Carlesmanhe

Retrach imaginari de Carlesmanhe realizat en 1512.

Carlesmanhe (var. Charlesmanhe; c. 742/748 – Ais d'Alemanha, 28 de genier de 814), escaissat Carles I^èr lo Grand, foguèt un rèi dei Francs de 768 a sa mòrt, un rèi dei Lombards de 774 a sa mòrt e un emperaire carolingian de 800 a sa mòrt. Fiu dau rèi franc Pepin lo Brèu, foguèt lo sobeiran pus influent de la dinastia, dicha carolingiana en son onor, formada au sègle VIII per la familha de Carles Martèl. Son fiu Loís lo Piós li succediguèt a sa mòrt.

Rèi guerrier, èra a son coronament lo senhor d'un empèri ja important après lei conquistas de son paire. Pasmens, a partir deis annadas 770, Carlesmanhe va organizar una politica d'expansion territòriala sistematica e conquistar lo Reiaume Lombard, Saxònia, una partida dei regions dau pòble deis avars, Bavièra e una partida dau nòrd de la peninsula Iberica. Foguèt tanben lo protector militar dau papa e aqueu ròtle li permetèt de venir emperaire en 800.

En fòra de son activitat miitara, Carlesmanhe assaièt tanben d'organizar e d'unificar son Empèri. Leis aspècts principaus d'aquel objectiu foguèron una tièra de reformas monetàrias, la creacion d'una administracion basada sus lo grop de sei fidèus, lo desvolopament de l'educacion per formar una elèit capabla d'ocupar lei pòstes d'aquela administracion e una òbra importanta au nivèu teologic per la Glèisa Occidentala (questions de l'adopcionisme e dau Credo).

Pasmens, la dinastia carolingiana demorèt una dinastia franca. Ansin, a la mòrt de son fiu Loís lo Piós en 840, l'Empèri Carolingian format per Carlesmanhe dispareguèt après son partiment en 843 entre sei tres felens. Per son òbra en favor de l'expansion dau crestianisme, Carlesmanhe foguèt canonizat per la Glèisa Catolica en 1165.

Lo contèxte dau rèine de Carlesmanhe

La dinastia carolingiana

Pintura representant la donacion de Pepin au papa : lo rèi donèt la region de Ravena au papa per formar les Estats Pontificaus en cambi de la legitimacion papala dau còp d'estat carolingian còntra la dinastia merovingiana.

Article detalhat: Empèri Carolingian.

En 768, au començament dau rèine de Carlesmanhe, la dinastia carolingiana èra una dinastia franca novèla fondada en 751 per Pepin lo Brèu après un còp d'estat de palais còntra lei rèis merovingians. Dins aquò, lei racinas dei Carolingians èran ben implantadas dins la societat franca e l'Empèri Franc èra donc una dei poissanças majoras d'Euròpa.

D'efèct, aquela dinastia aviá declinat a partir de la mitat dau sègle VII au profiech de nobles locaus e de captaus dau palais centrau. Ansin, la familha de Pepin de Herstal (vèrs 645 - 714), duc d'Austràsia e cònsol dau palais, venguèt un dei caps vertadiers dei regions centralas de l'Estat Franc. Son fiu Carles Martèl (vèrs 688 - 741) renforcèt aquela posicion e son prestigi après sa victòria còntra una armada musulmana a Peitius en 732. En 737, après la mòrt dau rèi Teodoric IV, Carles Martèl laissèt lo tròne vacant. Son projècte èra probablament de venir rèi mai sa mòrt en 741 l'empachèt de complir aquel objectiu.

La situacion cambièt sota lo rèine de son fiu, Pepin lo Brèu. Se deguèt faciar l'oposicion d'una partida de l'aristocràcia franca e nomar un rèi merovingian en 744 per legitimar sa posicion, capitèt rapidament de renfòrçar son poder. En 751, èra pron poderós per rebutar lo rèi e venir oficialament rèi dei Francs. Fins a sa mòrt en 768, sa politica será fòrça similara a aquela de son fiu e foguèt caracterizada per una aliança politica ambé la Glèisa — per legitimar son títol de rèi — la proteccion militara de la Papautat còntra lei Lombards e l'expansion militara de l'Empèri Franc en direccion dau sud (conquistas d'Aquitània e de Septimània).

A sa mòrt, son estat foguèt partejat entre sei dos fius Carlesmanhe e Carloman segon lo principi de la lèi salica. Aquel estat èra poderós e formada per la màger part de Gàllia e per una partida de Germania. A l'entorn, unei pòbles avián aprofichat lo declin dei Merovingians per venir independents mai èran de còps obligats de pagar un tribut. Dins lei regions frontalieras, una partida de l'aristocràcia èra tanben quasi independenta e lei regions dau sud de Gàllia — subretot Aquitània — èran gaire integradas. Pasmens, lo còr dau reiaume — lei regions dau nòrd de Gàllia e de lòng de Ren — èran encara sota lo contraròle dei Carolingians que podián i formar d'armadas importantas e ben equipadas. En particular, aquelei tropas utilizavan un nombre important d'equipaments de fèrre que li donavan un avantatge major còntra leis armadas vesinas.

Leis autrei poissanças principalas de la segonda mitat dau sègle VIII

Lo Reiaume Lombard e la Papautat

Article detalhat: Reiaume Lombard.

Lo Reiaume Lombard èra la poissança principala d'Itàlia e en lucha còntra lei principats lombardas independentas de la peninsula, l'Empèri Bizantin e leis estats pontificaus.

La formacion d'aquela estat acomencèt au sègle VI quand de migracions de Lombards se dirigiguèron vèrs la peninsula en causa de la pression deis Avars dins lei regions d'Euròpa Centrala. Se turtèron ai possessions bizantins e capitèron de conquistar la màger part d'Itàlia franc dei regions de Venècia, de Ravena, de Roma e de Calàbria. Après aquelei succès, se formèt lo Reiaume Lombard au nòrd, lei ducats lombards de Spoleto dins lo centre e de Benevent au sud.

Dins leis annadas 730-750, lo Reiaume Lombard acomencèt de s'estendre vèrs lo sud. Lei Bizantins perdèron Ravena un premier còp en 732 puei definitivament en 751. Menaçat, lo papa acceptèt de s'aliar ambé lo rèi lombard còntra lo Ducat de Spoleto que foguèt somés dins leis annadas 730-740 après una tièra de revòutas. Lo Ducat de Benevent foguèt tanben conquistat mai capitèt de demorar autonòm. En 758, capitèt de venir tornarmai independent.

Dins aqueu contèxte, la Papautat s'estimèt fòrça menaçada per l'expansionisme lombard e aqueu conflicte va venir lo nos dei relacions diplomatics italianas. Teoricament protegida per l'Empèri Bizantin, la revirada militara dei fòrças italianas de l'emperaire aviá entraïnat la disparicion d'aquela proteccion. Lo papa orientèt donc sa diplomàcia vèrs lo rèi dei Francs per formar una aliança solida basada sus lei principis de la proteccion militara de Roma per lei Francs e dau sostèn religiós e juridic — per legitimar lo títol reiau de Pepin — de la Glèisa au reiaume carolingian. Aquò va donc entraïnar unei guèrras entre Pepin e lei Lombards que van s'acabar per de victòrias francas e un afebliment dau Reiaume Lombard que perdèt divèrsei territòris au profiech de la Papautat.

L'Empèri Bizantin

Article detalhat: Empèri Bizantin.

Au sègle VIII, l'Empèri Bizantin èra un estat en crisi militara e politica. Lei problemas militaras principaus èran leis invasions lombardas d'Itàlia, bulgaras dins lei regions balcanicas e aràbias dins lei zonas orientalas e septentrionalas de l'Empèri. Lei problemas politics èran encara pus importants en causa de la crisi religiosa deis imatges a partir dau rèine de Leon III (717-741). Aquela garrolha entraïnèt una multiplicacion dei complòts e una estabilitat gròssa a la tèsta de l'Empèri.

Maugrat aquelei dificultats, l'Empèri capitèt de tenir quauquei possessions en fòra d'Anatolia e de Grècia dins lei regions italianas : Sardenha, Sicília, Calàbria, d'illas dins la Mar Adriatica e Venècia. Pasmens, en causa de la pression bulgara dins lei Balcans e aràbia en Anatòlia e de l'alunchament d'Itàlia, una partida d'aquelei regions tenián d'autonòmias importantas. De mai, l'Empèri èra gaire capable d'i mandar d'armadas importantas.

En revènge, aqueu declin entraïnèt pas de pèrdas majoras au nivèu simbolic. Eiretier de l'Empèri Roman, l'emperaire d'Orient èra lo senhor teoric d'Euròpa Occidentala e son prestigi èra fòrça important. Aital, son sostèn èra, coma la Papautat, una fònt de legitimitat per lei sobeirans occidentaus.

Leis estats musulmans

Peninsua Iberica vèrs 750.

Article detalhat: Al Andalús.

