Ans 1850

../.. | Ans 1820 | Ans 1830 | Ans 1840 | Ans 1850 | Ans 1860 | Ans 1870 | Ans 1880 | ../..

Istòria

Article detalhat: Revòuta Taiping.

1851 : començament de la Revòuta Taiping amb la presa de la vila fortificada de Yong'an. Dins lo nòrd dau país, començament de la Revòuta dei Nian après una venguda deis aigas catastroficas dau Fluvi Jaune.
1852 : en França, un referendum restaurèt l'Empèri sota la direccion de Napoleon III.
1852 : perseguida dei debats e dei luchas regardant l'abolicion ò lo mantenement de l'esclavatge ambé la publicacion dau roman Uncle Tom's Cabin de la jornalista e escribana Harriet Beecher Stowe (1811-1896). Succès major, lo libre agravèt lei tensions entre lei dos camps e aguèt un ròtle important dins lei progrès de l'abolicionisme entre lei populacions dau nòrd deis Estats Units d'America.
1853 : conclusion de la Crompa Gadsden ambé Mexic. Permetèt l'annexion d'un territòri d'aperaquí 77 000 km² dau nòrd mexican en cambi de 10 milions de dolars. Aquò deviá permetre de bastir un camin de fèrre transcontinentau mai lo projècte mau capitèt. Lo territòri novèu foguèt integrat au sen de Nòu Mexic (après la Guèrra de Secession, una partida foguèt cedida a Arizòna).
1853 : progrès de la Revòuta Taiping après la conquista de Nanquin (19 de març) que venguèt la capitala de l'insureccion. En revènge, una ofensiva dei rebèls en direccion de Pequin mau capitèt a la fin de l'annada maugrat l'ocupacion de Tianjin (30 d'octòbre).
1853-1854 : en Japon, arribada d'una flòta estatsunidenca cargada de fòrçar lo país a abandonar sa politica isolacionista. En parallèl, mòrt dau shogun Tokugawa Ieyoshi que foguèt remplaçat per Tokugawa Iesada. Dins lei fachs, sei conselhiers assegurèron la gestion de l'Estat. Lei Japonés foguèron obligadas de signar la Convencion de Kanagawa que durbiguèt lei pòrts de Shimoda e de Hakodate ais Estatsunidencs. França, lo Reiaume Unit, Russia e lei País Bas impausèron rapidament de tractats similars. Aquò marquèt la fin de l'isolacionisme japonés. L'efiech sus lo prestigi dau Shogunat foguèt catastrofica e aquela umiliacion aguèt un ròtle important sus la restauracion dau poder de l'emperaire (→ 1867).

Fotografia d'una posicion d'artilhariá britanica durant la Guèrra de Crimèa.

Article detalhat: Guèrra de Crimèa.

1853-1856 : guèrra de Crimèa entre Russia e una aliança gropant l'Empèri Otoman, França e lo Reiaume Unit. Entraïnada per lei menaçadas russas en direccion de l'Empèri Otoman, s'acabèt per una victòria aliada que permetèt d'empedir tota expansion russa vèrs lo sud.
1854 : en Etiopia, raprochament de Kassa Hailu amb l'abuna Selama que l'ajudèt per reglar la crisi teologica que tocava la Glèisa Etiopiana dempuei de decennis. La doctrina sost lidet foguèt condamnada e la teoria tewahedo foguèt oficialament adoptada per la totalitat de la Glèisa. Aquò permetèt a Kassa de ganhar lo sostèn de l'abuna dins sei projèctes de coronament.
1854 : importants combats entre leis armadas Taiping e Qing a l'entorn de Changsha e de Wuhan.
1854 : en Japon, tèrratrem dins la region de Tokai (10 000 mòrts).
1855 : en Etiopia, la batalha de Deresge permetèt a Kassa Hailu de venir negus sota lo nom de Tewodros II. Aquò marquèt la fin dau Temps dei Princes e la restauracion d'un poder centrau fòrt per lo premier còp dempuei 1768-1769. Lo sobeiran novèu poguèt ansin aisament conquistar Choa.
1855 : començament de la Segonda Guèrra de l'òpi entre una aliança francobritanica e China. Aquò permetèt ai Taiping de subreviure maugrat plusors desfachas còntra lei tropas imperialas.

Cultura

1853 : fin de la bastida dau Palais de Dolmabahçe a Istambul. Mesclèt divèrseis estiles d'origina europèa (barròc, rococò e neoclassic) ambé de trachs islamics e venguèt lo centre administratiu principau de l'Empèri Otoman fins a 1922.

Sciéncias e tecnicas

1851 : invencion d'una ròda novèla per lei molins d'aiga per l'engenhaire francés Alphonse Sagebien (1807-1892). Permetèt d'aumentar d'un biais important lo rendement mai aqueu sistèma — e tota la tecnologia dei molins d'aiga — foguèt lèu suplantat per l'eficacitat dei turbinas.
1851 : lo Francés Gustave Le Gray (1820-1884) e lo Britanic Frederick Scott Archer (1813-1857) desvolopèron d'un biais independent un procès fotografic, dich collodion umid, qu'anava s'impausar fins ais ans 1870. A respècte dei sistèmas precedents, utilizava una solucion de nitrocellulòsa, d'alcoòl e d'etèr per melhorar la fixacion de l'imatge au supòrt. La qualitat de l'imatge èra tanben superiora. En revènge, la tecnica necessitava tractament rapide per revelar l'imatge e la nitrocellulòsa es una substància perilhosa en causa de son caractèr fòrça inflamable. Tres variantas d'aquela tecnica apareguèt : l'ambrotupe (un imatge positiu sus una placa de veire), lo ferrotipe ò tintipe (un imatge positiu sus una placa de metau) e un metòde basat sus un imatge negatiu sus una vitra.
1852 : premiera enonciacion dau premier e dau segond principis de la termodinamica per William Thomson (lord Kelvin).
1854 : publicacion deis observacions dau mètge escocés James Young Simpson (1811-1870) regardant lo tetanòs. Per lo premier còp, establiguèron un liame entre la malautiá e una plaga (→ 1884).

Decès

• Amedeo Avogadro, quimista Italian.
• Honoré de Balzac, escrivan francés.
• Francis Beaufort, amirau britanic.
• Frederick Catherwood, dessenhaire anglés.
• Louis Daguerre, inventor francés.
• German Encòntra, escrivan occitan.
• Almeida Garret, escrivan portugués.
• Louis Joseph Gay-Lussac, quimista e fisician francés.
• Kamehameha III, rèi d'Hawaii.
• Georg Simon Ohm, fisician alemand.
• Christian Orsted, sabent danés.
• Robert Peel, Premier Ministre dau Reiaume Unit.
• Maria II, rèina de Portugau.
• Matthew Perry, comodòr estatsunidenc.
• Augustin de Saint-Hilaire, naturalista e explorator francés.
• John Lloyd Stephens, explorator estatsunidenc.
• Zachary Taylor, president estatsunidenc.
• Louis Jacques Thénard, quimista francés.
• Tokugawa Ieyoshi, shogun de Japon.