Cultura de Chavín
La cultura de Chavín es una civilizacion precolombiana qu'existiguèt lòng dau litorau peruvian durant lo milleni I avC. Son centre principau èra la region dau vilatge de Chavín de Huántar. Melhorèt lei tecnologias textilas e la metallurgia de l'aur, domestiquèt lo lama e inventèt la premiera forma andina d'art visuau. Politicament, formèt probable un Estat teocratic dominat per un important clergat. Dispareguèt rapidament au començament dau sègle II avC per de rasons desconegudas.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
L'istòria de la cultura de Chavín es mau coneguda car lei pòbles de la region avián pas lo mestritge de l'escritura. Lei conoissenças actualas sus aquela civilizacion son donc largament eissidas de l'arqueologia. Lei descubèrtas mòstran que la region de Chavín èra un centre economic e religiós. L'influéncia de la cultura de Chavín s'estendiguèt pauc a cha pauc sus la quasi totalitat dau litorau peruvian segon un procès desconegut. La guèrra foguèt benlèu un vector d'aquela propagacion car lei regions vesinas mòstran de traças de cultura guerriera. Pasmens, lei sites de la cultura de Chavín presentan pauc d'edificis defensius e lei combatents figuran rarament dins leis ornaments. Lei rasons de sa disparicion rapida son pas conegudas mai, a partir de 400 avC, la populacion aumentèt e l'abitat rurau evolucionèt vèrs una estructura pus protourbana[1]. Coma fòrça civilizacions de la region, la cultura de Chavín a donc benlèu disparegut en causa de cambiaments climatics e d'una crisi agricòla.
Organizacion politica e sociala[modificar | Modificar lo còdi]
La religion semblava de tenir un ròtle centrau dins la societat de Chavín[2]. Pasmens, lei crèires de la civilizacion son pas coneguts d'un biais precís car leis elements principaus per assaiar de la descriure son lei vestigis de temples e lei gravaduras dau site de Chavín de Huántar. La figura dau jaguar ò dau puma sembla d'aver un ròtle important dins lo culte car es fòrça presenta dins leis ornaments. Dins leis imatges representats, se tròban tanben d'ibrids d'umans e d'animaus (principalament de felins, aucèus e crocodilians) e de representacions de cactus[3]. La religion practicada èra donc probablament politeïsta e, segon lei gravaduras, de rites implicavan de processions, d'actes de divinacion, d'observacions celestialas, de calculs astronomics e de suenhs[4].
Cultura[modificar | Modificar lo còdi]
La cultura de Chavín es subretot coneguda per lo mejan de sei vestigis. Mòstran un mestritge tecnologic pus avançat que lei culturas vesinas, çò qu'explica l'influéncia importanta de la civilizacion durant son existéncia.
Arqueologia[modificar | Modificar lo còdi]
Lo site principau de la cultura de Chavín presenta de vestigis monumentaus que mòstran un mestritge de la construccion d'obratges complèxs coma de galariás, de canaus, de sistèmas de circulacion de l'aire, d'escaliers, de plataformas, de plaças e de terrassas[5]. Lei dos obratges principaus edificats amb aquelei tecnicas son lo « Temple Ancian » (900-500 avC) e lo « Temple Nòu » (500-200 avC) que foguèron l'objècte de 15 fasas de trabalhs importants. Pasmens, aquela arquitectura monumentala sembla d'èsser limitada ais edificis religiós. D'efiech, leis ostaus, leis entrepaus e lei construccions militaras son raras ò absentas, çò qu'indica una construccion probabla dins un autre endrech ò dins de materiaus peribles[6].
Lei materiaus utilizats per lei vestigis descubèrts son principalament la qüarsita, lo gres, lo granit blanc e lo cauquier negre. La forma dei bastiments e l'organizacion dau site mòstra una planificacion dau bastit. De mai, l'aspècte de certanei muralhas presenta de signes d'estandardizacion dei tecnicas de construccion.