Au sègle VIII, leis estats musulmans èran la poissança principala a l'entorn de la Mar Mediterranèa. Pasmens, dins lo corrent deis annadas 750, una revòuta intèrna entraïnèt l'afondrament dau Califat Omeia au profiech dau Califat Abbassida. Desfacha en 750 durant la batalha dau Zab, leis Omeias perdèron lo contraròtle de la màger part dau Califat e gardèron solament la possession de l'oèst de Magrèb e d'Espanha.

Inicialament afeblit, lo Califat Omeia va rapidament venir tornarmai una poissança importanta e formar lo Califat de Còrdoa. Foguèt regularament en guèrra còntra l'Empèri Franc. Pasmens, la dimension d'aqueleis operacions èra diferenta : leis Arabis assaiavan generalament de pilhar Gàllia sensa l'ocupar mentre que lei Francs assaiavan de conquistar certanei regions. Lei combats principaus se debanèron dins leis annadas 730 : lo Califat perdèt una partida de sei possessions de Gàllia, especialament Septimània, mai capitèt de resistir dins lei Pirenèus. Èra tanben capable d'organizar d'expedicions de pilhatges còntra lei regions maritimas crestianas.

La succession de Pepin lo Brèu e la presa dau poder

Lei coneissenças sus la jovença e son educacion de Carlesmanhe son limitats. Foguèt sacrat per la papa Estève III ambé son fraire Carloman e participèt a ais operacions militaras de son paire en Aquitània en 767-768. Leis informacions regardant son educacion indican que lo rèi saupèsse legir — lo latin — mai probablament pas escriure.

A la mòrt de Pepin lo 24 de setembre de 768, son reiaume foguèt partejat entre sei dos fius segon lo principi de la lèi salica. Carlesmanhe obtenguèt un arc occidentau de Garona a Ren e foguèt proclamat rèi per sei fidèus a Noyon. Lei relacions entre lei dos fraires venguèron rapidament marridas e la maire dei dos sobeirans deguèt negociar un raprochament entre elei en 770. Pasmens, la situacion evolucionèt rapidament en 771 quand l'agonia de Carloman acomencèt.

A sa mòrt lo 4 de decembre de 771, Carlesmanhe capitèt d'evincir sei dos nebòts, qu'èran leis eiretiers legitims de Carloman, e prenguèt rapidament lo contraròtle dau reiaume de son fraire. DIns aquò, la frema de Carloman capitèt de fugir dins lo Reiaume Lombard ambé sei fius. Lo sostèn a sa causa dau rèi lombard va venir una causa dei guèrras italianas de Carlesmanhe. Sa victòria e lo sostèn d'ancians fidèus de Carloman coma Alard de Corbia, lo còmte de Warin e l'abat Fulrad li permetèt d'assegurar son poder d'un biais definitiu en 774.

L'extension militara de l'Estat dei Francs e la formacion de l'Empèri Carolingian

Extension de l'Empèri Carolingian durant lo rèine de Carlesmanhe.

Lei guèrras d'Itàlia còntra lei Lombards

La guèrra còntra lei Lombards foguèt lo premier conflicte important de Carlesmanhe vengut rèi unic dau Reiaume Franc. Sei causas son multiplas :

• l'enemistat entre lei dos pòbles dempuei lei doas campanhas de Pepin lo Brèu en 754 e 756. Ansin, Carlesmanhe aguèt gaire de dificultats per obtenir lo sostèn de son aristocràcia dins l'organizacion d'una guèrra còntre lei Lombards. Dins una societat basada sus la fòrça militara, aquò èra per lo rèi una occasion de legitimar son usurpacion de 771 per una victòria sus lo prat batalhier.
• lo sostèn dau rèi lombard a la vausa de Carloman après l'usurpacion de l'eiretatge de sei fius. Ansin, menacèt de far sacrar aqueleis enfants per lo papa per minar l'autoritat de Carlesmanhe sus lei Francs.
• la volontat dau papa Adrian I^èr de luchar còntra la tutèla lombarda sus Roma installada gràcias a una tièra de crisis intèrnas de 767 a 772.

La crisi acomencèt tre l'eleccion d'Adrian I^èr en 772. Afichant son volontat d'independéncia, entraïnèt rapidament l'arribada a l'entorn de Roma dau rèi lombard Deidier ambé de tropas. Oficialament, Deidier èra vengut per negociar mai lo papa s'estimèt menaçat e exigiguèt coma preliminar l'evacuacion dei vilas romanas ocupadas per lei Lombards. Enterin, mandèt una demanda d'ajuda a Carlesmanhe que li donèt una respònsa favorabla.

En julhèt de 773, l'armada franca ataquèt donc dins la region deis Aups onte se turtèt ai defensas fortificadas dei Lombards. D'efèct, lo plan de Deidier èra de blocar lei Francs dins lei regions pus autas dei vaus aupencs : la manca d'avitalhament deviá alora entraïnar la retirada o la destruccion de l'enemic. Pasmens, la preséncia lombarda èra mau acceptada per certanei populacions localas e lei Francs poguèron donc aprofichar lo sostèn d'abitants deis Aups per trobar de draias permetent de contornejar lei defensors. L'armada lombarda deguèt alora se replegar en panica e lei Francs acomencèron lo sètge de la capitala Pavia que foguèt conquista en junh de 774. Puei, la segonda capitala, Verona, foguèt tanben ocupada après un segond sètge.

En març de 774, Deidier foguèt capturat e estremat dins lo nòrd de Gàllia. Aquela victòria foguèt completada per la somission sensa combat dei ducs lombards de Spoleto e de Benevent. Carlesmanhe decidiguèt donc d'annexar lo Reiaume Lombard e nomèt de senhors francs a la tèsta dei fèus d'aquela region. Venguèt lo protector de la Glèisa e confirmèt la posicion deis Estats Pontificaus dins lo centre d'Itàlia. En revènge, refusèt d'apondre de territòris significatius a aqueleis estats.

De 776 a 781, la preséncia franca dins lo nòrd d'Itàlia deguèt faciar divèrsei revòutas de la populacion lombarda. Deguèt tanben faciar la volontat d'independéncia dau ducat de Benevent e d'autreis estats dau sud de la peninsula. En 787, una armada franca ocupèt lo ducat e obtenguèt la somission dau duc Romuald. Son successor ajudèt lei Francs per replegar una invasion dau felen de Deidier en 788 sostenguda per la flòta bizantina. Pasmens, va contuniar d'assaiar de venir tornarmai independent e lei Francs deguèron organizar d'expedicions regularas (793, 802 e 806) durant lo rèine de Carlesmanhe per gardar la dominacion sus lo sud de la peninsula.

Lei campanhas europèas de Carlesmanhe

Lo sud de Gàllia : Septimània e Aquitània

Au començament dau rèine de Carlesmanhe, aquelei doas regions situadas au sud de la França actuala tenián de situacions especialas en causa d'una conquista recenta per lei Francs sota lo rèine de Pepin lo Brèu e d'un poblament diferent, encara magerament compausat de visigòts, especialament en Septimània. Entre lei Pirenèus e Garona, s'estendiá tanben un ducat de Vasconia qu'èra independent en 768.

Fins la mòrt de Carlesmanhe, Septimània deguèt faciar d'operacions de pilhatge aràbias mai causèt gaire de problemas a la dominacion franca en causa de la feblessa numerica de sa populacion e dau contraròtle de son senhor franc. Vasconia foguèt tanben pas la fònt de dificultats importantas. Tre 768, son senhor, Lop II, comprenguèt que Carlesmanhe foguèsse pas desirós de veire lo mantenement d'un principat independent dins aquela region. Decidiguèt donc de negociar sa capitulacion e gardèt probablament lo contraròtle de son estat coma vassau de l'Empèri Carolingian.

En revènge, foguèt pas lo cas d'Aquitània qu'assaièt de se revòutar tre 768 sota la direccion dau duc Hunald. Vencut en 769, assaièt de fugir dins lo ducat de Vasconia mai Lop II lo capturèt e lo donèt ai Francs. Aquò marquèt la fin de l'independéncia d'Aquitània mai lo país èra devastat per dètz annadas de guèrra. De mai, per limitar lo risc de revòuta novèla, lei Francs bastiguèron pas de rets defensius desvolopats dins la region.

Germania

La conquista o la somission deis estats germanics non francs foguèt un deis enjòcs fondamentaus de la politica de Carlesmanhe. Respondèt a una tièra d'obligacions per lo rèi coma lo besonh de contentar son aristocràcia encantada de campanhas susceptiblas de produrre un butin important, lo besonh d'estendre lo crestianisme per contenter la Glèisa o encara la necessitat de sometre d'estats mai o mens menaçants.

La conquista de Bavièra

Sota lo rèine de Pepin lo Brèu, lei Francs èran ja intervenguts dins leis afaires intèrns de Bavièra. En 743, lei Bavarés foguèron desfachs e, en 748, Pepin poguèt nomar un duc de Bavièra tenent de ligams familiaus ambé lei Carolingians. Aquò permetèt de faire intrar Bavièra dins l'esfèra franca. Pasmens, aquela somission èra efectiva solament se lo rèi franc èra pron poderós per èstre escotat per lo duc. Durant lei periòdes d'afebliment de la poissança carolingiana, lo ducat veniá tornarmai quasi independent.

