Vejatz lo contengut

Nitrat

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Al singular, nitrat designa l'ion e lo radical nitrat. Al plural, lo radical nitrats designa los sals e los estèrs contenent d'ions nitrat (nitrat de sòdi, nitrat de potassi, etc.) o lo radical nitrat (nitrat d'etil, nitrat d'amil, nitrat de cellulòsa, eca.). Son los sals e estèrs de l'acid nitric. Los ancians noms dels nitrats son le nitre o lo saunitre). La formula quimica de l’ion nitrat est NO3−.

Vista polara de l'estructura de l'ion nitrat.
Vista 3D de l'estructura de l'ion nitrat.
Modèl bolas et bastonets de l'estructura de l'ion nitrat.
Nivèls de nitrats a la superfícia dels oceans[1]

La preséncia d'un excès de nitrats dins l'aiga es un indici de pollucion d'origina agricòla (engrais), urbana (disfoncionament dels malhums d'assaniment) o industriala.

Dins l'Union europèa, la directiva Nitrats vòl reduire aquela pollucion. Dins fòrça païses, las aigas destinadas a la consomacion umana devon respectar des valors limitas (50 mg/L) per èsser qualificadass de potablas. L'OMS recomande tanben de passar pas lo lindal de 50 mg/L[2].

Los nitrats se devon pas confondre amb los nitrits NO2− que sont de sals de l'acid nitrós, e pòdon resultar de la reduccion dels nitratas per des bacterias especificas.

Los nitrats, coma los fosfats son de poderoses eutrofizants, e atal consideratss coma de polluants de l'environament al delà de las dosis normalament trobadas dins la natura, que varian segon los tipes d'abitats naturals.

Unes de lors efièchts sus la santat umana o d'autres mammifèrs son encara discutits e fan de polemicas mediaticas e de debats scientifics.

Caracterizacion e grandors

[modificar | Modificar lo còdi]

Se parla mai sovent de taus en « ion nitrat » (NO3−) o de taus en « compausats del nitrat » e es a vegada considerat al sen d'una mesura mai larga: l'« azòt total ».

Aquelas grandors pòdon èsser exprimidas jos diferentas formas (NO3−N, NO3…), amb alara un risc de confusion o de biais d'interpretacion induch per de massas molecularas diferentas.

Pour convertir los elements en oxid, per exemple per passar de l’azòt (N) al nitrat (NO3−), es possible de se basar sus la formula:

N (o N-NO3) × 4,427 = NO3 (ont l'expression « N-NO3 » [o « NO3-N »] significa l'element azòt N dels nitrats NO3[3].

Taus naturals

[modificar | Modificar lo còdi]

Los nitrats essent fòrça solubles dins l'aiga, es normal de'n trobar de quantitats flacas pertot, dins las aigas doças e marinas, en superfícia e dins los jaces. A dòsi flac, son un nutriment important per las plantas, algas e de bacterias fotosinteticas (cianoficèas).

Lo taus natural de las aigas de superfícia nonpolluidas en nitrats varia segon la zona biogeografica, l'origina de l'aiga (regòlament, pujada del jaç...), e segon la sason (e la meteorologia). Aquel taus varia d'1 a 10 mg/L, e puja a vegada a 15 mg/L[4]. Quitament amb de fenomèns naturals de denitrificacion, las aigas de bas taus en nitrats son totjorn mens raras, a causa d'una contaminacion pel regòlament, per las pluèjas dels idrometeors polluidas pels nitrats, e a vegada de las alimentacions pel jaç[5]. Mai de puèjas son polluidas pels nitrats venent de l'accion de l'ozòn troposferic sus l'NO2; de mesuras nordamericanas donan de taus atenhent 4 mg/l de N-NO3[6], amb de variacions d'origina meteorologica: lo taus de N-NO3 dins las pluèjas flacas varia de 3,0 a 4,0 mg/l, alara que dins las fòrtas pluèjaz, es fòrça mai diluit (0,4 a 1,0 mg/l[6].

Utilizacions

[modificar | Modificar lo còdi]

S'utiliza subretot jos tres formas:

  1. Lo nitrat de potassi (abans nomenat saunitre). Es subretot utilizat pels engrais (apond dels elements potassi e azòt), los motors de fusadas e los fuòcs artificials. Èra utilizat dins la fabricacion de polvera negra.
  2. Lo nitrat de sòdi, es utilizat dins la produccion d'engrais, per la pirotecnia, las bombas de fum, lo veire e los esmalts, eca.
  3. Lo nitrat d'amòni, es subretot utilizat coma engrais. Mesclat a un reductor coma lo fiol, constituís un explosiu[7]. Aquel compausat estable; se deu amorçat o èsser mesclat a un autre còrs per explosar. Es çò que se passèt per l'accident d'AZF a Tolosa.

