Joan Enric Fabre
Joan Enric Casimir Fabre, nascut lo 21 de decembre de 1823 a Sant Liònç de Leveson (Roergue), mòrt lo 1èr d'octobre de 1915 a Serinhan dau Comtat (Vauclusa), foguèt un entomologista e felibre occitan.
Foguèt professor a Aiacciu e a Avinhon. Se retirèt a Serinhan, ont se consagrèt exclusivament a l'estudi dels insèctes, entreprenguèt un grand nombre de recèrcas, que compilèt dins son òbra mai importanta, Souvenirs entomologiques (1870-89). Es considerat coma un dels fondators de l'entomologia. Entretenguèt de contactes amb lo felibritge que se'n consèrva una voluminosa correspondéncia amb Frederic Mistral, Josèp Romanilha, Charles Darwin e John Stuart Mill.
Biografia[modificar | Modificar lo còdi]
Passèt son enfància en çò de sos grands al masatge de Malaval, prèp de Sant Liònç. Tre aquesta epòca, lo jove Fabre s'interessava ja als insèctes. A l'atge de set ans tornèt a Sant Liònç per èsser escolarizat, mas las dificultats de son paire, paisan vengut cafetièr van butar la familha a desbagatjar de longa e interrompre son escolaritat. En 1833, son paire mena tota la familha a Rodés per i tenir un cafè. Quatre ans pus tard, s'installèron a Tolosa. Joan Enric dintra al seminari que daissarà en 5ena per se ganhar la vida. Se retròba lèu a vendre de citrons a la fièira de Bèucaire puèi se fa logar coma manòbra per la construccion del camin de fèrre Nimes-Bèucaire. En 1840, dins la tòca d'obténer una borsa, partiguèt per Avinhon, que i serà recebut primièr de sa promocion a l'Ecòla normala d'institutors. A l'atge de dètz e nòu ans, venguèt institutor à l’escòla primària annèxa del collègi de Carpentràs que i demorarà set ans. A aquesta epòca reprend los estudis latins en tornar legir Virgili e en traduire Omèr. En 1842 publica son primièr recuèlh de poèmas titolat Invocations e puja pel primièr còp a Ventor. Lo 30 d'octobre de 1844, esposèt Marie-Césarine Villard, institutritz originària de Carpentràs, amb qui aurà set enfants que mantun son mòrts abans d'aténher l'atge adult. En 1849, es nomenat professor de fisica en Corsega a Aiacciu. La natura e los paisatges de l'illa li agradèron tant, que decidiguèt de n'estudiar la flòra e la fauna. Amb Esprit Requien, que demorava a Bonifacio, amassa las plantas raras e, va constituir un erbièr impausant. Son projècte commun qu'èra de realizar una flòra de Corsega serà avalit per la mòrt subita e prematura del naturalista avinhonenc. Corsega, es tanben per Fabre l'encontre amb lo zoologista montpelhierenc Alfred Moquin Tandon vengut estudiar la rica fauna d'aranhas, insèctes, crustacèus e reptils. De retorn en Occitània en 1853, acceptèt un pòste dins una escòla d'Avinhon, e desbagatja dins un ostalet, plan modèst, carrièra dels Tinturièrs, dins lo quartièr de Sant Domenge. Joan Enric Fabre se consacra alara a l'estudi de la garança ( Rubia tinctoria ) per ne melhorar los rendements en garancina, o alizarina, colorant natural. Las drapariás d'Elbeuf utilizavan la posca de garança per obtenir lo roge de las cauças de l'armada francesa. Joan-Enric Fabre depausèt tres brevets en 1860.