Ciutadanetat
La ciutadanetat es lo fach per un individú, per una familha o per un grop, d'èsser reconegut oficialament coma citadan, es a dire membre d'una vila avent l'estatut de ciutat, o mai generalament d'un Estat.[1][2][3]
La ciutadanetat la nacionalitat an de significacions diferentas, analògas a las qu'existan entre estat e nacion.[4][5][6]
Existís pas ciutadanetat generala, quitament se fòrça personalitats son revendidas coma ciutadans del mond o cosmopolitists.
Etimologia e istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Del latin civitas significant: drech de ciutat, drech d'un abitant d'un país[7].
Dins l'Antiquitat, la ciutadanetat romana èra acordada pel Senat roman a de vilas o a de pòbles dins lor entièr.
Ciutadanetat e nacionalitat
[modificar | Modificar lo còdi]La ciutadanetat, qu'implica l'exercici dels drechs civics (vòte, servici militar, eca.), es una notcon diferenta d'aquela nacionalitat que designa lo fach d'èsser regit personalament per un drech civil nacional (nom, majoritat, mariadatge, divòrci, succession, eca), quitament s la « nacionalitat » es gaireben sempre ligada a la ciutadanetat[8].
Nocion de resident
[modificar | Modificar lo còdi]Una persona pòt èsser juridicament qualificada de residenta d'un país donat del fach de sa domiciliacion principala dins aquel país sens pasmens aver la nacionalitat d'aquela.
Nacionalitat sens ciutadanetat
[modificar | Modificar lo còdi]- Dins unes païses la ciutadanetat es o foguèt reservada al sèxe masculin, o condicionada al pagaùent d'impòsts.
- Los nacionals minors benefician pas dels drechs civics.
- Une condamnation peut ôter ses droits civiques à un national.
- La domiciliacion es necessària per exercir de drechs civics, atal lo sens domicili fixe, coma los nomades ne benifician pas.
- A l'epòca coloniala, los indigèns dins las colonias francesas e del Còngo belga avián pas la ciutadanetat
- Fins a 1975, los Franceses per naturalizacion podavan pas exercir lo drech de vòte e d'eligibilitat pendent los 5 o 10 ans seguent l'acquisicion de la nacionalitat.
Citadanetat associada a mai d'una nacionalitats
[modificar | Modificar lo còdi]Existís de païses ont mai d'una nacionalitas son reconegudas, per exemple:
- En Republica du Vanuatu, es declarat ciutadan nivan tota persona vivent e trabalhant sul territòri.
- Un ciutadan sovietic podava èsser de nacionalitat culturala tatara, abkhaza, chechena, russa, josieva, estoniana, eca.
- Un ciutadan israelian pòt èsser de nacionalitat culturala josieva, drusa, circassia, bedoïna, araba[9] o crestiana.
Citadanetat parciala sens nacionalitat
[modificar | Modificar lo còdi]Un cert nombre de païses acordèron lo drech de vòte als residents estrangièrs, que siá a totes o a totes los nivèls de poder, sens eligibilitat (Chile, Nòva Zelanda), a unes e a totes los nivèls de poder, amb eligibilitat (ressortissents del Commonwealth al Reialme Unit), unes a totes al nivèl municipal, amb o sens eligibilitat (los 5 païses nordics e los 3 del Benelux, de cantons soís, Portugal, Eslovènia, Burkina Faso, Veneçuàla eca.).
Ciutadanetat e democracia
[modificar | Modificar lo còdi]La ciutadanetat es fòrça ligada a la politica.
- Èsser ciutadan implica que siam partit d'un còrs politic, d'un Estat, qu'avèm dins aquel còrs politic dels drechs e dels devers politics.
En democracia, cada cutadan ten una partida de la sobeiranetat politica[DS 1].
Dins l'encastre de la construccion europèa, apareguèt la nocion de ciutadanetat europèa, qu'es acordada a tota persona avent la nacionalitat d’un Estat membre de l’Union. La nocion de ciutadanetat multiculturala, qu'implica la reconeissença dels drechs culturals de las minoritats, dempuèi pauc faguèt aparéisson.
Ciutadanetat del Mond
[modificar | Modificar lo còdi]L'expression "Ciutadanetat del mond" qualifica aquel que proclama son aligam a l'ensemble de l'umanitat, rebutant las frontièras nacionalas. Se parla alara de cosmopolitisme.
Istoric
[modificar | Modificar lo còdi]Egipte antica
[modificar | Modificar lo còdi]Jols Lagids, amb la creacion de grandas ciutats coma Alexàndria nomenadas per Alexandre lo Grand o Ptolemaïses, la nocion de ciutadanetat èra reservada a l'elèit macedoniana, puèi amb lo temps s'espandís alara als abitants d'aquelas ciutats, pasmens se los Egipcians del quartièr de Rakhotis dins l'Alexàndria antica aguèron vertadièrament jamai accès a aquel estatut e la vila èra constituida de quartièrs plan limitats que sovent èran en conflicte, mostrant atal l'aspècte un pauc relatiu de la ciutadanetat antica.
Grècia antica
[modificar | Modificar lo còdi]La Grècia antica es a l'origina de la ciutadanetat modèrna mercé a l'invencion de la ciutat grèga o « polis ».
La politica alara se desvolopa coma domèni autonòm de la vida collectiva. La polis es fondada sus l'egalitat de totes los ciutadans, mas sols los òmes descendent de ciutadans pòdon venir ciutadans, la ciutat es tencada etnicament.
Dins las ciutat Estat grègas, los ciutadans èran aqueles que participavan a las decisions de la ciutat (leis, guèrras, justícia, administracion), als debats a l'agora e èran los sols a poder possedar la tèrra per oposicion als metècs e als esclaus. Aqueles ciutadans devián pasmens respectar de critèris, coma èsser mascle, aver mai de detz e uèit ans, èsser liure, nascut de paire ciutadan e tanben, jos Pericles, a partir de -451, èsser filh de maire ciutadana. èra tanben dins l'obligacion de far lor servici militar (l'efebia), que durava 2 ans, après que venán ciutadans.
La democracia es alara dirècte, la ierarquia entre los òmes es abolida (pas qu'entre los ciutadans e sonque sul plan politic - i a pas d'egalitat sociala, economica: es l'isonomia); l'activitat politica demora reservada als membres mai favorizats de la ciutat. Los esclaus an lo drech de far pas res.
Roma
[modificar | Modificar lo còdi]La ciutadanetat romana paréis fòrça a la ciutadanetat grèga.
La ciutadanetat romana se definís en tèrmes juridics, lo civis romanus dispausa de drechs civils e personals.
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ «Definition of Citizenship - Study of Citizenship - College of Liberal Arts and Sciences». [Consulta: 2021-08-30]
- ↑ Leydet, Dominique (2017). Citizenship. Fall 2017. Metaphysics Research Lab, Stanford University.
- ↑ «cittadinanza nell'Enciclopedia Treccani» (en italian). [Consulta: 2023-07-19]
- ↑ «Nationality, ethnicity in Slovakia.». University of Pittsburgh. [Consulta: 2015-07-09]
- ↑ Nationality and Statelessness in International Law. Sijthoff & Noordhoff, p. 3. ISBN 9789028603295.
- ↑ «Significado de Ciudadanía» (en espanhòl). [Consulta: 2021-07-14]
- ↑ Définition Sur le site fr.wiktionary.org
- ↑ Justificatif nationalité pour passeport, Ministère français de l'intérieur
- ↑ Citoyenneté israélienne, sur le site medea.be
- ↑ p.10