Proprietats quimicas

[modificar | Modificar lo còdi]

L'ion nitrat es un oxidant pro fòrt, subretot en mitan acid; es la forma de l'azòt avent le nombre d'oxidacion mai naut (V). Oxida per exemple de metals coma lo coire e tanben l'argent que son pas atacat pels acids dichs « non oxidants », per exemple l'acid cloridric.

Lo parelh redox mes en jòc es sovent NO3−/NO, mai rarament lo parelh NO3−/NO2−.

L'ion nitrat es sovent implicat dins la nitracion dels compausat organics. En mitan acid nitric fumant (acid fòrça concentrat), l'ion nitrat se desidrata en ion NO2+ capable de reagir amb los nuclèus aromatics. La substitucion electrofila aromatica que'n resulta deluira de produits que pòdon èsser explosius coma lo trinitrotoluèn.

Amb los alcòls, reagís pour donar d'estèrs nitrics. Es lo cas amb lo gliceròl, çò que mena a la trinitroglicerina, un explosiu poderós fòrça utilizat, en particular per preparer la dinamita.

Proprietats biologicas

[modificar | Modificar lo còdi]

L'azòt es un element vital per gaireben totes los organismes (coma lo potassi e lo magnèsi), mas las plantas sabon pas lo captar directament dins l'aire. Jos forma de nitrat, es fòrça soluble dins l'aiga e alara « biodisponible » per las raïces.

Mai los nitrats son de sals e coma tal facilitan o « fòrçan » l'intrada d'aiga dins las raïces e dins la planta (retorn a l'equilibri osmotic).

Los nitrats dins l'atmosfèra

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo cicle de l'azòt es en granda partida atmosferic. De nitratas se forman dins l'estratosfèra e la troposfèra[8] a partir de l'NO2 e d'ozòn. Pòdon enseguida se combinar amb de NO2 per produire de NO5 o encara interagir amb las nèblas... segon de procediment encara mal comprés (sembla existir un potz de Nitrats dins l'atmosfèra, es a dire una reaccion que fa desaparéisser los nitrats de l'aire[9],[10]).

Los NOx participan tanben a la pollucion fotoquimica, l'ion nitrat dins l'aire pòtt se combinar a de compausats organics[11] e los nitrats expausats als UV solars son fotosensibles, çò qu'explica una variacion jorn/nuèch del taus de nitrats dins l'environament[10] e una quimia dels nitrats diferenta la nuèch que lo jorn[12], per exemple al dessús del mar[13].

Pollucion de l'aiga pels nitrats

[modificar | Modificar lo còdi]

Nitrats e eutrofizacions

[modificar | Modificar lo còdi]

Un debat scientific anima dos grandas teorias sus l'eutrofizacion: los uns accusant los nitrats, gaireben sonque d'origina agricòla, los autres accusant los fosfats, d'origina industriala, domestica (lessiu e detergent) e agricòla (surfertilizacion e erosion dels sols). La mesura mai adaptada a una luta contra l'apareisson o lo desvelopament dels fenomèns d'eutrofizacion de las aigas doças estadissas consistís a mermar tant que possible los aponds fosforats. En mar, e dins las baias, los aponds en nitrats devon tanben far l'objècte d'una reduccion. Coma aquò foguèt mostrat dins los lacs[14] (lo lac de Valéncia per exemple), los fosfats son lo factor màger d’eutrofizacion de las aigas doças sul long tèrme. Los nitrats son la segonda causa importanta, e intervienon sovent ensemble; dins las aigas doças, mas tanben dins las aigas saumastras e saladat tancadas o pauc renovadas.


Nitrats dins las pluèjas

[modificar | Modificar lo còdi]

De fluses a vegadas importants de compausat gasoses de l'azòt existisson del sol cap a l'atmosfèra, subretot dins los païsatges d'agricultura intensiva; Aqueles fluses varian d'unes kg/ha/jorn per l'amoniac après un espendiment d'aiga de femorièr a unes gramas/ha/jorn pel protoxid d'azòt o los NOx. Dins las regions d'agricultura o d'elevatge intensius, de vastas superfícias pòdon èsser tocats (fins a 70 % del païsatge)[15].

