Tunèl

Un tunèl (var. tunel, tuneu) o pertús^[1]^[2] es una òbra sosterranha de caractèr linear, que son objècte es la comunicacion entre dos punts, per realizar lo transpòrt de personas, materials e mai. Normalament es artificial.

Un tunèl pòt servir als pedons o ciclistas, mas subretot servís per far passar la circulacion, de las automobilas, dels trens o per un canal. De còps que i a son d'aqüeductes, construits pel transpòrt de l'aiga (per la consomacion, pel porgiment idroelectric o per l'assaniment). Tanben i a de tunèls per los servicis de telecomunicacions. Existisson de tunèls pel passatge d'unas espècias animalas. Pòt tanben connectar de zònas en conflicte o aver un caractèr estrategic, servissent entre autres de refugi. Dins las grandas vilas lo transpòrt se realiza per mejan d'un malhum de tunèls ont circula lo mètro.

Estudis geotecnics

Es essencial que tot projècte de tunèl comence amb un estudi sus las condicions del terren. Los resultats de l'estudi permetràn de saber quins son los espleches e metòdes d'excavament e de sostenement per lo realizar, e atal permetràn de reduire los risques d'encontrar de condicions imprevistas. Los primièrs estudis son los alinhaments orizontals e verticals optimizats per profeitar de las melhoras condicions del terren.

De còps que i a, los estudis convencionals donan pas sufisentament d'informacion, per exemple quand existisson de grands jaces de ròcs, o discontunhas coma falhas o sisas de terren pus mòl coma argilas o limons. Per abordar aqueles problèmas se pòt construir una tudèla pilòta, o un desviament que demòra parallèl al principal. Aquela tudèla se fa d'un tal biais qu'es mai facil a sostenir quand arriban de condicions imprevistas e se poirà incorporar dins lo tunèl final. Alternativament tanben se pòt realizar de pichons poses orizontals davant lo tunèl per conéisser las condicions de l'excavament.

Construccion

Los tunèls se bastisson en excavant lo terren, manualament o amb de maquinas. Los sistèmas abituals d'excavament sosterranh son mecanics, per explosions e manual:

Trencada cobèrta

La construccion d'una trencada cobèrta es pro simpla e se pòt aplicar als tunèls pauc prigonds. Un valat es excavat puèi cobèrt. Pòt èsser necessari d'utilizar de procèssus permetent d'assegurar l'estabilitat de las ribas de l'excavament pendent los trabalhs : clavatge de las parets, o parets provisòrias.

Los tunèls pauc prigonds son sovent de trencadas cobèrtas, alara que los tunèls prigonds son excavats, sovent amb çò que se nomena una tuneladoira. Per las prigondors intermediàrias, ambedós metòdes se pòdon utilizar.

Es aquel metòde de construccion descrich per Diodòr de Sicília per realizar lo tunèl de Babilònia: la reina Semiramis destornèt lo cors d'Eufrates e realizèt lo tunèl dins son lièch amb de parets en bricas cobèrtas d'asfalte, puèi, un còp lo tunèl acabat, Eufrates tornèt èsser restablit dins son lièch natural.

Tuneladoira

Las maquinas tuneladoiras e los sistèmas associats per recular e avançar fan que la progression de l'excavament es pus automatizada. Existís una granda varietat de tuneladoiras en foncion de las condicions de mesa en òbra, dempuèi de ròca densa fins al sòl desintegrat e saturat d'aiga. Qualques tipes de tuneladoiras son d'escuts, de taupas, dobles escuts... Las pus grandas tuneladoiras jamai construchas son aquelas utilizadas dins lo "Tunnel Groeene Hart" en Olanda amb un diamètre de 14,87 mètres^[3] o las maquinas utilizadas per l'Autopista de Madrid M-30 que mesura 15 mètres de diamètre^[4], e pels tunèls Chong Ming en Shanghai, China. Lo recòrd es aquela utilizada per excavar los tunèls de Basa de San Gotard en Soïssa de 19 mètres.

Novèl metòde austriac

Lo nòu metòde austriac se desvolopèt dins los ans 1960. L'excavament se realiza en doas fasas, en primièr se realiza l'excavament superior e aprèp se retira lo terren que demòra en dejós e al costat del tunèl. Lo metòde se basa en l'utilizacion de la tension geologica del massís rocós a l'entorn per que lo tunèl s'estabilize d'esperel per mejan de l'efèit d'arc. Per capitar se basa sus las mesuras geotecnicas per traçar una seccion optimala. L'excavament es sul còp aparat amb una sisa prima de beton projectat. Aquela crèa un anèl de descarga natural que minimiza la deformacion de la ròca.

Mercé a un contraròtle exclusiu, lo metòde es fòrça flexible, quitament en condicions geomecanicas imprevistas de la consisténcia de la ròca pendent lo trabalh d'excavament.

Fonçatge^[5] o Buta tudèla

En anglés nomenat Pipe jacking. Aquel metòde consistís a empusar la tudèla per mejan de crics idraulics dins lo terren. S'utiliza quand existisson d'estructuras en dessús que se vòl pas damatjar coma vias de tren o carrièras.

Tecnologia sens trencada

Las tecnologicas sens trencada (de l'anglés Trenchless technology) se basan sus una seria de metòdes que permeton l'installacion o reparacion de tudèlas de pichon diamètre (mens de 3 mètres) sens excavament d'una trencada. L'objectiu principal desaveni es lo còst elevat d'aquela tecnologia.