Ansin, pensant lei Francs immobilizats per d'annadas en Itàlia, lo duc Tasilon III assaièt — d'un biais prudent — de rompre la tutèla franca sus son territòri : en 774, rompèt oficialament l'aliança ambé lei Carolingians mai l'ajudèt durant una expedicion en Espanha en 778 e acceptèt de jurar fidelitat a Carlesmanhe en 781. Aquela posicion ambigua durèt fins a 787 quand Carlesmanhe decidiguèt d'organizar una campanha còntra Bavièra per impausar tornarmai sa dominacion.

Tasilon III assaièt de resistir mai sa populacion e son aristocràcia lo sostenguèron pas. Tres armadas francas intrèron donc dins lo ducat sensa trobar de resisténcia vertadiera e Tasilon deguèt capitular lo 3 d'octòbre de 787. Après una segonda temptativa de revòuta, foguèt finalament capturat e estremat per Carlesmanhe. Lo territòri de Bavièra foguèt annexat e de còmtats francs i foguèron creats.

Lei guèrras e la conquista de Saxònia

Se la conquista de Bavièra foguèt relativament aisada per Carlesmanhe, aquela de Saxònia foguèt d'una natura fòrça diferenta en causa de l'ostilitat seculara entre Francs e Saxons e en causa de la dimension religiosa dau conflicte : lei Francs èran crestians e lei Saxons èran encara pagans. Lei campanhas militaras van donc durar de 772 a 785. Foguèron marcadas per una tièra de chaples puei per la creacion d'una legislacion repressiva per eliminar lo paganisme saxon. Aquela legislacion foguèt suprimida en 797 mai la somission totala de Saxònia s'acabèt solament en 804.

Inicialament, Saxnia foguèt somesa per Pepin lo Brèu e deguèt pagar un tribut anuau ai Carolingians. Pasmens, lo cambiament de rèi entraïnèt l'aplant dau tribut e lei Saxons acomencèron de pilhar lei regions frontalieras dau Reiaume Franc. En 772, Carlesmanhe decidiguèt d'aprofichar lo non pagament dau tribut per atacar a son torn Saxònia e la pilhar. Pasmens, aqueu succès foguèt menaçat per lei guèrras lombardas e en 774, lei Sacons ataquèron tornarmai lo nòrd dau Reiaume.

Aquela annada marquèt lo cambiament de dimension dau conflicte entre Francs e Saxons. Carlesmanhe annoncièt son intencion d'estendre lo crestianisme dins aquela region e va donar la prioritat ais accions còntra Saxònia. Ansin, tre 775, dirigiguèt una expedicion de pilhatge per replicar a la campanha de 774. Installèt tanben de garnisons francas e obtenguèt una premiera somission en 777. Pasmens, tre 778, una partida dei Saxons aprofichèt la preséncia de l'armada franca en Espanha per se revòutar sota lo comandament de Widukind e massacrar lei soudats francs e lei Saxons raliats.

A partir de 779, Carlesmanhe cambièt d'estrategia e organizèt una colonizacion pacienta de la region per la pacificar pauc a pauc. Aqueu periòde va durar sept annadas. Au començament, lei Saxons capitèron d'utilizar lei mes d'ivèrn per contestar lei gasanhs dei campanhas d'estiu menadas per lei Francs. Se repleguèron tanben dins de zonas d'accès malaisats. Ansin, en 782, lei Francs foguèron desfachs a la batalha de Suntel e Carlesmanhe deguèt alora reorganizar l'armada franca per contuniar de tenir sei posicions tota l'annada. Un ret de fortificacions foguèt organizat per repòstar ais atacas saxonas e lei nobles saxons raliats foguèron associats a la direccion dau país conquist. De 783 a 785, la rebellion saxona perdèt donc lo sostèn de la màger part dei populacions e deguèt recular fins a la capitulacion de son cap. La desfacha de Widukind marquèt la conquista dau centre e dau sud de Saxònia. De guèrras — pus limitadas — van contuniar per sometre lo nòrd e l'èst de 792 a 797.

Pasmens, après la revòuta de 779, Carlesmanhe decidiguèt d'impausar de condicions fòrça duras per estendre lo crestianisme e empachar una revòuta novèla. Sota lo nom de Capitulaire De partibus Saxoniae, una lèi enebiguèt lei rites pagans e menacèron leis opausants de la pena de mòrt. La pena de mòrt foguèt tanben aplicada per lei personas refusant de batejar seis enfants, d'observar certanei rites crestians o atacant lei bens de la Glèisa. Aqueu regime d'excepcion foguèt abolit en 797 quand lei trebols acomencèron de venir rars.

Espanha e Pirenèus

L'interés de Carlesmanhe per Espanha acomencèt en 777. Durant leis annadas precedentas e dempuei la repression de la revòuta d'Aquitània en 769, semblava se contentar dei Pirenèus coma frontaliera naturala. Pasmens, au contrari deis expedicions germanicas, la resisténcia dei Sarrasins foguèt fòrça importanta e sovent victoriosa. Après d'annadas de guèrra, lo conflicte s'acabèt donc en 812 per de gasanhs territòriaus febles au sud dei Pirenèus.

Lo començament de l'intervencion franca au sud dei Pirenèus foguèt entraïnada per l'ambaissada d'un cap musulman en revòuta còntra l'autoritat de Còrdoa en 777. D'efèct, après la casuda dau Califat Omeia, lo darrier membre important d'aquela familha aviá pres lo contraròtle d'Espanha qu'èra venguda independenta dau rèsta dau monde musulman. Pasmens, se tustèt a la resisténcia de certanei governadors, especialament aquelei de Toledo e de Saragossa. Menaçat militarament, lo governador de Saragossa aprofichèt lei relacions bònas entre lei Francs e leis Abbassidas per demandar l'ajuda de Carlesmanha. Li prometèt l'abandon de sei possessions en cambi de son ajuda.

En 778, Carlesmanhe organizèt donc una ofensiva per conquistar lo nòrd d'Espanha e la vila de Saragossa. Pasmens, sa coneissença de la situacion politica d'Espanha èra limitada e capitèt pas de l'aprofichar per servir seis interés. Au contrari, negligiguèt leis estats crestians de la region e pensèt que la conquista de Saragossa seriá aisada. Pasmens, durant lo periòde d'organizacion de la campanha, lo governador de la vila foguèt cambiat au profiech d'un partisan de Còrdoa. Aital, quand lei Francs arribèron a l'entorn de Saragossa, la vila resistiguèt e l'armada carolingiana, sensa armas de sètge, poguèt pas la conquistar. Carlesmanha deguèt donc se replegar vèrs Gàllia. Durant la retirada, una partida de son armada foguèt destrucha, probablament per de Vascons, au còl de Roncesvaus simbolizant la revirada de l'expedicion.

L'expedicion seguenta còntra Espanha foguèt organizada en 785. Aqueu còp, lei Francs èran ben preparats. Avancèron d'un biais prudent e assaièron de s'aliar ambé leis estats crestians de la region. Pasmens, la resisténcia dei tropas musulmanas foguèt importanta. Ansin, en 788, foguèt una armada aràbia que passèt lei Pirenèus per atacar Septimània e menaçar Carcassona e Narbona. Aquela ofensiva foguèt finalament replegada e lei Francs conquistèron pauc a pauc lo sud dei Pirenèus occidentalas. Lei succès vertadiers se debanèron a partir de 790 quand lo còmte Guilhèm acomencèt de dirigir la lucha còntra lei Sarrasins.

En 793, après un darrier succès, lei Sarrasins deguèron abandonar Septimània. La guèrra se debanèt alora au sud dei Pirenèus e lei Francs prenguèron pauc a pauc l'avantatge. Lhèida foguèt conquista en 800, Barcelona en 801. Tarragona e Pampalona se revoutèron còntra sei senhors musulmans. A partir d'aqueu periòde, leis esfòrç de Guilhèm foguèron renfòrçats per aquelei de Loís, fiu de Carlesmanhe. La situacion demorèt favorabla ai Francs fins a la fin deis annadas 800 quand lei Sarrasins reconquistèron Taragona (808) puei Pampalona (809). De còntraofensivas foguèron organizats sensa succès per lei Francs còntra Tortosa entre 810 e 812 fins a la signatura de la patz en 812.

D'efèct, après d'annadas de guèrra sensa venceire ni vencut, lei dos camps acomencèron de negociar a partir de 810. La patz foguèt signada en 812 e Carlesmanhe organizèt au sud dei Pirenèus lei territòris conquistats per formar una Marcha d'Espanha capabla de protegir Septimània e lo sud de Gàllia.

