Omèr
| |
| Profession: | escrivan |
|---|---|
| País: | Grècia antica |
| Periòde: | Sègle VIII ab. J.-C. |
Omèr (en grèc ancian: Όμηρος Hómēros) es lo nom donat a l'autor supausat deis epopèias de l’Iliada e de l’Odissèa, dos camps d'òbra majora de l'ensemble de la literatura umana. Segon lei legendas sus sa vida, auriá viscut au sègle IX ò VIII avC e èra bòrni. Pasmens, dempuei lo sègle XVIII, son existéncia es considerat coma fòrça ipotetic per leis istorians e l'òbra que li es atribuïda es probablament lo resultat dau trabalh de plusors poètas e escrivans.
Pasmens, maugrat aquela existéncia mau segura, la richessa e lo succès de sei tèxtes (intrigas, tèmas, natura deis eròis... etc.) ne'n fa una figura famosa dins lo monde impregnat de cultura grèga. Subrenomat « lo Poèta » per leis Ancians, Omèr demòra donc una figura universala que son òbra es totjorn una fònt d'inspiracion per mai d'una artista contemporanèu.
Biografia[modificar | modificar la font]
La vida d'Omèr es totalament desconeguda e, en realitat, son existéncia es pas clarament atestada. Ansin, lei detalhs de sa biografia son eissits de tèxtes antics escrichs a partir dau periòde ellenistic, siá 500 ans après la data supausada de sa mòrt. Totei son de racòntes legendaris que se còntradison sovent entre elei.
Segon la tradicion pus establida, Omèr èra originari d'una vila d'Ionia (Chios, Esmirne, Cime, Colofon ?), auriá viscut vèrs 850 avC e èra bòrni. Leis epopèias de l’Iliada e de l’Odissèa li son atribuïdas. Pasmens, aquò es fòrça mau segur car ges de personatge istoric dich « Omèr » es conegut avans lo periòde ellenistic. De mai, aqueu nom èra rar durant l'Antiquitat e sa significacion pus probabla, « ostatge », es curiosa per un poèta. Enfin, dins la tradicion grèga, leis autors d'epopèias èran normalament anonims. La rason de la conservacion dau nom d'Omèr coma autor de l’Iliada e de l’Odissèa es desconeguda e sembla anar dins lo sens d'una atribucion ulteriora a una figura mitica.
Òbras[modificar | modificar la font]
L’Iliada[modificar | modificar la font]
Generalitats[modificar | modificar la font]
L’Iliada es una epopèia de 24 cants centrats sus la participacion de l'eròi grèc Aquiles a la Guèrra de Tròia, un conflicte opausant una coalicion de ciutats-estats grègas a la vila de Tròia. Aquela guèrra es probablament l'episòdi pus famós de la mitologia grèga. Entraïnada per lo raubament de la princessa Elena, esposa dau rèi Menelas d'Esparta, veguèt lo sètge, lo pilhatge e la destruccion de Tròia per leis Grècs.
L'istoricitat d'aquela batalha es l'objècte de debats dempuei la descubèrta de roïnas correspondent a la vila de Tròia en 1870 per l'arqueològ alemand Heinrich Schliemann (1822-1890). D'efiech, una destruccion violenta dau site aguèt luòc vèrs 950 avC. Divèrseis artefactes mòstran una proximitat culturala entre Grècia e leis abitants d'aquela ciutat.
Dins aquò, lo racònte d'Omèr es pas una fònt istorica sus aqueu conflicte car mescla d'intrigas liadas a l'amor, a la guèrra e a la mòrt. Lei personatges i son confrontats ai pulsions de l'instint, ai valentiás sus lo prat batalhier, a la paur e ais instants de tendresa durant lei pausas. Presenta tanben una vision modèrna dau personatge de « l'eròi literari » e dau despassament dei limits umans.
Lei personatges d'Aquiles e d'Ectòr[modificar | modificar la font]
Lei cants de l”Iliada son marcats per la preséncia de dos personatges majors que son Aquiles dins lo camp grèc e Ectòr dins lo camp troian. Lo premier es lo personatge principau de l’Odissèa amb una preséncia quasi permanenta, compres dins lei cants ont aparéis pas dirèctament. Guerrier quasi invisible, mieg dieu per sa maire Tetis, representa l'exaltacion de la fòrça fisica, dau coratge e de la drechura associada amb de sentiments fòrts eissits de la colèra, de la dolor e de la pietat. En particular, dos trachs lo destrian de sei companhons. Lo premier es son amor pur per son amic Patròcle. Sa mòrt lo condamna a una solitud infinida e a una volontat de venjança sensa limit. Lo segond es sa capacitat de se dominar per respectar lei valors grègas amb son acòrd per restituir lei rèstas d'Ectòr au rèi Priam, maugrat son desir iniciau de profanar lo cadabre dau venceire de Patròcle. Après aquelei valentiás, lo personatge pòu esperar la sieuna mòrt, anonciada per sa maire e per Ectòr.
Aqueu darrier es l'autre personatge principau e, probablament, l'eròi vertadier de l’Iliada. Fiu dau rèi de Tròia, es nomat generau deis armadas de la vila per son paire. Durant tot lo racònte, respècta lei valors de pietat grègas e es considerat coma un prince modèl, un fiu obeïssent, un espós fidèu e atencionat, un paire atentiu e un guerrier de remarca. Dins aquò, son destin es marcat per la tragèdia car una profecia presenta sa mòrt coma una condicion prealabla a la casuda de la vila. Pres entre sei paurs e son deure, es donc obligat de menar una darriera sortida que s'acaba per sa mòrt a l'eissida d'un duèl còntra Aquiles. Lo racònte de sei funeralhas es la fin de l”Iliada.