Mai localament, las pluèjas pòdon èsser localament contaminadas per de nitrats avent una origina industriala automobila (circulacion rotièra / pollucion fotoquimica). De tauses atenhant 5 mg/l foguèron signalats dins de zonas industrials a la fin dels ans 1980[16].

Tanben lo pericle pòt tanben localament e momentanèament aumentar lo taus en nitrat de las precipitacions[17].

Per totas aquelas rasons los aponds de nitrat per las pluèja varian fòrça segon las regions e sasons.

Las pluèja aital « contaminadas » venon alara a l'encòp acidificantas e pòdon contribuir a l'eutrofizacion de las aigas doças.

Ecotoxicitat

[modificar | Modificar lo còdi]

Los nitrats son de produch quimics dels mai abondentament espandits per l'Òme dins l'environament dempuèi gaireben un sègle. Pasmens se son fòrça solubles dins l'aiga, sembla pas i aver agut al sègle XX d'estudis prigonds sus lor ecotoxicitat al vejaire dels organismes aquatics. D'equipas scientificas comencèron a s'i interessar al sègle XXI[18].

L'ion nitrat es plan mens toxic que l'amoniac nonionisat, aquò fa consens. Mas totes los los estudis publicats dempuèi la fin dels ans 1990 confirman que, per que ven omnipresent dins las jaç e las aigas doças; lo nitrat pausa ara de grands problèmas ecosistemics e ecotoxicologics:

  1. quand un mitan aquatic espas naturalament tamponat contra los acids (neutralizacon dels acids), l'ion nitrat i aumenta lo pH del mitan una acidificacion creissenta es alara (levat contramesuras) ineluctable[18]. Torna mai los metals pesucs e metalloíds toxics mai solubles e mai biodisponibles per la faune, la flora, la fongi e los microorganismes.
    Alara que la legislacion suls carburants sofrats permetèt dempuèi los ans 1990 de mermar las pluèjas acidificadas per l'SO2, los nitrats prenguèron la plaça e lo ròtle jogat per l'SO2 o ont los carburants sofrats son encora utilizats, pelhoran conjuntament lors efièchs[19]; los nitrats venguèron lo nòu factor preocupant, e creissent, d'acidificacion de las aigas doças que ja menèt a d' «apauriments biotics importants, sobretot al subjècte dels invertebrats e los peissons, dins fòrça lacs e cors d'aiga acidificats per de tombadas atmosfericas»[18];
  2. NO3− pòt «estimular o favorisar lo desvelopament, l'entreten e la proliferacion dels productors primaris» (cianoficèas, algas unicellulara e filamentosas, lentilhas, algas liuras...), contribuissent atal a l'eutrofizacion dels ecosistèmas aquatics[18] ;
  3. Atenh o passa a vegada los lindals de toxicitat que limitan «la creissença, la reproduccion o la subrevida» d'individús o d'espècias[18];
  4. l'azòt inorganic de las aigas sosterranhas, de font e de superfícia «pòt tanben induire d'efièchs nefasts sus la santat umana e l'economia»[18], mai que los mitan aquatics mai enriquits en nitrats son sovent tanben aqueles que contienon mai de gèrmes patogèns e de parasits e/o vectors responsables de zoonòsis (còlera, paludisme e autres malautiás idricas[18]). Lo recul dels peissons dins las zonas mai tocadas risca mai de reportar las pressions excessivas de pèsca sus las pescariás encara estalivadas.
  5. Aquel doble fenomèn (eutrofizacion + acidificacion) tòca tanben lo cicle del carbòni e los poses de carbòni[20]; mas se passa e encara mai que lo protocòl de Kyoto arrestèt pas l'aument del taus atmosferic de CO2 e de metan, e que los prospectivistas e los rapòrts successius del GIEC preveson d'importants cambiaments geoclimatics; la combinason d'aqueles tres fenomèns poiriá encara degradar las capacitats de resiliénça dels ecosistèmas fàcia a aqueles cambiaments.