Leis Avars

Tesaur de Nagyszentmiklós descubèrt en 1799 que foguèt enterrat en Ongria vèrs 796 durant lei guèrras entre Francs e Avars.

Après lei dificultats de la conquista de Saxònia, Carlesmanhe poguèt pas contuniar sa politica d'expansion en direccion dau nòrd-èst : lo pòble deis Obotrites qu'èra installat dins lei regions balticas èra un aliat tradicionau dei Francs e una guèrra dins aquela region auriá benlèu entraïnat de revòutas novèlas dei Saxons. Ansin, Carlesmanhe preferiguèt s'interessar ai regions d'Euròpa Centrala pobladas per leis Avars.

Leis Avars demoravan dins lo centre d'Euròpa sus lei territòris deis estats actuaus d'Ongria e de Romania. Formavan un mosaïca de principats que foguèron lòngtemps en guèrra còntra lei Bizantins. Per aquò, formèron d'alianças ambé Bavièra e lo Reiaume Lombard au començament dau sègle VIII. En revènge, èran gaire pertocats per leis afaires d'Euròpa Occidentala fins ais annadas 740. Lo cambiament se debanèt en causa de la progression dau Reiaume Franc. Acomencèron de secutar lei regions frontalieras francas e aculhiguèron mai d'un exilat lombard après la casuda dau Reiaume Lombard. Puei, ajudèron lei pòbles eslaus en lucha còntra lei Francs e assaièron de formar sensa succès una aliança ambé Bavièra.

En 788 e 790, Carlesmanhe assaièt de negociar e divèrseis ambaissadas foguèron cambiadas entre Francs e Avars. Pasmens, la diplomàcia aguèt ges de resultats e lei Francs decidiguèron d'atacar. Doas rasons motivèron aquela decision. Premier, leis Avars èran un pòble ric gràcias ai butins deis operacions de pilhatge deis annadas precedents. Puei, la somission d'aqueu pòble permetiá ai Francs de durbir un accès vèrs leis axes comerciaus dau centre d'Euròpa. Enfin, leis Avars èran encara un pòble pagan e Carlesmanhe poguèt donc presentar aquela guèrra coma un conflicte per la defensa e l'expansion dau crestianisme.

Lei combats acomencèron a partir de 791. Aprofichant de revòutas entre lei princes avars, lei Francs conquistèron dos còps la capitala principala deis Avars, un camp dich Lo Ring, en 795 e 796. I prenguèron un butin considerable e ocupèron una partida dau país avar en 797. Pasmens, divèrsei revòutas aguèron luòc de 799 a 803 còntra la dominacion franca fins a l'esclatament dau territòri avar en 805. La màger part foguèt ocupada per d'Eslaus o de Bavarés. Lo rèsta demorèt sota lo contraròtle de caps avars venguts crestians e vassaus dei Francs.

La proclamacion de l'Empèri e sa significacion

Representacion dau coronament de Carlesmanhe.

A partir deis annadas 790, lo Reiaume Franc de Carlesmanhe s'estendiá sus la màger part dei territòris crestians d'Occident, es a dire sus la màger part dei regions reconeissent l'autoritat religiosa dau papa. Lo rèsta dau continent èra devesit entre d'estats pagans, d'estats musulmans e l'Empèri Bizantin crestian mai reconeissent l'autoritat religiosa de Constantinòple e non de Roma. Òr, l'unitat de l'Empèri Roman e dau monde crestian ai sègles III e IV aviá creat l'idèa que l'Empèri Roman èra l'empèri de la Crestianitat o encara l'òbra de Dieu per protegir lei crestians. Ansin, quand Carlesmanhe acabèt lei conquistas de Lombardia, de Bavièra e acomencèt aquela de Saxònia, se desvolopèt pauc a pauc l'idèa de proclamar tornarmai un empèri dins lei regions occidentalas d'Euròpa.

Alcuin de York, religiós e conselhier fòrça important de Carlesmanhe, foguèt lo còr dei partisans de la proclamacion d'un empèri novèu. Per la màger part dei religiós romans, la formacion d'un empèri novèu per la Papautat permetiá d'unir lei poders temporaus e espirituaus e lo premier seriá inspirat per l'accion dau segond. Per lei conselhiers de Carlesmanhe, lo títol d'emperaire èra una fònt de legitimitat suplementària e la reconóissença de son ròtle de protector e de guida de la Glèisa. Aquelei concepcions èran diferentas. Pasmens, lei conselhiers de Carlesmanhe èran tròp ignorants de l'art de la diplomàcia papala per la comprendre e la Papautat pensava èstre capable d'impausar una partida de son projècte gràcias au poder espirituau dau papa. Lei doas partidas venguèron donc pauc a pauc d'acòrd per proclamar Carlesmanhe emperaire. Ansin, se la proclamacion de 800 foguèt una sospresa en partida causada per lei dificultats dau papa, èra tanben l'acabament d'un procès lòng e negociat.

D'efèct, lei circonstàncias aguèron un ròtle important quand lo papa Leon III deguèt faciar una revòuta intèrna a Roma a partir de 799. Pasmens, son eleccion en 796 per remplaçar Adrian I^èr èra estada relativament rapida e aisada mai sa politica va rapidament se turtar a l'oposicion de la populacion e de l'aristocràcia romana. Lo 25 d'abriu de 799, foguèt arrestat e estremat. Rapidament liberat per lo duc franc de Spoleto, deguèt anar a Padenborn per demandar l'ajuda de Carlesmanhe per restablir son autoritat. L'expedicion se debanèt en 800. Lo rèi reïuniguèt donc un concili per jutjar lo papa e l'innocentar. Puei, aqueu concili discutèt de la proclamacion de Carlesmanhe que venguèt oficialament emperaire d'Occident lo 25 de decembre de 800.

Dins aquò, se lo rituau de la ceremònia marquèt l'autoritat superiora dau papa, lei fachs van rapidament mostrar l'independéncia de Carlesmanhe. D'efèct, la poissança temporala de l'emperaire li permetèt generalament d'impausar sei projèctes e d'intervenir dins leis afaires de la Glèisa. Ansin, Carlesmanhe aguèt un ròtle decisiu dins de questions d'organizacion o de teologia coma la modificacion dau Credo a la fin deis annadas 800.

Un autre ponch important au coronament imperiau de Carlesmanhe foguèt la reaccion bizantina relativament mesurada en causa dei dificultats de Constantinòple. D'efèct, en 800, lo tròne èra ocupat per una frema, ço qu'èra considerada coma una causa vergonhósa per la màger dei contemporanèus e una fònt d'afebliment intèrn. De mai, l'Empèri Bizantin èra pas en posicion de s'opausar militarament ai Francs. Au contrari, lei territòris bizantins d'Itàlia e dei Balcans èran sota la menaça d'una invasion franca. Aquelei regions èran lo pensament vertadier de la diplomàcia bizantina e de negociacions se debanèron per assegurar lo contraròtle bizantin. Après un periòde de refús, leis emperaires bizantins adoptèron donc una posicion de compromés : acceptèron donc de reconóisser lo títol imperiau de Carlesmanhe sensa parlar d'Empèri Roman d'Occident. De son caire, la cancelariá carolingiana adoptèt de formulacions identicas. D'ara endavant, lo basileus foguèt solament dich « emperaire ».

Lo començament deis invasions vikings

Lei darriereis annadas dau rèine de Carlesmanhe foguèt marcadas per lo començament deis invasions vikings dins lo nòrd de l'Empèri e dins certaneis estats dei regions balticas sota protectorat franc. Lei premiers pilhatges acomencèron a la fin dau sègle VIII e a partir de 810, lo problema d'aqueleis atacas venguèt pron important per ordonar lo començament d'una politica de fortificacion dei pòrts e de certanei fluvis. Pasmens, aquelei mesuras foguèron pas sufisentas e la menaça va aumentar durant lei rèines de sei successors per venir un problema fòrça grèu a partir deis annadas 850.

Leis organizacions politica e administrativa durant lo rèine de Carlesmanhe

Dins lo reiaume puei l'empèri de Carlesmanhe, lo sobeiran èra un senhor poderós e ric capable de viure sensa l'ajuda de sei vassaus e fidèus. Un ret de cinc cents còmtes e de dos cents evesques permetiá d'assegurar lo contraròtle militar, administratiu e religiós dau territòri. Pasmens, lo rèi èra un senhor absolut car la talha de l'empèri e l'influéncia dei tradicions germanicas l'obliguèt de dirigir l'estat ambé l'acòrd o lo sostèn dei senhors principaus. Ansin, una tièra d'institucions dirigiguèt l'Empèri Carolingian.

L'armada

Representacion de l'armada carolingiana durant lei guèrras de Saxònia.

Au sègle VIII, tres sègles après sa conquista dau nòrd de Gàllia, lo pòble franc èra totjorn un pòble de guerriers. Ansin, la legitimitat militara e la victòria au combat èra la fònt principala dau poder franc. L'armada èra donc l'institucion pus importanta de l'Empèri e cada expedicion anuala demorava relativament populara en causa deis oportunitats d'enriquiment.