Aquelei personatges son l'incarnacion deis ideaus de la societat grèga e son de modèls, inaccessibles au lector, situats ben au dessüs de l'umanitat ordinària. Pasmens, l'innovacion majora de l'òbra d'Omèr es la richessa e la complexitat dei trachs de lor caractèr respectiu. D'efiech, se l'existéncia d'epopèias es atestada dempuei au mens lo millenari III avC, lei tèxtes tenián pas d'eròis d'una tala natura. Ansin, Aquiles e Ectòr son demorats de fònts d'inspiracion fins au periòde actuau coma o mòstra lo nombre considerable d'òbras escrichas amb au mens un dei dos personatges.
Lo despassament dei limits umans[modificar | modificar la font]
L'òbra d'Omèr pòrta un messsatge sus lei capacitats umanas de passar sei limits per faciar l'adversitat. Per aquò, l'autor realiza un parallèl entre lei dieus e leis eròis. D'efiech, coma leis òmes, lei divinitats dau panteon grèc se devesisson e prènon partit per lei Grècs ò per lei Troians. Favorisant son camp, participan a mai d'una accion e son de còps bleçats. Pasmens, en despiech de son implicacion, lei dieus son preservats de la violéncia vertadiera dei combats per son immortalitat. Per elei, la guèrra de Tròia es un episòdi suplementari de sei rivalitats intèrnas que càmbia ren a lor organizacion. Ansin, pòdon pas agantar la perfeccion deis eròis qu'accèptan son destin, coma Patròcle, Ectòr ò Aquiles, après aver viscut, aimat e combatut.
L’Odissèa[modificar | modificar la font]
Generalitats[modificar | modificar la font]
L’Odissèa es la seguida de l’Iliada. Cònta lo retorn d'Ulisses, un dei caps de la coalicion grèva, dins son reiaume d'Itaca. Es devesida entre tres partidas de longor inegala :
- lei cants I a IV forman la Telemaquia qu'es centrada sus lei recèrcas menadas per Telemac, lo fiu d'Ulisses, per trobar d'entresenhas sus son paire.
- lei cants V a XII son fachs per lo racònte de son viatge de retorn per Ulisses au rèi de l'illa dei Feacians. Victima de la colèra de Poseidon per son ròtle dins la casuda de Tròia, l'eròi deguèt faciar mai d'una espròva e veire la mòrt de sei companhons.
- lei cants XIII a XXIV depintan lo retorn d'Ulisses a Itaca e la reconquista de son poder. Per aquò, se fa reconoisser per lei servitors que li son demorats fidèus e de son fiu. Amb son ajuda, pòu alora organizar una leca per tuar lei pretendents qu'assaian de se maridar amb sa femna, Penelòpa, que li es egalament demorada fidèla maugrat lei sollicitacions. L'epopèia s'acaba amb lei retrobadas entre lei dos espós.
Una òbra pus romanesca[modificar | modificar la font]
A respècte de l’Iliada, l’Odissèa es una òbra pus accessibla amb una trama e una intriga pus simpla. Lo lector i seguís leis aventuras d'Ulisses dins d'endrechs estranis ò despaïsants dins la premiera partida. Puei, dins la segonda, lo racònte se debana au contrari dins lo contèxte pus familiar de la vida vidanta. Ansin, l’Odissèa favoriza l'evasion dins l'espaci e lo temps, çò que li dòna un caractèr romanesc marcat.
Un eròi pròche dau lector[modificar | modificar la font]
Una autra particularitat de l’Odissèa es la natura de son personatge principau qu'es diferenta deis eròis perfècts de l’Iliada. D'efiech, Ulisses es un òme fin e experimentat que capita a s'escapar de mai d'una leca gràcias a son abiletat e sei capacitats intellectualas. La màger part dei cants son ansin constituïts per lo sieu racònte de seis aventuras e per l'organizacion lenta e minuciosa de sa venjança. Aqueu ritme, relativament lent, li permet de prendre seis distàncias amb l'accion. Ansin, menat per la fidelitat dau personatge a son ideau, lo lector seguís leis etapas de sa reflexion e parteja amb eu lei jòias de sei succès successius. Au finau, Ulisses ven lo retrach d'un òme perfèct que demòra pasmens accessible – en teoria – au lector.
Influéncia e eiretatge[modificar | modificar la font]
L'òbra d'Omèr es benlèu lo tèxte pus famós e pus legit de l'Antiquitat. Son succès es atestat dempuei lo sègle VIII avC dins l'illa de Chios. Au sègle VII, èra difusada dins la totalitat de Grècia avans d'èsser traducha dins mai d'una lenga, çò que permetèt sa trasmission ai pòbles que s'inspirèron de la civilizacion grèga coma lei Romans ò leis Arabs. Uei, demòra un tèxte popular qu'es generalament estudiada dins lo quadre dei cursus academics.
En parallèl, l’Iliada e l’Odissèa an suscitat una quantitat importanta de comentaris. Tre lo sègle III avC, apareguèt l'idèa de l'existéncia de plusors autors. Aquò entraïnèt la formacion d'una exegèsi dei tèxtes d'Omèr destinada a identifiar lo tèxte originau e leis ajusts ulteriors.
Annèxs[modificar | modificar la font]
Liames intèrnes[modificar | modificar la font]
Liames extèrnes[modificar | modificar la font]
- La Ilíada o el poema de la força (Simone Weil) (revirat al catalan)