Guèrra franco-prussiana
|
Guèrra franco-prussiana | |
|---|---|
 | |
| Informacions generalas | |
| Data | 19 de julhet de 1870 - 29 de genier de 1871 |
| Luòc | França |
| Casus belli | Declaracion de guèrra francesa |
| Eissida | Victòria prussiana, proclamacion de l'Empèri Alemand e annexion d'Alsàcia-Lorena |
| Belligerants | |
 Segond Empèri Francés |
.svg){kind=small} Confederacion d'Alemanha dau Nòrd : |
| Fòrças en preséncia | |
| 900 000 òmes | 1 200 000 òmes |
| Pèrdas | |
| 139 000 mòrts | 120 000 mòrts |
| Batalhas | |
| Wissembourg – Spicheren – Wörth – Borny-Colombey – Estrasborg – Toul – Mars-la-Tour – Gravelotte – Metz – Beaumont – Noisseville – Bazeilles – Sedan – Bellevue – Coulmiers – L'Avana – Amiens – Beaune-la-Rolande – Villepion – Beaugency – Hallue – Bapaume – Villersexel – Le Mans – Lisaine – París – Belfort | |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
La Guèrra francoprussiana[1] ò Guèrra de 1870 es un conflicte dau sègle XIX que se debanèt dau 19 de julhet de 1870 au 29 de genier de 1871. Opausèt lo Segond Empèri Francés (remplaçat en setembre de 1870 per la Tresena Republica) au Reiaume de Prússia e seis aliats (Bavièra, Wurtemburg, Baden...). Foguèt causat per la declaracion de guèrra francesa en respònsa a un telegrama insultant. Aquela provocacion foguèt organizada per lo cancelier Otto von Bismarck que voliá una guèrra còntra França per acabar son projècte d'unificacion d'Alemanha a l'entorn de Prússia.
Mau preparada, l'armada francesa imperiala foguèt rapidament esquichada (4 d'aost - 1èr de setembre de 1870) entraïnant lo reversament de l'Empèri lo 4 de setembre de 1870. Lei republicans assaièron de perseguir lo combat mai lei Prussians aprofichèron sei succès per assetjar París e arrestar totei lei còntra-ofensivas francesas. Finalament, la capitala francesa deguèt capitular marcant la fin de la guèrra en genier de 1871. Après una brèva guèrra civila (Comuna de París), lo govèrn conservator francés negocièt amb Bismarck la cession d'Alsàcia-Lorena e lo pagament d'una important indemnitat de guèrra.
La guèrra permetèt l'acabament deis unificacions alemanda e italiana. Pasmens, França refusèt d'acceptar la pèrda d'Alsàcia-Lorena e aquela question territòriala venguèt una fònt majora de tensions en Euròpa fins a la Premiera Guèrra Mondiala.
Causas[modificar | modificar la font]
L'unificacion alemanda[modificar | modificar la font]
La causa prefonda de la guèrra es lo procès d'unificacion d'Alemanha menat per lo cancelier prussian Otto von Bismarck a partir deis ans 1860. D'efiech, après plusors succès militars còntra Danemarc (1864) e còntra Àustria (1866), èra convencut de la necessitat d'una guèrra còntra França per convéncer leis Estats d'Alemanha dau Sud, catolics e tradicionalament francofils, d'acceptar son projècte d'unificacion a l'entorn de Prússia. Ansin, dins lo corrent de la segonda mitat deis ans 1860, Bismarck creèt pauc a pauc lei condicions li permetent de presentar París coma una menaça.
Per aquò, aguèt dos atots. Lo premier èra lo sostèn conegut de l'emperaire Napoleon III au « principi dei nacionalitats ». A la fin deis ans 1850, França aviá militarament particat a l'unificacion d'Itàlia còntra Àustria. Puei, lo Segond Empèri aviá chausit una posicion de neutralitat en 1866. Napoleon III èra ansin geinat per s'opausar ai movements prussians en Alemanha. Lo segond avantatge de Bismarck foguèt la presa de consciéncia tardiva de la poissança militara e economica d'una Alemanha unificada per lei Francés.
Per compensar aquela feblessa, lei Prussians prepausèron de compensacions territòrialas coma la cession de Belgica, de Luxemborg ò de Sarra. Aquò auriá permés de renfòrçar la frontiera francesa mai l'operacion mau capitèt. D'efiech, coma aquelei regions èran pas prussianas, lei negocacions foguèron lòngas e s'acabèron en 1867 après la victòria rapida de Prússia a la batalha de Sadowa que veguèt la destruccion de la màger part d'una armada austriana. En revènge, lo cancelier prussian poguèt mostrar lei cambis diplomatics a Belgica, au Reiaume Unit e ais Estats dau sud d'Alemanha per isolar lei Francés[2].