Toxicitat als estadis ovoembrionaris e larvaris: Longtemps se cresiá que los organismes d'aiga doça (vertebrats o invertebrats) son plan mai directament sensibles e vulnerables als nitrats que lors omològs marins. Es verai pels animals adults (per de rasons encore mal compresa, la salinitat de l'aiga de mar, es a dire la disponibilitat en sòdi, clorur, calci e autres ions[18], e benlèu la disponibilitat en iòde melhoran la tolerança dels animals marins als nitrats), mas es en realitat fals per las larvas de fòrça espècias marinas que se veson a vegada tanben vulnerables als nitrats que lors cosins d'aiga doça. En aiga douça, 10 mg de nitrats per litre d'aiga sufís a tocar significativament o gravament los invertebrats d'aiga doça. Amb aquela dòsi (10 mg/l), dels peissons ducaquicòls autrescòps comuns son tocats[21]; tot coma los amfibians coma P. triseriata, Rana pipiens, Rana temporaria, Bufo bufo[21].

Toxicitats dirècta e indirèctas: «la principala accion toxica del nitrat es degut a la conversion de pigments portaires d'oxigèn en de formas incapablas de transportar l'oxigèn» [21].

Toxicitat pels invertebrats aquatics

[modificar | Modificar lo còdi]

Los estudis publicads dins los ans 2000 concluguèron que los nitrats èran toxics per gaireben totes los invertebrats d'aiga doça, per exemple per d'espècias-modèl coma Eulimnogammarus toletanus, Echinogammarus echinosetosus eHydropsyche exocellata[21].

Aquela toxicitat es de tipe « dòsi-dependanta », es a dire que créis amb l'aument de las concentracions de nitrats e dels temps d'exposicion. Mas aquela toxicitat dirècta pòt tanben mermar pels adults[21]. Una toxicitat indirècte se pòt ligar a de fenomèns d'anoxia e de distrofizacion, e/o al fach que los nitrats fan unes invertebrats[22] mai vulnerables als parasitòsis;

Tanben merma – pels adults[18] – amb la salinitat de l'aiga[21]. De fenomèns adaptatius semblan permetre a unas espècas de subreviure melhor en preséncia d'una quantitat anormalament nauta de nitrats.

Toxicitat pels peissons

[modificar | Modificar lo còdi]

Après la Primièra Guèrra mondiala, la traccion animala foguèt remplat per les motors, privant los agricultors e otalièrs de fòrça fems[23]. Los nitrats massissament produchs per l'industria de guèrra èran disponibles[23]. Comencèron a èsser utilizat coma engrais quimic. De pescadors e piscicultors avent observat de mortalitats de peissons e s'oposèron a l'utilizacion d'engrais quimics[23];

Los estudis mai recents, al subjècte dels uòus, rabalhas e adults mostrèron qu'en realitat, a la dòsi de 10 mg/l, de peissons d'aiga doça autrescòps comuns coma Oncorhynchus mykiss, Oncorhynchus tshawytscha, Salmo clarki son tanben tocats[21], tot coma fòrça autras espècias.

Toxicitat pels amfibians

[modificar | Modificar lo còdi]

Los nitrats son toxics per las larvas (aquaticas) e los adults (mai o mens terrèstres) d'amfibians[24]. O son a dòsi flaca per las larvas (13 a 40 mg/l[25]). Aquela ecotoxicitat foguèt mesa en evidéncia dins los ans 1990[26]. En França, Rana temporaria o Bufo bufo per exemple pòdon i èsser directament expausats[27]. De concentracions flacas (de 25 a 150 ppm) an per d'espècias d'amfibians d'efièchs cronics: nada reducha e malformacions[28],[29]. Un estudis en 1999 òmstra que la pollucion pels nitrats èra ja generalizada dins las grandas regions agricòlas dels païses industrializats.

Controversias e incertituds al subjècte de la toxicitat dels nitrats per l'Òme

[modificar | Modificar lo còdi]

Complexitat dels efièch alimentaris dels nitrats

[modificar | Modificar lo còdi]

Diferents estudis suggeriguèron o mostrèron d'una partida dels efièche negatius per la santat passat una dòsi o en cas de pacients vulnerables, e d'autres d'efièchs positius dels nitrats inorganics, mas i a pas consens al subjècte dels efièchs globals per l'Òme d'una exposicion cronica a de dòsis bassas.