-
Lo « Temple Nòu » de Chavín de Huántar -
Autra vista dau « Temple Nòu » -
Plaça carrada davant lo « Temple Nòu » -
Plaça circulara -
Exemple de galariá situada dins lo « Temple Nòu »
Arts visuaus[modificar | Modificar lo còdi]
Leis arts visaus de la cultura de Chavín constituïsson la premiera forma identificabla d'art andin. Dos periòdes artistics son definits. Correspòndon ai periòdes d'activitats dei dos temples de Chavín de Huántar, es a dire 900-500 avC per la premiera epòca e 500-200 avC per la segonda. Aquel art es caracterizat per son iconografia complèxa e per seis ornaments de creaturas miticas. L'escultura i ocupa una plaça importanta mai aquò es benlèu una consequéncia de la conservacion aisada dei materiaus duradís coma la terralha ò la pèira. Lei representacions animalas son fòrça frequentas.
-
Terralha amb un felin -
Estela gravada -
Platèu gravat -
Tèsta escultada d'un condòr -
Estela amb una creatura ornitologica -
Estela portaire d'un cactus
Sciéncias e tecnicas[modificar | Modificar lo còdi]
La cultura de Chavín es considerat coma una civilizacion relativament avançada de la region andina dau milleni I avC. Au nivèu agricòla, es a l'origina de la domesticacion dau lama. Melhorèt tanben la fabricacion de terralhas, de teissuts e d'objèctes metallics. En particular, desvolopèron de tecnicas novèlas per trabalhar l'aur e descurbiguèron benlèu la metallurgia dau bronze.
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- (en) Wendell C. Bennett, « The Position of Chavin in Andean Sequences », Proceedings of the American Philosophical Society, vol. 86, n° 2, 1943, pp. 323-327.
- (en) Richard L. Burger, Chavin and the Origins of Andean Civilization, Thames and Hudson, 1995.
- (en) Richard L. Burger, « Chavin de Huantar and its Sphere of Influence », dins H. Silverman e W. Isbell, Handbook of South American Archeology, Springer, 2008, pp. 681-706.
- (en) Isabelle C. Druc, « Ceramic Diversity in Chavín De Huantar, Peru », Latin American Antiquity, vol. 15, n° 3, 2004, pp. 344-363.
- (en) Chiaki Kanåo, The Origins of the Chavin Culture, Trustees for Harvard University, 1979.
- (en) S. K. Lothrop, « Gold Artifacts of Chavin Style », Society for American Anthropology, vol. 16, n° 3, 1951, pp. 226-240.
- (en) George R. Miller e Richard L. Burger, « Our Father the Cayman, Our Dinner the Llama: Animal Utilization at Chavin de Huantar, Peru », American Antiquity, vol. 60, n° 3, 1995, pp. 421-458.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ (en) Richard L. Burger, « Chavin de Huantar and its Sphere of Influence », dins H. Silverman e W. Isbell, Handbook of South American Archeology, Springer, 2008, pp. 681-706.
- ↑ (en) Daniel A. Contreras, Rituals of the Past: Prehispanic and Colonial Case Studies in Andean Archaeology, University of Colorado, 2017, pp. 51-77.
- ↑ (en) Mary Weismantle, Making Senses of the Past : Toward a Sensory Archaeology, Southern Illinois University Press, 2013, pp. 113-133.
- ↑ (en) Peter Neal Peregrine e Melvin Ember, Encyclopedia of Prehistory, intrada « Chavín », 2002.
- ↑ (en) Silvia Rodriguez Kembel, « The Architecture at the Monumental Center of Chavín de Huántar:: Sequence, Transformations, and Chronology », Semantics Scholar, 2008.
- ↑ (en) John Rick, Rituals of the Past: Prehispanic and Colonial Case Studies in Andean Archaeology, University Press of Colorado, 2017, pp. 21-46.