La despacha d'Ems[modificar | modificar la font]
Se lo clima diplomatic generau èra favorable au plan de Bismarck, aqueu darrier podiá pas atacar dirèctament França. Au contrari, aviá besonh d'una declaracion de guèrra per confiermar la realitat de la « menaça francesa ». L'ocasion se presentèt en 1870 amb la cèrca d'un rèi per Espanha. D'efiech, aqueu país èra en crisi dempuei la Revolucion de 1868 e cercava un sobeiran novèu. Lo cancelier demandèt au prince Leopold de Hohenzollern-Sigmaringen, un cosin catolic dau rèi Guilhèm Ièr de Prússia, de presentar sa candidatura.
Aquò inquietèt fòrça França car menaçava de tornar crear la situacion d'enceuclament dau territòri francés dau periòde dei Guèrras d'Itàlia. Mai d'una autra poissança europèa èra tanben ostil a un tau cambiament deis equilibris entre poissanças europèas. Guilhèm Ièr retirèt donc rapidament la candidatura de son cosin e n'informèt l'ambaissador francés.
Dins aquò, Bismarck s'ocupèt de redigir un còmpte rendut de l'entrevista que laissava pensar a una respònsa insultanta de part dau rèi prussian au diplomata francés. L'operacion capitèt e lo tèxte de la despacha suscitèt l'indignacion de l'opinion publica parisenca. De mai, per lo govèrn de Napoleon III, afeblit per lo desvolopament d'una contestacion sociala dempuei quauqueis annadas, una guèrra victoriosa èra un mejan per restaurar la popularitat dau regim. La guèrra foguèt donc votada lo 19 de julhet de 1870.
Debanament[modificar | modificar la font]
Fòrças en preséncia[modificar | modificar la font]
En 1870, l'armada francesa èra una fòrça modèrna qu'aviá enregistrat de succès importants còntra Russia e Àustria dins leis ans 1850. Per exemple, aviá ben integrat l'importància dau tren dins la mobilizacion e adoptat un fusiu fòrça eficaç, lo Chasspot[3], en 1866. Pasmens, aviá pas ben seguit leis evolucions pus recentas mostradas per la Guèrra de Secession (1861-1865) ò de la Guèrra Austroprussiana (1866) sus lo ròtle de l'artilhariá, deis oficiers e de l'Estat-Major. En particular, son còrs d'oficiers superiors èra vengut totalament ineficaç e incompetent en causa d'una centralizacion extrèma dau comandament e d'una arrogància tròp importanta[4]. Enfin, lo ponch pus grèu èra la feblessa deis efectius prevists per lei plans de mobilizacion : 300 000 òmes au començament de la guèrra e 900 000 après la formacion de totei leis unitats[5].
En fàcia, lei Prussians dispausavan de plans pus eficaç. Alinhèron 500 000 òmes tre lo començament deis operacions e, amb l'ajuda deis Estats dau sud d'Alemanha, poguèron constituïr una fòrça de 1,2 milions d'òmes. De mai, l'armada prussiana avián ja perpensat au debanament d'una guèrra modèrna. Seis oficiers èran abituats a concebre e menar de manòbras. La cavalariá aviá tanben integrat l'idèa de servir de fòrça de reconoissença. Enfin, l'artilhariá èra tanben superiora a aquela dei Francés gràcias a l'adopcion de canons d'acier[6]. Ansin, se lei Prussians s'enganèron sovent dins l'organizacion de sei tropas, avián la possibilitat d'esplechar leis errors e l'immobilisme francés[7].
La destruccion deis armadas imperialas[modificar | modificar la font]
En inferioritat numerica, lei Francés assaièron d'organizar una defensa de sa frontiera nòrd-èst. Pasmens, entre lo 4 e lo 12 d'aost, plusors armadas germanoprussianas ataquèron en Lorena e en Alsàcia. Batut a Wissemborg (4 d'aost) e a Frœschwiller (6 d'aost) per lo Kronprinz, lo generau Mac-Mahon deguèt abandonar Alsàcia. En parallèl, una segonda armada prussiana (von Steinmetz) intrèt en Lorena e infligiguèt una desfacha ai Francés a la batalha de Spicheren (6 d'aost). Aquelei succès permetèron ais Alemands d'intrar dins Nancy (14 d'aost). De son caire, l'armada francesa concentrèt sei fòrças dins lei sectors de Metz (Bazaine) e de Châlons (Mac-Mahon).