La formacion d'un consens scientific suls efièchs sanitaris dels nitrats buta encora sus d'inconegudas:

  • los nitrats pòdon èsser transformats en nitrits e al contrari, coma dins lo tub digestiu;
  • Poiriá a l'encòp aver d'efièchs positius e negatius, segon lor form, lor quantitat, l'edat del pacient, l'ora ont son preses, eca.
  • la poténcia estatistica de fòrça estudis, e lors odds ratio son sovent modestes, los autors precisant sovent que lors resultats devon èsser utilizats amb precaucion e que de recerca mai en davant son necessàrias;
  • força limitas metodologicas e biais d'interpretacion merman la portada de las òbras retrospectivas[30]:
  • tornar retrospectivament l'exposicion vertadièra d'un pacient pendent tota sa vida es complicat qu'existís pas de donadas individualas per la consomacion d'aiga coma de bevenda e aponds alimentaris;
  • l'exposicion umana es sovent flac e inomogenèu, L'aiga, los aliments e quitament l'aire inalat pòdon èsser font de nitrats, e l'efièch biologic mesurat poiriá tanben èsser flac;
  • las evaluacions de preséncia o d'efièch d'autres polluants eventualament sinergicament presents e susceptibles d'èsser associats als nitrats (ex: pesticids) o de moleculas susceptiblas d'aver un efièch antidòt (ex.: vitaminas e antioxidants dels fruchs e legums) son sovent absentas dels estudis;
  • quitament los resultats dels estudis son contradictòris: per l'ipertiroïdisme, d'estudis mòstran que los nitrats interagisson amb la la tiroïda[31], d'autras mòstran lo contrari[32], los accusant al contrari d'aumentar lo risc de càncer e de d'ipotiroïdisme.

D'efièchs negatius per la santat umana

[modificar | Modificar lo còdi]

La preséncia de nitrat a "nauta concentracion" (>10 mg Nl—1) dins l'aiga de beure:

  • aumenta un pauc lo risc de mai d'un tipe de càncer, que son una font endogèna de nitrits e de reaccions seguenas de nitrizacion produsent de compausats « N-nitroso » coneguts per èsser plan fòrça cancerigèns[33],[34],[35],[36] e podent agir sistematicment (per l'Òme e d'autras espècias utilizadas coma modèl animal[37] :
    • càncer colorectal, amb d'odds ratio plan flacament significatiu de 1.22 (0.98-1.52) e 1.36 (1.08-1.70)[38], e aquel risc poiriá concernir pas mai qu'aquel[39], e pels individús carençats en vitamina C[40],[41]) e prenent fòrça carn[42] L'associacion entre risc de càncer, exposicion als nitrats e carença en vitamina C foguèt trobada per d'autres tipes de càncer (esofag);
    • càncer de l'estomac seriá tanben aumentat[43], que siá amb los nitrats de l'aiga[44] o aquelas contenguts dins de vegetals rics en nitrat coma los espinacs[45] ;
    • càncer de l'esofac[46] ;
    • càncer del ren[47]. Una aiga o alimentacion rica en calci aurái un efièch protector[48] ;
    • Càncer de l'ovari[49] ;
    • Càncer de la vessiga[49] ;
  • Los nitrats son tanben de perturbators endocrinians:
    • Perturbarián lo foncionament de la tiroïde coma anions antagonistas de l'iòde necessari al bon foncionament dels sistèma tiroïdian[50] e aurián un efièch gomogèn[50] quand son associats amb un apond flac d'iòde[51], pasmens se l'efièche es puslèu teoric[52][53] e per de dòsis de nitrate pla superiora a las nòrma de potabilitat[54].
      Un ligam sembla existir amb lo risc de gome[55] e ipertrofia de la tiroïde[56].

D'efièchs positius per la santat umana

[modificar | Modificar lo còdi]

Sul sistèma cardiovascular:

  • Per l'adult jove en bona santat, un apond pichon en nitrat alimentari merma la pression arteriala al repaus, mas altèra la responsa fisiologica a l'exercici[57].
  • D'adults de 40 ans en marrida santat cardiovasculara se lo faguèt prene dos còps per jorn pendent 30 jorns de vitamina C (baias d'albespin) e d'un aliment ric en nitrat (bledaraba roja) favorisant la formation d'oxyde nitrique (NO) au niveau de l'endothélium. Aquel tractamant menèt a una reduccion estatisticament significativa dels triglicerids pels pacients que presentavan un taus de sucres nauts.
  • Per las personas d'edat, un estudi (2010) concluguèt qu'una alimentacion rica en nitrats (inorganics), coma dins lo regim mediterranèu, aumenta o pos sanguin dins lo lòb frontal del cervèl[58].
    De 2010 a 2013, se montrèt qu'existís per l'Òme una via dicha « nitrat-nitrit-nitric oxid (NO) » qu'a d'efièchs vasculars benefics (reduccion de la pression arteriala, inibicion de l'agregacion plaquetara, preservacion o meloracion de la disfoncion endoteliala, melhoracion de la performança fisica pels subjèctes sans e pels pacients patissent de malauti arteriala periferica[59]. D'interaccions complèxas existisson amb d'autres nutriments, coma la vitamina C, los polifenòls e los acids grases quòe pdon enforçar o inibar los efièchs positius o negatius dels nitrats[59].