Utilizacion

Pòt servir per:

La comunicacion dels nivèls d'extraccion dins l'expleitacion de las minas sosterranhas.
L'extraccion del material de la mina seguissent una sisa, filon o vena mineralizada.
Lo transit de petons o ciclistas, dels veïculs de motor, pels trafec ferroviari, en particular, fòrça sistèmas de transpòrt metropolitan, foguèron bastits pels malhums de tunèls ferroviaris.
Unir de bacins idrografics vesins, per transportar d'aiga (per la consumacion, per las centralas idroelectricas o coma assaniment), mejans de canals idroloics, o per traversar d'elevacions topograficas importantas.
Conduire d'autres servicis coma cables de comunicacions, tudèlas, etc.
Far mai aisit lo transpòrt de materials o produits.

Causida entre tunèl e pont

Per conduire aiga, un tunèl es normalament pus car qu'un pont. D'imperatius de navigacion pòdon limitar la construccion de ponts que lo pilars poirián copar los canals de navigacion necessitant atal un tunèl. Los ponts sovent demandan l'ocupacion d'una granda superficia, fòrça pus granda qu'aquela utilizada pels tunèls. Dins las vilas ont lo prètz del sòl es elevat coma Manhattan o Hong Kong aquò es lo factor principal en favor del tunèl. Boston procediguèt al remplaçament de son malhum de rotas en superficia per un sistèma de tunèls per aumentar la capacitat del trafec, l'oscultar, aumentar lo terren util e melhorar la mobilitat e l'estetica de la vila en respècte de son front maritim. En 1934 lo tunèl de Queensway Road jol riu Mersey a Liverpool foguèt causit a la plaça d'un pont massís per diferentas rasons, coma rasons estrategicas perque un avion poiriá destruire lo pont en temps de guèrra. E mai lo mantenement d'un pont tan grand seriá estat pus costós qu'aquel d'un tunèl. D'autras rasons pòdon èsser de dificultats tecnicas coma de prendre en compte las mareias, las condicions meteorologicas extrèmas o la navigacion pendent la construccion, de rasons esteticas (preservar lo païsatge existissent) o paur dels possibles problèmas coma accidents o fuòc. Pòt encara existir de mesclas entre ponts e tunèl coma lo Pont de Oresund.

Tunèls remarcables

Lo pus long tunèl del monde, lo tunèl de basa de Sant Gotard acaba d'èsser bastit jol massís de Sant Gotard en Soïssa entre Ersfeld e Bodio : long de 57 km, compòrta doas conduitas parallèlas: la primièra acabada lo 15 d'octobre de 2010, la segonda s'acabarà a la prima de 2011. Lo tunèl dintrarà en foncion en 2017, religarà Zuric a Milan en 2 h 40 pels trens de passatgièrs ont poiràn rotlar a 250 km/h; los trens de merças a 160 km/h.
Lo pus long tunèl ferroviari del monde uèi ara en foncion es lo tunèl de Seikan, tunèl sosmarin de 53,850 km que religa las illas de Honshū e de Hokkaidō al Japon.

Lo tunèl jos la Marga fa 50,450 km.
Lo tunèl de Lötschberg en Soïssa fa 34,6 km.
Lo tunèl de Guadarrama en Espanha fa 28,4 km.
Le tunèl de Lærdal a l'oèst de Norvègia, entre Lærdal e Aurland, es lo pus long tunèl rotièr del monde (24,5 km).

Lo Tunèl de Hsuehshan es lo pus long tunèl rotièr d'Asia amb 12,90 km.

En Finlàndia, l'Aqüeducte de Päijänne es lo pus long tunèl cavat dins la ròca al monde. Sos 120 quilomètres de long provesisson la capitala Helsinki en aiga potabla.

Curiositat, los tunèls del CERN (Centre Europèu de Recèrca Nucleara), abrigan los acceleradors de particulas Super Proton Synchrotron (SPS) e Large Hadron Collider (LHC), ambedós situat al nivèl de la frontièra entre França e Soïssa, prèp de Genèva. An la particularitat de formar cadun un anèl (d’una circonferéncia de 7 km pel SPS e de 26,66 km pel LHC), e per fach possedisson pas cap d'extremitat e desbocan jamai a la superficia! L'accès se fa mercé a de poses verticals o de galariás de servici.

Ligams extèrnes

Referéncias

↑ «Tunnel» (en francés). Multidiccionari Occitan Dicod'Òc. Congrès permanent de la lenga occitana.
↑ Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber. Diccionari General de la Lenga Occitana (DGLO), 2008-2024, p. 524.
↑ (en)The Groene Hart Tunnel
↑ (es)El País, 23-01-2005 [1]
↑ http://www.proz.com/kudoz/english_to_french/petroleum_eng_sci/3947341-pipe_jacking.html

[1] «Tunnel» (en francés). Multidiccionari Occitan Dicod'Òc. Congrès permanent de la lenga occitana.

[2] Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber. Diccionari General de la Lenga Occitana (DGLO), 2008-2024, p. 524.

[3] (en)The Groene Hart Tunnel

[4] (es)El País, 23-01-2005 [1]

[5] ttp://www.proz.com/kudoz/english_to_french/petroleum_eng_sci/3947341-pipe_jacking.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]