Lo plan prussian foguèt d'empedir la joncion d'aqueleis armadas. Per aquò, Helmuth von Moltke, lo cap de l'Estat-Major prussian, ordonèt a von Steinmetz de trebolar la retirada francesa vèrs la fortalesa de Metz e a Frederic-Carles de Prússia de passar per lo sud per acabar l'enceuclament. Aqueleis operacions menèron a un ensemble de batalhas saunosas a Mars-la-Tour (16 d'aost) e a Gravelotte (18 d'aost). Venceire sus lo prat batalhier, Bazaine foguèt pas capable d'esplechar leis errors alemandas, çò que permetèt ai Prussians de l'assetjar dins Metz.
En parallèl, Mac-Mahon deguèron premier reorganizar sei fòrças per protegir París. Puei, a la demanda dau govèrn, deguèt menar una ataca per assaiar de rompre lei linhas alemandas a l'entorn de Metz. Pasmens, mau realizada, aqueu movement permetèt a doas armadas alemandas (Kronprinz e Albèrt de Saxònia) de lo menaçar d'enceuclament. Mac-Mahon se retirèt vèrs lo nòrd mai sei fòrças foguèron ragantadas a Sedan (1èr de setembre). Un còp de mai, leis Alemands esplechèron una tiera d'errors francesas e lo combat s'acabèt per la capitulacion de la màger part de l'armada de Châlons. Present dins la vila mai passiu durant lei combats, Napoleon III foguèt tanben capturat.
La perseguida dau conflicte[modificar | modificar la font]
Au començament de setembre de 1870, la victòria prussiana èra totala amb la destruccion de la màger part dei fòrças francesas e la captura de l'emperaire a l'eissida de la batalha de Sedan. Pasmens, l'amplor d'aqueu succès permetèt ai republicans francés de reversar lo regim imperiau e de proclamar la Republica (4 d'aost). Lo govèrn novèu decidèt de perseguir la guèrra en adoptant lo modèl de la « levada en messa » de la Revolucion Francesa. Per aquò, foguèt constituït un govèrn de Defensa Nacionala dirigit per lo generau Trochu, governador militar de París. De delegats foguèron mandats dins lei diferentei regions per i organizar d'armadas novèlas. Pasmens, per empedir una revòuta populara, lo govèrn chausiguèt de restar dins la capitala.
Lo sètge de París[modificar | modificar la font]
.jpg)
Après una pausa, lei Prussians decidèron egalament de contuniar la guèrra. Se dirigiguèron donc vèrs París que foguèt assetjada a partir dau 20 de setembre. Ben fortificada, la capitala francesa èra defenduda per una garnison importanta (400 000 òmes) mai lei soudats professionaus i èran pauc nombrós. En fàcia, leis Alemands installèron plusors linhas de blocus tengudas per 240 000 òmes. Aquò li permetèt de blocar sensa dificultat lei temptativas de sortida francesas, mau organizadas, en direccion de Champigny (29 de novembre - 3 de decembre) e de Buzenval (19 de genier de 1871).
En parallèl, leis armadas francesas improvisadas dins lei diferentei regions francesas ataquèron en direccion de París. D'efiech, Léon Gambetta aviá format 12 còrs d'armada dotats de 600 000 òmes e de 1 400 canons. Obtenguèt tanben l'ajuda de volontaris estrangiers coma lei tropas italianas de Garibaldi. Pasmens, sa situacion se compliquèt rapidament après la capitulacion de Bazaine lo 27 d'octòbre de 1870. Signada sensa rason militara vertadiera – Bazaine foguèt condamnat a mòrt après lo conflicte – aquela reddicion doas armadas alemandas qu'ataquèron l'armada francesa de Léger (Aurelle de Paladines) que menaçava lei fòrças situadas a l'entorn de París après una victòria a Coulmiers (9 de novembre). Batuts a Beaune-la-Rolande (28 de novembre), lei Francés foguèron obligats de se retirar vèrs lo sud e lei Prussians prenguèron Orléans (5 de decembre).