Se deu modificar la normas per l'aiga potabla?

[modificar | Modificar lo còdi]

Mai d'un autors o grop de lobbying suggerisson de baissar las normas per l'aiga potabla.

Un article de la revista La Recherche[60], extrach d'un obratge publicat jos la direccion de Marian Apfelbaum, professora de nutricion a la facultat de medecina Xavier-Bichat (París)[61] estima que « la norma que fixa lo lindal acceptable de nitrats dins l'aiga de beure es […] lo fruch d’una expertisa realizada dins los ans 1960, que los novèls elements scientifics dementits ». L'autora i estima que « La consomacion del nitrat es totalament inofensiva per l'òme» (amb de dòsi abitualament presentas dins l'aiga del robinet).

Pasmens, los enjòcs aquela norma passa plan las sols questions de santat publica, que las normas e directivas coma la directiva Nitrats en Euròpa apara tanben las aigas de superfícia de l'eutrofizacion e de la distrofizacion e que los nitrats favorizan tanben l'erosion de la biodiversitat e de pullulacions de planctons deliuran de toxinas. La qualitat de las aigas de superfícia garantís a long tèrme dels jaces, e unas alimantan fòrça fonts per que lo Drech de l'environament impausa de servar o tornar lo bon estat ecologic.

Los nitrats e lo Drech

[modificar | Modificar lo còdi]

La directiva Nitrats en Euròpa impausa un cert nombre d'accions, de zonatges e de seguit.


Los tipes de nitrats

[modificar | Modificar lo còdi]
Nitrats de...
(al respècte de la Taula periodica)
HNO3 He
LiNO3 Be(NO3)2 B(NO3)4− RONO2 NO3−

NH4NO3

O FNO3 Ne
NaNO3 Mg(NO3)2 Al(NO3)3 Si P S ClONO2 Ar
KNO3 Ca(NO3)2 Sc(NO3)3 Ti(NO3)4 VO(NO3)3 Cr(NO3)3 Mn(NO3)2 Fe(NO3)3 Co(NO3)2

Co(NO3)3

Ni(NO3)2 Cu(NO3)2 Zn(NO3)2 Ga(NO3)3 Ge As Se Br Kr
RbNO3 Sr(NO3)2 Y(NO3)3 Zr(NO3)4 Nb Mo Tc Ru Rh Pd(NO3)2 AgNO3 Cd(NO3)2 In Sn Sb Te I Xe
CsNO3 Ba(NO3)2 Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg2(NO3)2

Hg(NO3)2

Tl(NO3)3 Pb(NO3)2 Bi(NO3)3 Po At Rn
Fr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Uut Fl Uup Lv Ts Og
↓
La Ce(NO3)x Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Ac Th Pa UO2(NO3)2 Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
  • Lo nitrat de cellulòsa (o « nitrocellulòsi »), abondentament utilizada coma explosiu pendent la Primièra Guèrra mondiala jos las forma fulmicoton, coton-polvera o piroxil;
  • Lo nitrat de peroxiacetil (o peroxiacetilnitrat o NPA o PAN), de formule CH3COO2NO2 qu'es (coma l’ozon e los aldeïds) un dels polluants oxidants d'origina fotoquimica; son origina es en partida naturala, mas en granda partida antropica.

