lo movement aguèt mai de pes a partir de 2012 e la creacion de la denominacion LAPAO per ocultar lo nom "catalan".
En romanés
[modificar | Modificar lo còdi]Lo romanés es la lenga de l'estat de Moldàvia tant coma aquela de l'estat de Romania. Durant l'ocupacion sovietica de Moldàvia, fins en 1989, lo poder sovietic i impausèt l'alfabet cirillic e pretendèt que lo "moldau" èra una lenga distinta dau romanés. Lei lingüistas estiman qu'aqueu secessionisme lingüistic a ges de validitat scientifica[5]. La Moldàvia de la fin de l'èra sovietica (a partir de 1989), puei la Moldàvia independenta (dempuei 1991) nomenan "moldau" la lenga oficiala, mai aqueu moldau (lo romanés de Moldàvia) receu en practica la meteissa codificacion que lo romanés de Romania (levat quauquei detalhs menors). Aquò garentís solidament l'unitat de la lenga romanesa.
Uei, solet lo poder autoproclamat de Transnístria (zona sota contraròtle rus, en secession amb Moldàvia) torna impausar l'alfabet cirillic au romanés, que lo nomena "moldau" e que pretend de nòu que seriá una lenga distinta dau romanés. En tot cas lo poder transnistrian privilègia lo rus e frena lo desvolopament dau romanés.
En sèrbocroat
[modificar | Modificar lo còdi]- Per mai de detalhs, vejatz sèrbocroat.
Lo sèrbocroat a una granda unitat estructurala, reconeguda per lei lingüistas especializats dins lei lengas eslavas[6]. Mai es parlat per de populacions qu'an de consciéncias nacionalas fòrça distintas: lei croats, lei bosniacs ("musulmans") e lei sèrbes. Ansin, dempuei l'afondrament de Iogoslavia en 1991, lo sèrbocroat a perdut sa codificacion unitària e son estatut de lenga oficiala; ara es partejat entre tres lengas oficialas que sègon de codificacions distintas: lo croat, lo bosnian e lo sèrbe.
Ansin, lo sistèma de basa comun, lo sèrbocorat, contunha d'existir dins lei fachs, a travèrs de son estructura lingüistica quasi intacta: es un diasistèma o una lenga per distància. Per còntra es cultivat a travèrs de tres formas volontariament divergentas, lo croat, lo bosnian e lo sèrbe, que son de lengas per elaboracion[7].
Comparasons
[modificar | Modificar lo còdi]Lei secessionismes lingüistics que nasejan en occitan, en catalan e en romanés son minoritaris e son pas consensuaus. Arrèstan pas la dinamica majoritària que fa qu'aquelei lengas gardan de foncionaments pron unitaris.
Au contrari, lo secessionisme lingüistic en sèrbocorat es un fenomèn ara majoritari, consensuau e fortament institucionalizat. Es aquò qu'autoriza de dire qu'aqueu secessionisme lingüistic a abotit a de "lengas per elaboracion" per qualificar lo croat, lo bosnian e lo sèrbe, bòrd que leis elaboracions divergentas se son ben implantadas dins la practica generala.
Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Per exemple:
- STRUBELL Miquel (1991) "Catalan in Valencia: the story of an attempted secession", Swiss Academy of Social Science Colloquium on Standardization: Parpan / Coira (Grisons), 15-20 d'abriu de 1991
- PRADILLA Miquel Àngel (1999) "El secessionisme lingüístic valencià", dins: PRADILLA Miquel Àngel (1999) (ed.) La llengua catalana al tombant del mil·leni, Barcelona: Empúries, p. 153-202.
- Article "secessionisme lingüístic", dins: RUIZ I SAN PASCUAL Francesc, & SANZ I RIBELLES Rosa, & SOLÉ I CAMARDONS Jordi (2001) Diccionari de sociolingüística, coll. Diccionaris temàtics, Barcelona: Enciclopèdia Catalana.
- ↑ SUMIEN Domergue (2006) La standardisation pluricentrique de l’occitan: nouvel enjeu sociolinguistique, développement du lexique et de la morphologie, coll. Publications de l’Association Internationale d’Études Occitanes 3, Turnhout: Brepols, p. 49.
- ↑ BÈC Pèire (1970-71) = BEC Pierre (collab. Octave NANDRIS, Žarko MULJAČIĆ) Manuel pratique de philologie romane, París: Picard, 2 vol.
- ↑ KREMNITZ Jòrdi = KREMNITZ Georg, "Une approche sociolinguistique", in KIRSCH F. Peter, & KREMNITZ Georg, & SCHLIEBEN-LANGE Brigitte (2002) Petite histoire sociale de la langue occitane: usages, images, littérature, grammaires et dictionnaires, coll. Cap al Sud, F-66140 Canet: Trabucaire, p. 109-111 [version actualizada e traduccion parciala de: HOLTUS Günter, & METZELTIN Michael, & SCHMITT Christian (1991) (dir.) Lexikon der Romanistischen Linguistik. Vol. V-2: Okzitanisch, Katalanisch, Tübingen: Niemeyer]
- ↑ BÈC Pèire (1970-71) = BEC Pierre (collab. Octave NANDRIS, Žarko MULJAČIĆ) Manuel pratique de philologie romane, París: Picard, 2 vol.
- ↑ COMRIE Bernard, & CORBETT Greville G. (2002), The Slavonic Languages, Londres / Nòva York: Routledge [1a ed. 1993]
- ↑ Lenga per distància e lenga per elaboracion son de concèptes dau lingüista Heinz Kloss. Vejatz:
- KLOSS Heinz (1967) “Abstand languages and Ausbau languages”, Anthropological linguistics 9: 29-41.
- KLOSS Heinz (1978) Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800, coll. Sprache der Gegenwart-Schriften des Instituts für Deutsche Sprache n° 37, Düsseldorf: Schwann [1a ed. 1952, Munic: Pohl]