Pasmens, en causa de la talha de l'Empèri e dau ritme anuau dei campanhas militaras, la mobilizacion deguèt seguir divèrsei principis per pas entraïnar de revòutas localas. Ansin, lei mobilizacions anualas èran parcialas e lei regions regardadas èran generalament aquelei situats pròchas dau teatre d'operacions. Ansin, cada òme liure deviá teoricament respòndre ais òrdres de mobilizacion. Dins lei fachs, solament una fraccion evolucionant entre un seisen e un tèrç deis efectius teorics participava ai campanhas ofensivas. En revènge, dins lo cas d'una guèrra defensiva, la mobilizacion dei regions menaçadas podiá agantar la totalitat d'aquel efectiu. Un pensament similar existiá tanben per organizar l'avitalhament dei soudats. Cada region deviá participar per defugir de roïnar lei regions pròchas dau prat batalhier.

Durant lo rèine de Carlesmanhe, l'aristocràcia franca èra encara en formacion. Cada òme liure èra donc susceptible de participar a una guèrra e deviá pagar son armament e una partida de son avitalhament. Dins aquò, durant lei campanhas, la logistica poguèt de còps assegurar lo remplaçament d'una armada rompuda durant una batalha. L'efectiu teoric maximum de l'armada franca èra donc fòrça important ambé 50 000 òmes. Aquò permetiá de reüir entre 10 000 e 15 000 combatents cada annada.

Lo còr d'aquela armada èra sa cavalariá pesuca que gropava entre 500 e 800 òmes pron rics per l'entretenença dei chivaus e de l'equipament. Sus lo prat batalhier, èra generalament cargada deis assauts frontaus per rompre lei linhas enemigas. La cavalariá leugiera gropava entre 2 000 e 3 000 combatents capables d'entretenir un chivau e un armament leugier sovent compausat d'una espasa o d'una lança e d'un bloquier de fusta. Èra generalament cargada de missions d'escòrta, de pilhatge, de reconoisssença e de contornejament. Coma Carlesmanhe agrada lei movements de contornejament, la cavalariá leugiera aguèt sovent un ròtle important dins son estrategia. Enfin, l'infantariá gropava entre 6 000 e 10 000 guerriers. Dins l'estrategia de Carlesmanhe, èra generalament utilizada per susvelhar lo camp e l'avitalhament, atacar lei linhas enemigas après lei cargas de cavalariá, ocupar lei regions conquistas e s'ocupar dei sètges dei vilas. Aquelei soudats tenián generalament d'equipaments leugiers coma un bloquier de fusta, una lança e una arma blanca (daga, coutèu, destrau...). L'arc se desvolopèt pauc a pauc après lei guèrras còntra leis Avars. Aital, en 803, Carlesmanhe fixèt l'equipament obligatòri de l'infantariá : un bloquier, una lança, un arc e dotze sagetas.

La disciplina e l'avitalhament èran de pensaments regulars de Carlesmanhe. Per exemple, a partir de 811, l'ebrietat foguèt condamnada per de penas d'excomunicacion. Per assegurar l'avitalhament, lo govèrn assaièt de formar de resèrvas de manjar e utilizèt un sistèma de convòis de carretas per lo transportar. L'armada teniá tanben d'otís, coma de mòlas, per produrre son manjar a partir de ressorsas localas. Lei còmtes devián pagar una partida dei despens d'aquel avitalhament. En revènge, la logistica pus pesuca (batèu de transpòrt, armas de sètge...) èra generalament pagat per lo rèi. La proteccion de l'avitalhament èra una mission prioritària dei combatents.

Lei revenguts de Carlesmanhe

En fòra dei despens militaras, Carlesmanhe deviá entretenir sa Cort, es a dire lei despens de foncionament de l'administracion, l'entretenença dau palais e de sei servicis, la bastida e la renovacion de certanei bastiments e l'avitalhament de son personau. Deviá tanben tenir son reng diplomatic. Ansin, s'una partida d'aquelei servicis èra ja pagaga per de donacions de tèrra o de privilègis, Carlesmanhe aguèt un besonh regular de finanças. Òr, coma lo sistèma d'impòst regular de l'Empèri Roman aviá disparegut, l'Empèri Carolingian deguèt trobar de fònts novèlas.

La premiera fònt de revenguts èra compausada dei domenis reiaus. D'efèct, gràcias ais eiretatges de la dinastia merovingiana e de la familha carolingiana, Carlesmanhe èra un senhor poderós que teniá de centenaus de domenis dins lo nòrd de Gàllia. Gràcias au partiment dei conquistas, l'emperaire teniá tanben de domenis fòrça estendut dins lei regions orientalas de l'Empèri. Li permetián de produrre de produchs agricòlas, de mineraus e de sau. Aquelei produchs èran dirigits vèrs la Cort quand Carlesmanhe èra dins la region. Dins lo cas contrari, lei sobras èran vendudas.

Lo sistèma de vassalitat qu'acomencèt de se formar a partir de 750 foguèt una segonda fònt de revenguts — indirècts — per lo foncionament de l'Estat, especialament aqueu de l'armada. D'efèct, la concession d'un fèu èra una forma de pagament e franc de quauquei situacions especialas, lo vassau deviá pagar sei despens sensa l'ajuda dau rèi e respòndre a sei convocacions. Ansin, dins lo cas d'una guèrra, lo vassau deviá venir ambé sei vassaus. Òr, l'entretenença dei fòrças militaras dau vassau èra a sa carga, ço que permetiá d'equipar una partida dei soudats sensa despens dau govèrn centrau. Lei fèus eclesiastics èran obligats d'aplicar tanben aquelei reglas. Lo problema principau foguèt lo pagament dei salaris dau còmte qu'èran pas de vassaus vertadiers de Carlesmanhe mai leis administrators d'una partida dau domeni reiau. La solucion trobada foguèt la division dei comtats entre lei tèrras de l'emperaire e lei tenements liats a la foncion de còmte. Per la seguida, aquò será a l'origina d'una partida dau sistèma feodau europèu de l'Edat Mejana.

Una autre fònt de revenguts foguèt lo pagament de drechs de peatge per la circulacion dei bens e dei marchandisas. Èra exigit dins leis endrechs onte la circulacion necessitava una ajuda o d'infrastructuras especialas (pònt...), ai frontieras dau reiaume, ai passatges dei còls aupencs e pirenencs, a l'intrada dei vilas o dei pòrts... etc. Aqueu revengut èra fòrça important per lei finanças reialas e d'oficièrs especiaus foguèron nomats per lo percebre. Dins certanei cas, lei còmtes avián tanben lo drech de gardar una partida dau pagament dei peatges situats dins son comtat.

Enfin, lei guèrras e lei tributs — maugrat lei despens de la logistica e de l'equipament de certanei soudats — foguèron una fònt importanta, especialament au començament dau rèine, car permetián de pilhar dirèctament de richessas malaisadas de trobar o de produrre coma de pèças de moneda o de metaus preciós.

L'administracion centrau e l'adopcion d'una capitala permanenta

L'administracion centrala èra situada au palais de l'emperaire e formada per sei fidèus que podián servir, per exemple, dins la capitala coma conselhier o en província coma còmte. Aquel usatge, creat per Pepin lo Brèu, permetiá de tenir un ret de fidèu per contraròtlar lo territòri dau reiaume. Son problema principau èra lo recrutament car lo trabalh necessita un nivèu d'educacion sufisent per escriure e legir. Sei servicis èran relativament variats. Lei principaus èran d'escriure e de legir la correspòndia de Carlesmanhe ambé lei províncias e lei sobeirans estrangiers, la redaccion d'actes de justiciá e la conservacion deis archivas reialas.

En causa dei besonhs d'aquela administracion qu'èra gaire capabla de seguir lo rèi dins totei sei desplaçaments, Carlesmanhe deguèt adoptar una capitala permanenta. Ansin, s'installèt per de periòdes mai o mens lòngas a Herstal, a Worms, a Pandenborg e enfin a Ais d'Alemanha. Aquò èra una practica novèla per la dinastia carolingiana car Carles Martel aviá pas de capitala. Pepin lo Brèu utilizèt tanben mai d'un palais meme se, finalament, chausiguèt de demorar en Ais d'Alemanha a la fin de sa vida en causa de la posicion estrategica de la vila. Pasmens, Ais èra pas encara la capitala oficiala de l'Empèri. Lo cambiament se debanèt a partir de 790 quand Carlesmanhe acomencèt d'estabilizar l'Empèri. Ais venguèt donc sa residéncia principala a partir de 794.

L'assemblada

L'assemblada de l'Empèri Carolingian èra compausada de la reünion dei fidèus dau sobeiran, dei còmtes, deis evesques e abats e dei vassaus principaus dau reiaume. Representava lo pòble franc e èra un eiretatge dau periòde de l'assemblada deis òmes liures dei sègles III-VI. De còps, lo papa mandava tanben una ambaissada per lo representar.