Notas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ World Ocean Atlas
  2. ↑ Recommandations de l'OMS
  3. ↑ FNE (2012), « L’eau au cœur des enjeux » Guide des actions associatives) ; Qualité des eaux : Pollution diffuse septembre 2012
  4. ↑ Jacques Beauchamp (2002), Cours de DESS. intitulé Qualité et gestion de l'eau ; pollution et dépollution des nappes d'eau souterraine, université de Picardie, mise à jour : 14 décembre 2002
  5. ↑ Guillemin C. et Roux J.-C. (1991), Pollution des eaux souterraines en France, bilan des connaissances, impacts et moyens de prévention. Éd.
  6. ↑ 6,0 et 6,1 Cary Institute of Ecosystem Studies (2010)), Fiche intitulée Nitrogen (en anglais) du projet "Changing Hudson Projet", document PDF daté : 04-05-2010, 2p
  7. ↑ Brusset I, Leveau F, Spinat P, Trani A & Verollet J (2002) Le Nitrate d’ammonium.
  8. ↑ {{{2}}},
  9. ↑ {{{2}}},
  10. ↑ 10,0 et 10,1 {{{2}}},
  11. ↑ Atkinson, R. (1991) Kinetics and mechanisms of the gas-phase reactions of the NO 3 radical with organic-compounds, J. Phys.
  12. ↑ Ambrose, J. L., Mao, H., Mayne, H. R., Stutz, J., Talbot, R., et Sive, B. C. (2007) Nighttime nitrate radical chemistry at Appledore island, Maine during the 2004 international consortium for atmospheric research on transport and transformation, J. Geophys.
  13. ↑ Brown, S. S., Dibb, J. E., Stark, H., Aldener, M., Vozella, M., Whitlow, S., Williams, E. J., 25 Lerner, B. M., Jakoubek, R., Middlebrook, A. M., DeGouw, J. A., Warneke, C., Goldan, P. D., Kuster, W. C., Angevine, W. M., Sueper, D. T., Quinn, P. K., Bates, T. S., Meagher, J. F., Fehsenfeld, F. C., et Ravishankara, A. R. (2004) Nighttime removal of NO x in the summer marine boundary layer, Geophys.
  14. ↑ Vollenweider R.A., 1968, Les bases scientifiques de l’eutrophisation des lacs et des eaux courantes sous l’aspect particulier du phosphore et de l’azote comme facteurs d’eutrophisation.
  15. ↑ voir le chapitre "Mesure des flux de composés azotés gazeux" page 33/333 in Gilles Lemaire & B. Nicolardot (1997), Maîtrise de l'azote dans les agrosystèmes : Reims (France), 19-20 novembre 1996 (actes d'un colloque tenu à Reims ; éditions INRA/Quae ; 333 page (Aperçu, avec Google Livre
  16. ↑ van Duijvenboden W, Matthijsen AJCM (1989) Integrated criteria document nitrate.
  17. ↑ http://www.actu-environnement.com/ae/dictionnaire_environnement/definition/nitrate_no3-.php4
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 et 18,8 Camargo JA & Alonso A (2006) Ecological and toxicological effects of inorganic nitrogen pollution in aquatic ecosystems: A global assessment Environ Int. 2006 Aug; 32(6):831-49.
  19. ↑ Doney SC, Mahowald N, Lima I, Feely RA, Mackenzie FT, Lamarque JF, Rasch PJ (2007) Impact of anthropogenic atmospheric nitrogen and sulfur deposition on ocean acidification and the inorganic carbon system ; Proc Natl Acad Sci USA. 2007-09-11; 104(37):14580-5
  20. ↑ Doney SC, Mahowald N, Lima I, Feely RA, Mackenzie FT, Lamarque JF, Rasch PJ. (2007 ), Impact of anthropogenic atmospheric nitrogen and sulfur deposition on ocean acidification and the inorganic carbon system Proc Natl Acad Sci U S A. 2007 Sep 11;104(37):14580-5.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 et 21,6 Camargo, J. A., Alonso, A., & Salamanca, A. (2005).
  22. ↑ Dallas T, Drake JM (2014) Nitrate enrichment alters a Daphnia-microparasite interaction through multiple pathways ; Ecol Evol. 2014 Feb; 4(3):243-50.
  23. ↑ 23,0 23,1 et 23,2 L. Scheuring und F. Léopoldseder (1934) Die Wirkung der wichtigsten Düngersalze auf Fische.
  24. ↑ Rouse, J. D., Bishop, C. A., & Struger, J. (1999).
  25. ↑ La Pollution par les nitrates : une menace invisible qui pèse sur les populations d'amphibiens – Service canadien de la faune, Région de l'Ontario ; Environnement Canada
  26. ↑ SJ Hecnar (1995), Acute and chronic toxicity of ammonium nitrate fertilizer to amphibians from southern Ontario ; - Environmental toxicology and chemistry, Wiley Online Library
  27. ↑ Oldham, R. S., Latham, D. M., Hilton-Brown, D., Towns, M., Cooke, A. S., & Burn, A. (1997).
  28. ↑ Schuytema, G. S., & Nebeker, A. V. (1999).
  29. ↑ Schuytema, G. S., & Nebeker, A. V. (1999).