Leis autreis armadas francesas obtenguèron de resultats similars. Dins lo Nòrd, Faidherbe assaièt de secutar leis Alemands e ganhèt quauquei combats limitats a Pont-Noyelles (23 de decembre) e a Bapaume (3 de genier de 1871). Pasmens, foguèt durament batut a Saint-Quentin (18-19 de genier). Dins l'Oèst, l'armada de Léger (Chanzy) foguèt definitivament vencuda au Mans (11-12 de genier). Enfin, dins l'Èst, Bourbaki temptèt de menaçar lei linhas d'avitalhament prussianas en Lorena. Venceire de la batalha de Villersexel (9 de genier), foguèt obligat de se retirar en Soïssa après una desfacha a Héricourt (15-17 de genier) onte sei fòrças foguèron internadas. Finalament, lo 28 de genier de 1871, París capitulèt entraïnant la fin deis operacions militaras.
Consequéncias[modificar | modificar la font]
.jpg)
Lei consequéncias de la guèrra de 1870 foguèron nombrosas. La pus importanta es la capitada dau projècte d'unificacion d'Alemanha menat per Bismarck. Aguèt luòc lo 18 de genier de 1871 amb la proclamacion de l'Empèri Alemand dins lo palais de Versalhas. Itàlia aprofichèt tanben lei dificultats de Napoleon III e la retirada de la garnison francesa de Roma per ocupar lo rèsta deis Estats Pontificaus e acabar son procès d'unificacion.
En França, la proclamacion de la Republica e l'eleccion d'una Assemblada Nacionala conservatritz e monarquista entraïnèron de tensions socialas e politicas. Lo 18 de març de 1871, lei Parisencs se revoutèron còntra lo govèrn d'Adolphe Thiers e proclamèron la Comuna de París. Aquò marquèt lo començament d'una guèrra civila que durèt fins au 29 de mai e veguèt la destruccion dei movements socialistas e anarquistas de la capitala. Au nivèu territòriau, França deguèt cedir la màger part d'Alsàcia e una partida de Lorena ais Alemands. Foguèt tanben obligada de pagar una indemnitat de guèrra de cinc miliards de francs aur. Aquò venguèt un antagonisme major en Euròpa car França considerèt aquela annexion coma illegitima e placèt la reconquista dei regions perdudas au centre de sei preocupacions diplomaticas. Après l'eviccion de Bismarck per Guilhèm II en 1890, França poguèt pauc a pauc trobar d'aliats e la question d'Alsàcia-Lorena foguèt una dei causas de la Premiera Guèrra Mondiala.
Au nivèu militar, lei combats marquèron una etapa decisiva dins la transicion entre lei guèrras napoleonencas e la guèrra industriala modèrna. D'efiech, lei dos camps mobilizèron de massas umanas fòrça importantas e l'impacte dei progrès tecnics aguèron d'efiechs clars sus lo prat batalhier. Per exemple, l'artilhariá èra desenant capabla d'arrestar sensa dificultat una carga de cavalariá pesuca. Lo ròtle dei camins de fèrre dins la logistica foguèt tanben confiermat e comencèt d'aparéisser lo ròtle futur de la mitralhièra[8]. Enfin, lei reflexions alemandas sus l'organizacion deis operacions e sus lo ròtle deis oficiers influencièron la reflexion militara fins au conflicte dau començament dau sègle XX.
Annèxs[modificar | modificar la font]
Liames intèrnes[modificar | modificar la font]
Bibliografia[modificar | modificar la font]
Nòtas e referéncias[modificar | modificar la font]
- ↑ A aquela epòca, Alemanha (mai exactament l'Empèri Allemand) existissiá pas. La fin del conflicte entre França e Prússia permetèt l'unificacion alemanda qu'aguèt luòc lo 18 de genièr de 1871.
- ↑ Lo Reiaume Unit èra lo garant de l'integritat territòriala de Belgica.
- ↑ Aqueu fusiu aviá una portada eficaça de 200 m còntra 100 m per lei fusius alemands.
- ↑ Certaneis Estats-Majors avián pas de cartas...
- ↑ Lo comandament superior francés èra conscient d'aquela diferéncia mai lo problema l'inquietèt gaire. D'efiech, per lei generaus francés dau periòde, lo soudat francés èra naturalament superior au soudat prussian, çò que permetiá de compensar l'inferioritat numerica...
- ↑ La portada mejana dei canons prussians èra de 6 km còntra 4 km per lei canons de bronze francés.
- ↑ En particular, la reconoissença prussiana foguèt marrida durant tota la guèrra. Aquò menèt a d'errors grèvas sus la posicion e la natura dei fòrças francesas. Pasmens, aguèron ges de consequéncia car lo comandament francés èra pas capable de lei descubrir ò d'organizar una ataca rapida.
- ↑ En 1870, lei mitralhièras èran consideradas coma de pèças d'artilhariá. Pasmens, obtenguèron principalament de resultats quand foguèron dirigidas vèrs l'infantariá enemiga.