Coma lo rèi deviá dirigir l'estat ambé lo sostèn dei senhors pus poderós, aquela assemblada èra pas solament una cort d'enregistrament dei decisions de Carlesmanhe. Au contrari, se l'emperaire èra lo cap suprèm, deviá tanben tenir còmpte deis interés dei senhors locaus e lei decisions importantas èran donc sovent adoptadas d'un biais comun. Ansin, de comissions èran formadas, presididas dirèctament per Carlesmanhe o per un senhor important, per negociar e escriure lei tèxtes. Après l'aprovacion de la comission, lo tèxte èra oficialament adoptat per l'assemblada.

En fòra d'aqueu ròtle legislatiu entre lo rèi e sei vassaus o fidèus, l'assemblada teniá tanben de ròtles religiós e politic. Lo premier aprofichava la reünion dau clergat de l'Empèri — que representava la màger part dau clergat crestian fidèu a Roma — per discutir de questions religiosas. Lo segond permetiá de recordar l'autoritat de Carlesmanhe sus l'Empèri. En 813, una assemblada extraordinària permetèt tanben de fixar lei reglas de succession de Carlesmanhe au profiech de son fiu Loís.

L'administracion dei territòris

En causa de la superficia importanta de l'Empèri, Carlesmanhe deguèt adoptar un sistèma d'administracion locala per representar son autoritat, assegurar la defensa militara dei províncias e permetre l'aplicacion dei lèis. S'una partida d'aquela òbra foguèt assegurada per lo ret administratiu de la Glèisa, Carlesmanhe creèt un ret de senhors locaus dichs còmtes que representava l'emperaire. Puei, creèt un segond còrs, formats de foncionaris dichs Missi Dominici, per mandar d'òrdres dirècts ai caps locaus e susvelhar seis activitats.

Lo còmte èra un fidèu de Carlesmanhe que deviá representar son autoritat e li rendre regularament còmpte. Dins son comtat, lei responsabilitats dau còmte èran tant privadas que publicas. Au nivèu privat, deviá assegurar lo mantenement deis interès locaus dau rèi car èra l'administrator dei bens locaus dau sobeirans. Au nivèu public, deviá assegurar lo mantenement de l'òrdre public, l'aplicacion dei lèis e la proteccion militara. De mai, certanei còmtes èran tanben convocats a la Cort per assegurar de missions militaras dins l'armada o diplomaticas dins de país estrangiers. Enfin, devián tanben participar Ansin, la carga de trabalh dei còmtes èra generalament tròp importanta. Dins certanei cas, èran absents la mitat de l'annada. Pasmens, en causa dau nombre tròp feble de personas educadas, lei còmtes èran rarament revocats.

Lei Missi dominici èran d'inspectors, d'enquistaires e d'agents d'aplicacions de Carlesmanhe. Tenián tanben lo ròtle d'autoritat intermediària entre lo poder centrau e lei poders regionaus. Ansin, èran mandats d'un biais sistematic dins lei comtats per rendre còmpte de l'activitat dei còmtes. Lo mandadís d'un missus dins lei ducats o lei marchas èra pus rara car aquelei regions teniàn d'autoritats intermediàrias pus eficaças. Avián lo drech per corregir leis abús o leis errors constatadas e destituir lei foncionaris locaus, comprés lo còmte. Podián tanben portar d'instruccions especialas d'aplicar dins lo comtat. Lei Missi Dominici tenián donc un ròtle centrau dins l'administracion territòriala de Carlesmanhe. Pasmens, fins a 802, èran solament de mandadors provisòris sovent chausits entre lei vassaus paures. A la fin dau sègle VII, la corrupcion dei missi èra donc venguda tant importanta que Carlesmanhe deguèsse reformar son sistèma e adoptar de missi permanents generalament chausits dins la Glèisa.

En fòra dei comtats, existiá tanben de ducats e dei marchas que tenián d'autonòmias importantas. Lei premiers èran generalament d'estats conquists qu'avián gardat una partida de seis institucions e de sei senhors. Ansin, lo duc podiá èstre un rèi inicialament independent acceptant de reconóisser l'autoritat superiora de Carlesmanhe (Ducat de Vascònia, Septimània...). Lei marchas èran de regions frontalieras fortificadas dirigits per un còmte especialament chausit per Carlesmanhe.

L'economia de l'Empèri Carolingian durant lo rèine de Carlesmanhe

L'estructura de l'economia de l'Empèri

Coma per leis autreis estats dei premiers sègles de l'Edat Mejana, la basa de l'economia èra l'agricultura organizada per un sistèma feodau encara en formacion a la fin dau sègle VIII.

La basa territòriala de la produccion agricòla èra la « mansa » qu'èra l'unitat fiscala de basa. Una persona podiá tenir mai d'una mansa. Puei, lei mansas èran gropadas per formar de domenis d'una superficia generalament situada entre 1 000 e 2 000 ectaras. Au nivèu sociau, lei païsans èran organizats en vilatge. Lei culturas èran situadas a l'entorn d'aquelei vilatges. Lei produccions principalas èran compausadas de cerealas que representavan la basa de l'alimentacion. Lei cerealas èran pron variadas car aquò permetiá de demenir lei riscs en cas de recòltas marridas d'un produch. D'un biais generau, lei païsans carolingians assaiavan de privilegiar la quantitat a la qualitat. Lo blat èra rar mentre que lo séguel, lo blat negre o lei favas èran frequents. Per lo rèsta, l'agricultura èra compausada d'activitats de norrigatge (chivaus, motons, galinalha...) relativament frequentas e de cultura de valor superiora coma la viticultura o lei plantas textilas. Lei produchs de la caça e de la pesca èran un element important dins lei regions que tenián aquelei ressorsas. Lo nivèu tecnologic d'aquela agricultura èra feble e leis otís de fèrre èran fòrça rars. Se fau notar qu'aperaquí la mitat dau territòri èra quasi pas desvolopat.

L'indústria èra gaire desvolopat e limitat a la transformacion de produchs agricòlas e a l'artesanat de la metallurgia. Leis equipaments agricòlas pus importants (pressa, molin...) èran entretenguts per leis autoritats localas. Una partida importanta dei textils e deis otís de basa èran produchs dirèctament au vilatge per lei païsans. La produccion d'otís complèxs èra l'òbra d'artesans vertadiers que lo nombre èra feble. Pasmens, lo fèrre èra un element rar e son usatge èra sovent limitat a la produccion militara.

Lo comèrci aviá declinat dempuei lo periòde de l'Empèri Roman mai demorava una activitat encara importanta. Lei produchs principaus comercializats dins l'Empèri èran lo vin, lo blat, l'òli, lei textils, lo peis salat e leis esclaus. De cambis importants se debanavan ambé lei regions britanicas, espanhòulas e saxonas. En revènge, en causa dei guèrras dins lei regions orientalas de Mediterranèa e a l'entorn de la peninsula iberica durant lo periòde de l'expansion musulmana, lei cambis mediterranèus conoguèron una baissa — relativa — durant lo rèine de Carlesmanhe. Leis importacions principalas èran de textils, de pelissas, de produchs preciós d'Africa e d'Asia (espècias, evòri...) e d'ambra. Leis exportacions principalas èran lo vin e lo blat. Dins l'Empèri, leis axes comerciaus principaus èran situats de lòng dei rotas romanas ancianas.

Per sostenir aquela activitat, la moneda principala èra lo denier d'argent. Lei monedas d'aur èran pus raras e d'origina estrangiera o anciana. D'efèct, en causa de la manca de jaciment d'aur important en Euròpa Occidentala, la produccion de pèças d'aur dispareguèt rapidament tre la fin de l'Empèri d'Occident e l'usatge d'aquelei monedas declinèt pauc a pauc au sègle VII. En revènge, la moneda d'argent conoguèt un desvolopament important en causa de la preséncia de jaciments dins l'Empèri e de sa valor adaptada ai cambis generalament locaus de l'activitat comerciala de l'Empèri.

L'accion agricòla de Carlesmanhe

L'accion agricòla de Carlesmanhe demorèt limitada e la vida rurala evolucionèt pas durant son rèine. Son pensament principau èra de melhorar la gestion de sei domenis agricòlas. Ansin, adoptèt una lèi per definir lei culturas obligatòrias dins cada domeni, definir lei periòdes de caça, organizar l'avitalhament de la Cort o de l'armada, mantenir l'igièna dins leis obradors de transformacion dau lach... etc. Lei Missi dominici' foguèron de còps cargats de susvelhar son aplicacion.

L'unificacion deis unitats de mesura e lei reformas de la moneda

Fotografia d'un denier dau rèine de Carlesmanhe.

Carlesmanhe assaièt d'impausar divèrsei reformas per lo sistèma d'unitats de mesura qu'èran vengudas fòrça diferentas segon l'endrech. La reforma principala foguèt aquela de la liura que sa valor foguèt d'ara endavant egala a 437 gramas. Aqueu cambiament e la volontat d'unificacion de l'emperaire aguèt de consequéncias importantas per la moneda carolingiana que va conóisser divèrsei reformas durant lo rèine.