  30. ↑ Epidemiology and Drinking Water ; Are We Running
  31. ↑ van Maanen JM, van Dijk A, Mulder K, de Baets MH, Menheere PC, van der Heide D, Mertens PL, Kleinjans JC.
  32. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2879161/
  33. ↑ National Academy of Sciences—National Research Council Academy of Life Sciences.
  34. ↑ Walker R. Nitrates, nitrites and N-nitroso compounds: a review of the occurrence in food and diet and the toxicological implications.
  35. ↑ Bruning-Fann CS, Kaneene JB.
  36. ↑ Tricker AR, Preussmann R. Carcinogenic N-nitrosamines in the diet: occurrence, formation, mechanisms and carcinogenic potential.
  37. ↑ Bogovski P, Bogovski S. (1981) Animal species in which N-nitroso compounds induce cancer.
  38. ↑ http://www.unboundmedicine.com/medline/citation/17885928/Nitrates_in_drinking_water_and_risk_of_death_from_rectal_cancer_in_Taiwan_
  39. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19108561
  40. ↑ Ascorbate-nitrite reaction: possible means of blocking the formation of carcinogenic N-nitroso compounds".
  41. ↑ Effects of vitamins C and E on N-nitroso compound formation, carcinogenesis, and cancer".
  42. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14569178
  43. ↑ Bouchard, D. C., M. K. Williams, et R. Y. Surampalli (1992) Nitrate contamination of groundwater: Sources and potential health effects, J. Am. Water Works Assoc., 84, 85–90
  44. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9548438
  45. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11802218
  46. ↑ Lu, S. H., Ohshima, H., Fu, H. M., Tian, Y., Li, F. M., Blettner, M..
  47. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23169285
  48. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20711935
  49. ↑ 49,0 et 49,1 Weyer, P. J., J. R. Cerhan, B. C. Kross, G. R. Hallberg, J. Kantamneni, G. Breuer, M. P. Jopnes, W. Zheng, et C. F. Lynch (2001) Municipal drinking water nitrate level and cancer risk in older women: The Iowa Women's Health Study, Epidemiology, 12, 327–338
  50. ↑ 50,0 et 50,1 Tonacchera M, Pinchera A, Dimida A, Ferrarini E, Agretti P, Vitti P, Santini F, Crump K & Gibbs J. Relative potencies and additivity of perchlorate, thiocyanate, nitrate and iodide on the inhibition of radioactive iodide uptake by the human sodium iodide symporter.
  51. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14586508
  52. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17447577
  53. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17980977
  54. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16095667
  55. ↑ Seffner, W. (Seffner, W., Natural water contents and endemic goiter—A review, Zantralblatt Hygiene Umweltmedizin, 196, 381–398, 1995.
  56. ↑ Van Maanen, J. M., A. van Kijk, K. Mulder, M. H. de Baets, P. C. Menheere, O. van der Heide, P. L. Mertens, et J. C. Kleinjans (1994) Consumption of drinking water with high nitrate levels causes hypertrophy of the thyroid, Toxicol.
  57. ↑ James Kelly, Jonathan Fulford, Anni Vanhatalo, Jamie R. Blackwell, Olivia French, Stephen J. Bailey, Mark Gilchrist, Paul G. Winyard, Andrew M. Jones (2013), Effects of short-term dietary nitrate supplementation on blood pressure, O2 uptake kinetics, and muscle and cognitive function in older adults ; American Journal of Physiology - Regulatory, Integrative and Comparative Physiology Published 15 janvier 2013, vol. 304, n° R73-R83DOI: 10.1152/ajpregu.00406.2012(résumé)
  58. ↑ {{{2}}},
  59. ↑ 59,0 et 59,1 Satnam Lidder et Andrew J. Webb (2013), Vascular effects of dietary nitrate (as found in green leafy vegetables and beetroot) via the nitrate-nitrite-nitric oxide pathway ; British Journal of Clinical Pharmacology Special Issue: Nutraceuticals Themed Section Volume 75, Issue 3, pages 677–696, March 2013; DOI: 10.1111/j.1365-2125.2012.04420.x (résumé , et http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bcp.12037/abstract réponses des auteurs à des commentaires] faits sur l'article )
  60. ↑ « Nitrates : une norme aux pieds d’argile », La Recherche, no , février 2001
  61. ↑ Risques et peurs alimentaires, Odile Jacob, ISBN 2-7381-0648-X, novembre 1998
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Nitrat&oldid=2437664 »