Simón Bolívar
Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar Palacios y Blanco, mei conegut com Simón Bolívar, que ho un militar e un òmi politic sud-american. Que ho lo liberator de país qui son uei Veneçuèla, Colómbia, Eqüator, Panamà, Bolívia e Peró. Que s'èi atau ganhat l'epitèt de Libertador, partajat dab l'argentin José de San Martín qui las loas armadas respectivas e's juntèn hens la ciutat de Guayaquil abans que San Martín, desprovesit deu sostien deu son quite país, e deishasse a Bolívar lo comandament de la liberacion deu continent sud-american.
Bolívar que ho tanben duas vegadas president de Veneçuèla (enter 1813 e 1814, e enter heurèr e deceme de 1819) e president de la Grana Colómbia enter 1819 e 1830.
Partisan de l'unitat sud-americana (en mei enlà), lo son projècte idealiste que cabussè per'mor deus interès politics individuals qui mièn a la secession de la Grana Colómbia.
Temps de mainatge
[modificar | Modificar lo còdi]
Simón Bolívar - Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios - que vadó dens ua familha aristocratica de Caracas (la familha deus Bolívar qu'èra arribada chic après la conquèsta. Lo son pair, Juan Vicente Bolívar y Ponte, qu'èra un haut militar de la coroa espanhòla. La soa mair que s'aperava María de la Concepción Palacios y Blanco. Simón Bolívar qu'agó tanben duas granas sòrs María Antonia, Juana, e un petit hrair Juan Vicente ; ua auta sòr María del Carmen que's morí de d'òra.
Lo pair que's morí en 1786 de tuberculòsi e la mair en 1792 en tot deishar Simón Bolívar orfanin de d'òra. Concepción que hidè los sons hilhs a l'ajòu don Feliciano Palacios qui, senteishen justament la mort ad arribar entàd eth tanben, que prengó la precaucion au son torn de'us deishar a Esteban Palacios y Blanco, un deus lors oncles. Aqueste que demorava alavetz en Euròpa e fin final los mainatges que demorèn dab un aute oncle, Carlos Palacios y Blanco dab qui Simón Bolívar agó ua relacion de las tienudas.
Educacion, viatges e maridatge
[modificar | Modificar lo còdi]Enter los sons mèstes Bolívar que comptè lo famós filològ chilen Andrés Bello e tanben Simón Rodríguez qui ho ua persona hèra influenta entàd eth. Adolescent, qu'entrè a l'escòla militara e aus 15 ans que ho mandat a Madrid entà perseguir los sons estudis. Acerà, que conegó María Teresa Rodríguez del Toro y Alaiza qui esposore en 1802 mes qui morore l'annada seguenta. Bolívar no's tornaré pas jamei maridar. La medisha annada Bolívar que tornè entà Euròpa entà vesitar França (en bèth assistir au coroament de Napoleon Bonaparte, puish Italia e a Roma, au Monte Sacro que jura non pas prene nat repaus abans d'aver liberat lo son país.
El Libertador
[modificar | Modificar lo còdi]
Simón Bolívar que tornè a Veneçuela en 1807 entà començar la guèrra de liberacion. En 1811, en bèth prohèitar de l'invasion d'Espanha per Napoleon, l'efemèra Purmèra Republica de Veneçuela que ho proclamada. Après la soa caduda Bolívar que redactè lo Manifèst de Cartagena.
En 1813, a partir de Nava Granada, Bolívar qu'entaminè ua gloriosa campanha militara coneguda com l'Admirabla Campanha o arrebotè de victòria en victòria ; après la presa de Mérida. Après que prengó la vila de Trujillo on e promulguè lo Decrèt de Guèrra a Mort e responsa a las atrocitats comesas per las òsts espanhòlas entà véncer a avalir la Purmèra Republica de Veneçuela. Que proclamè tanben la Segonda Republica de Veneçuela e qu'entrè victoriós dens Bogotà en 1814. Au medish temps, deu costat espanhòl, José Tomás Boves, un civil, avèva près las armas en bèth convéncer esclaus negres de'u seguir entà, au prètz d'atrocitats shens limits, combàter los creòles.
En 1815, Bolívar qu'agó de huéger entà Jamaica puish entà Haití o lo president Alexandre Petion e'u auherí empara, acés e sustien. Atau, en 1817, que tornè a Veneçuela e, dab l'ajuda de sordats haitians, que prengó lo pòrt d'Angostura (uei Ciudad Bolívar). Après aver assegurat un territòri libre, Bolívar que's lancè de cap a Nava Granada e bèth emportar las victòrias de Boyacá en 1819.
L'Eqüator que ho liberat après las victòrias de Carabobo (1821) e de Pichincha (1822). Hens la ciutat eqüatoriana de Guayaquil, las armadas de Bolívar e de San Martín (aquesta partida d'Argentina entà liberar Chile e Peró) que's juntèn. Après la fomosa Entervista de Guayaquil, San Martín, fatigat e shens cap sostien deu son país qui èra definitivament liberat e a la debuta d'ua longa guèrra civila, qu'abandonè lo combat en bèth deishar Bolívar sol comandant de la fin de la campanha de liberacion deu continent ispanofòn.
En 1821 que's creè la Grana Colómbia en bèth amassar los territòris deus actuaus estats de Veneçuela, Panamà, Colómbia e Eqüator.
Bolívar qu'acabè la liberacion de Peró qui'u nomè ofiaument Dictator en lo bèth autorizar a dispausar de l'organizacion deu país. Qu'obtiengó ua victòria decisiva a Junín e Antonio José Sucre qu'acabè la Guèrra d'Independéncia dens la futura Bolívia (creada en 1825 e batejada en aunor a Bolívar) dab la victòria d'Ayacucho.
Secession de la Grana Colómbia e mort
[modificar | Modificar lo còdi]
Las tension enter los diferents país qui constituivan la Gran Colómbia que pravèn per'mor de las ambicions personaus. Entà preservar l'union, Bolívar que convoquè un congrès a Ocaña en 1828, mes shens nat resulta.
Ua tempsada, Bolívar que s'autregè tots los poders entà sauvar l'union mes en de batla e, segon las soas paraulas, com se, en bèth pelejar entà la libertat deu continent e avosse "laurat en la mar". La soa oposicion que's renforcè au punt que Bolívar qu'escapè de pauc a un assassinat mercés au coratge audaciós de la soa aimadora Manuela Sáenz.
Bolívar qu'ensagè de huéger entà un exili mes que's morí abans de sortir de Colómbia, dens l'ostau d'un ciutadan espanhòl.
| Precedit per Cristóbal Mendoza |
.svg){kind=small} President de Veneçuèla (1èr còp) 1813-1814 (2nd còp) heurèr - deceme de 1819 |
Seguit per José Antonio Páez (1830- ) |
| Precedit per cap |
.svg) President de la Grana Colómbia 1819 - 1830 |
Seguit per Domingo Caicedo |