Au començament dau rèine, lo denier leugier teniá una massa mejana de 1,23 gramas d'argent. Entre 787 e 794, l'emperaire adoptèt una reforma majora d'aqueu sistèma amb un denier novèu que sa massa mejana èra de 1,60 gramas d'argent. La rason d'aqueu cambiament es mau coneguda. L'ipotèsi principala es la necessitat d'aumentar la quantitat d'argent dins lei pèças en causa de l'aumentacion d'argent disponible a l'entorn de Mediterranèa durant aqueu periòde. Lei pèças estrangieras èran generalament refondudas per leis obradors reiaus permetent una unificacion relativa de la moneda en circulacion de l'Empèri Carolingian. A partir dau coronament imperiau, Carlesmanhe adoptèt un denier novèu que teniá una massa d'argent de 1,91 gramas. Aqueu sistèma monetari entraïnèt divèrseis incoeréncias car lo taus de cambi entre lei monedas novèlas e ancianas foguèt mau definidas per favorizar lei finanças publicas (pagaments dei peatges, deis emendas...). Pasmens, permetèt tanben de luchar còntra l'inflacion causada per l'aumentacion de la quantitat d'argent disponibla e de limitar la partença en fòra de l'Empèri d'una moneda susavalorada.

Lei monedas d'aur demorèron totjorn fòrça raras durant lo rèine de Carlesmanhe. Premier, èran mau adaptadas ai necessitats dau comèrci occidentau. D'autra part, la produccion carolingiana de pèças d'aur èra limitada e solament destinada au prestigi de l'Empèri per imitar l'Empèri Bizantin que teniá una moneda d'aur.

La politica comerciala de Carlesmanhe

Carlesmanhe s'ocupèt gaire d'afaires comercialas en causa de la superficia de l'Empèri. Sei mesuras principalas foguèron d'assegurar la circulacion dei marchandas gràcias a una politica de seguritat dei rotas e dei rius o a la renovacion de certaneis infrastructuras. Dins certaneis endrechs, de projèctes importantas foguèron acomençats per melhorar la circulacion entre lei rius coma lo cavament d'un canau entre Ren e Danubi. Pasmens, lei mejans tecnologics èran pas encara sufisents per acabar aquela bastida.

La politica religiosa e leis afaires religiós durant lo rèine de Carlesmanhe

L'aliança ambé la papautat èra l'axe major de la diplomàcia de la dinastia carolingiana. L'expansion dau crestianisme e l'unificacion dei practicas dins l'Empèri foguèron donc de dèures importants de l'emperaire. Ansin, Carlesmanhe entraïnèt mai d'una guèrra (Saxònia, Espanha, Avars) en causa de motius religiós, o au mens en partida religiós, e s'impliquèt regularament dins de questions teologicas o d'organizacion intèrna de la Glèisa.

L'expansion dau crestianisme

L'expansion dau crestianisme foguèt un element importanta de la politica estrangiera de Carlesmanhe. D'efèct, durant son rèine, divèrsei guèrras s'acabèron per la conversion de pòbles pagans au crestianisme e donc per l'expansion d'aquela religion. Lei principalas foguèron lei guèrras còntra lei Saxons e còntra leis Avars. D'autra part, lo poder carolingian sostenguèt tanben lo mandadís de missionaris per evangelizar lei pòbles eslaus.

La question dau dogme

Representacion de la Trinitat Occidentala adoptada sota lo rèine de Carlesmanhe.

Carlesmanhe s'ocupèt dau dogme de la Glèisa Crestianisme a partir deis annadas 790. Son conselhier Alcuin de York aguèt una influéncia importanta dins lo debanament d'aqueu procès fins a sa mòrt car èra lo representant de la tradicion crestiana deis illas britanicas de fidelitat au dogme de Roma. Òr, a partir deis annadas 780, se desvolopèt l'idèa de « l'adopcionisme » (Jèsus adoptat per Dieu e non son fiu) dins lo sud de Gàllia o en Espanha e l'Empèri Bizantin èra encara empachat per la question deis imatges. Pus grèu per leis autoritats crestianas, lo sud de Gàllia assostava tanben d'eresias declarant que Maria foguèsse la maire de mai d'un enfant. Enfin, l'unificacion dei practicas religiosas de l'Empèri èra un factor d'estabilizacion de son territòri.

La poissança de Carlesmanhe li permetèt de reünir de concilis e la ierarquia de la Glèisa occidentala li reconoguèt aqueu drech d'un biais implicit per son abséncia de contèsta. De 792 a 800, sostengut per l'emperaire, Alcuin va luchar còntra l'adopcionisme fins a la retractacion de l'evesque Fèlix, teologian principau d'aquela idèa, a Ais d'Alemanha. Après aquela victòria, lo clergat iberic va pauc a pauc abandonar l'adopcionisme.

Pasmens, tre la resolucion de l'afaire adopcionista, acomencèt aquela dau Sant Esperit en causa de l'abséncia de definicion dogmatica complèta d'aqueu concèpte. En particular, lo problema èra de saber se lo Paire e lo Fiu tenguèsson un reng identic o non dins sa definicion. Per leis autoritats religiosas de Constantinòple, lo Sant Esperit procedís dau Paire per lo Fiu. Au contrari, una partida de la Glèisa Occidenta adoptèt lei conclusions dau concili de Nicèa e, dins aquelei regions, l'Esperit Sant procedís dau Paire e dau Fiu. En Iàlia, leis esitacions de la papautat entraïnèron de practicas variadas dins la definicions d'aqueu dogme. Òr, la volontat d'unificacion de la Glèisa de Carlesmanha poguèt pas acceptar aquela situacion. Ansin, de 796 a 809, una tièra de concili entraïnèt l'adopcion per la Glèisa Occidentala d'una reforma dau Credo en acòrd ambé l'usatge franc : lo tèxte passèt donc de « l'Esperit Sant procedís dau Paire » (ex Patre) a « l'Esperit Sant procedís dau Paire e dau Fiu » (ex Patre Filioque). Aquela reforma mostrèt l'importància de l'emperaire dins leis afaires religiosas car foguèt adoptada per la Glèisa maugrat lo refús iniciau dau papa Leon III.

L'organizacion de la Glèisa

En fòra de l'expansion dau crestianisme e de la definicion dau dogme, Carlesmanhe aguèt tanben un ròtle important dins l'organizacion de la Glèisa Occidentala que li permetèt de'n venir lo cap vertadier. Ansin, s'ocupèt de respòndre ai besonhs materiaus e financiers dau clergat gràcias a una tièra de donacions au profiech deis evescats e dei monastèris. La dima, impòst au profiech de la Glèisa, venguèt obligatòria dins tot l'Empèri e lei domenis religiós foguèron plaçats sota la proteccion militara d'avoats nomats dirèctament per l'emperaire. Una gròssa atencion foguèt tanben donada ai nominacions dei caps de la Glèisa Carolingiana per lo poder e divèrsei mesuras e lèis permetèron d'instaurar de reglas de disciplina e de'n contraròtlar l'aplicacion.

La justícia e leis afaires juridics durant lo rèine de Carlesmanhe

Lo drech e lei lèis

Lei fònts dau drech e dei lèis durant lo rèine de Carlesmanhe e de sei predecessors èran fòrça variadas car cada pòble somes au poder franc teniá lo drech de gardar sa lèi. De mai, la lèi franca èra devesida entre dos ensems diferents per lei Francs Salians e per lei Francs Renans. Enfin, lo drech canonic, e de còps lo drech roman, podián s'aplicar dins l'Estat Franc e la paraula dau rèi en conclusion de l'assemblada dau reiaume aviá tanben l'estatut juridic d'un òrdre o d'una lèi. La màger part d'aquelei lèis èran oralas e son escritura èra alora considerada coma una comoditat e non una necessitat. L'objectiu d'aquela mosaïca de drechs diferents èra d'assegurar l'òrdre public, la patz sociala e d'empachar de cicles venjanças sensa fin. Ansin, la màger part dei lèis regardava leis ofensas de drech privat e mai d'un crim èra condamnat solament per una compensacion a la victima o a sa familha.

L'unificacion d'aqueleis ensems conoguèt quauquei progrès durant lo rèine de Carlesmanhe mai a sa mòrt, cada sistèma juridic èra encara fòrça diferent. D'efèct, dins la màger part dei societats germanicas, la lèi èra situada au dessús dau rèi. Lo rèi èra son interprèt suprèm mai tota cambiament de la lèi necessitava l'aprovacion de l'assemblada. De mai, lo cambiament dei lèis èra pas una necessitat per la màger part dei contemporanèus de Carlesmanhe e l'independéncia juridica de cada pòble permetiá d'assegurar son autonòmia e donc d'assegurar l'estabilitat generala de l'Estat.

Aquela situacion cambièt un pauc après lo coronament imperiau car, segon lo drech roman, l'emperaire aviá un poder sufisent per modificar lei lèis. Aquò permetèt a Carlesmanhe d'adoptar quauquei modificacions per resòuvre d'incoérencias e d'acomençar l'unificacion dau drech. Pasmens, lo procès per adoptar aquelei mesuras deguèt pas acipar lei pòbles. Aital, Carlesmanhe preferiguèt donc apondre ai lèis ja presentas. Lei capitularis èran d'exemples d'aquela volontat car èran generalament solament de compilacions de precision dau drech existent e non de lèis novèlas.

La reforma de l'organizacion de la justícia

Se lo drech e lei lèis demorèron pron estables durant lo rèine de Carlesmanhe, l'organizacion e lo foncionament de la justícia conoguèron de reformas importantas per melhorar e estabilizar son foncionament au nivèu locau. Leis institucions superioras conoguèron tanben d'evolucions mens importantas.

D'efèct, au començament dau rèine, la justícia èra exercida per lei còmtes e l'assemblada deis òmes liures de son territòri. Pasmens, en causa de sa carga de trabalh e de sei missions variadas, lei còmtes èran sovent absents dau comtat empachant un foncionament regular de la justícia. Òr, lo tribunau dau còmte deviá jutjar toteis afaires penaus e civius dau comtat, comprés lei mens importantas. Èra tanben cargat deis afaires penaus dei domenis eclesiastic coma responsable dau mantenement de l'òrdre public.

Aquela situacion entraïnèt donc de retards importants e una reforma dins leis annadas 780 que foguèt la creacion deis echevins. Aqueleis echevins èran de jutges permanentas, entre sept e dotze per comtat, cargats de reglar leis afaires mens importantas. Autra evolucion importanta, leis echevins èran pagats per l'administracion e, au contrari deis assembladas precedentas, van pauc a pauc aprendre e conóisser lei lèis. De mai, la formacion dei jutges foguèt renfòrçada per de mesuras dau govèrn per recordar la necessitat de jutjar segon lei lèis. Per leis afaires pus grèus, lo tribunau dau còmte èra d'ara endanvat reünit un nombre de còps fixat a l'avança per facilitar son organizacion.

Au dessús dei juridiccions localas, lo rèi èra l'instància suprèma de decision e d'interpretacion dei lèis. En teoria, cada òme liure podiá demandar son intervenir. Pasmens, lo viatge fins a la capitala èra impossible per la màger part deis abitants. Ansin, Carlesmanhe modernizèt aqueu sistèma gràcias ai missi dominici que foguèron cargats de jutjar au nom dau rèi dins lei províncias. Lei cas pus grèus (traïson de senhor, eresia...) podián èstre jutjats durant l'assemblada dau pòble franc dirèctament per Carlesmanhe.

Lei penas prononciadas per lei tribunaus èran d'emendas au profiech dau rèi, d'indemnitats de pagar ai victimas, de composicions entre lei partidas, de castigaments corporaus o de condamnacions a la pena de mòrt. Cada condamnat a mòrt podiá faire apelacion a Carlesmanhe que teniá un drech de gràcia que foguèt fòrça utilizat. En revènge, la mòrt èra immediata per leis assasins e lei bregands arrestats en flagrand delicte. La preson èra gaire utilizada e limitada ai personas susceptibles de pertubar l'òrdre public avans son procès. Lo refús d'acceptar un jutjament èra considerat coma una ofensa còntra l'autoritat reiala e podiá entraïnar una condamnacion suplementària.

Lo començament de la Renaissença culturala de l'Empèri Carolingian

La reünion dei condicions permetent la Renaissença Carolingiana

Fotografia d'un pergamin dau sègle X redigit en escritura carolingiana.

Lei consequéncias pus visiblas de la Renaissença Carolingiana se debanèron d'annadas après la mòrt de Carlesmanhe durant lei rèines de sei felens. Pasmens, lei condicions permetent aqueu desvolopament foguèron reünidas durant son rèine gràcias a sa volontat de concentrar un gròs nombre d'intellectuaus a sa Cort. L'objectiu èra de formar una elèit pron importanta per ocupar lei pòstes de son administracion (còmtes, missi dominici, teologians...). De mai, dins un Estat Franc que sa referéncia èra tanben l'Empèri Roman d'Occident, la produccion cultura de la Cort èra tanben una fònt de prestigi e un biais d'imitar Constantinòple.

L'interés de Carlesmanhe per leis intellectuaus acomencèt tre lei guèrras lombardas e son premier viatge a Roma. En fòra dau prestigi, li permetián de cumplir son ròtle d'unificacion de l'Empèri, especialament au nivèu religiós, car Carlesmanhe ordonèt rapidament d'organizar una campanha de correccions dei tèxtes religiós. Ansin, la religion e lei biais de melhorar sa propagacion será lo centre d'aquela Renaissença. Aquò aguèt de consequéncias au nivèu lingüistic car leis intellectuaus de la Cort restaurèron l'usatge dau latin classic dins lei tèxtes religiós. Òr, dempuei la fin de l'Empèri, lei latins classic e vulgar èran venguts fòrça diferents e formavan d'ara endavant doas lengas diferentas. Ansin, va pauc a pauc se formar l'identitat pròpria dei lengas vulgaras que van formar lei lengas vernacularas dei sègles seguents.

Una autra consequéncia de la restauracion dau latin classic coma lenga administrativa e teologica foguèt lo besonh de crear d'escòlas per melhorar l'ensenhament dins l'Empèri. Carlesmanhe ordonèt ai prèires de fondar una escòla dins cada parròquia. De segur, dins un estat que mancava d'une elèit sufisenta per son administracion, aquel òrdre foguèt jamai cumplit. Pasmens, va participar a la formacion de la legenda depintat Carlesmanhe coma fondator de l'emperaire e, subretot, va permetre la formacion de quauqueis escòlas dins de monastèris o de centres dau poder carolingian coma lo Palais de l'emperaire.

Lei consequéncias visiblas de la Renaissença Carolingiana durant lo rèine de Carlesmanhe

Se lei consequéncias pus importantas de la Renaissença Carolingiana se debanèron durant lei rèines de sei successors, lo rèine de Carlesmanhe foguèt pas privat de progrès dins lei domenis de la literatura e de l'arquitectura. Ansin, lo libre venguèt un supòrt de la conoissença e de l'expression artistica. Aquò permetèt de desvolopar leis arts de la fabricacion dau libre ambé l'aparicion de l'escritura carolingiana e la realizacion de progrès dins lei miniaturas. Permetèt tanben un renovèu de la poesia e de la pròsa e la creacion d'obradors de còpias dins lei monastèris e leis abadiás.

L'autra evolucion dau periòde de Carlesmanhe regardèt l'arquitectura car fòrça bastiments religiós foguèron bastits durant son rèine dins l'Empèri. Aital, apareguèt l'art preroman que va dominar fins ais annadas 1000. Permetèt d'introdurre lei formas mediterranèas e crestianas classicas, especialament aquelei dei glèisas d'Orient, dins l'art arquitecturau germanic. D'exemples d'aquel art son venguts rars car la màger part d'aquelei bastiments foguèron restaurar dins d'estils novèus per la seguida. Lo pus conegut es la capèla palatina d'Ais d'Alemanha.

La mòrt e la succession de Carlesmanhe

Fotografia dau sarcofag de Carlesmanhe.

Fotografia dau reliquari de Carlesmanhe.

A partir de 806, Carlesmanhe demorèt a Ais d'Alemanha franc de quauqueis excepcions e sei fius dirigiguèron leis expedicions militaras anualas. Sa santat acomencèt de declinar a partir de 810 e l'emperaire venguèt fòrça autoritari. Pasmens, de signes de desobeïssença apareguèron e leis expedicions de 807 (còntra lei Saxons) e 811 (còntra lei Danés) foguèron annuladas o fòrça limitadas en causa de relacions entre l'emperaire e sei vassaus. Ansin, en 811, Carlesmanhe preferiguèt realizar son testament per despartir sei bens e facilitar sa succession.

Sa mòrt se debanèt lo 28 de genier de 814. Son darrier fiu Loís èra en Aquitània e faguèt esperar un mes per son arribada a Ais. Foguèt enterrat dins la capèla palatina de son palais mai lo debanament dei funeralhas es mau conegut e divèrsei legendas foguèron escrichas sus lo subjècte. En 1166, après sa canonizacion, sei rèstas foguèron transferits dins un sarcofag datant dau sègle II. Puei, en 1215, foguèron tornarmai transferits dins un reliquaire d'aur e d'argent.

Au nivèu de l'Empèri, son fiu Loís li succediguèt sensa dificultat. Será sacrat per lo papa en 816 e va rèinar fins a 840. A sa mòrt, un partiment de l'Empèri se debanèt entre sei tres fius marcan la disparicion de l'Empèri Carolingian e l'aparicion de Francia Occidentala que serà a l'origina de França e de Francia Orientala que serà a l'origina dau Sant Empèri Roman Germanic e d'Alemanha.

Ligams intèrns

• Empèri Carolingian.