Boda

Siddharta Gautama, Gandhara, sègle II - sègle III, Musèu Guimet, París.

Siddharta Gautama (sanscrit: सिद्धार्थ गौतम; pali: Siddharttha Gotama) (Kapilavastu, Lumbini, actual Nepal, vèrs 566 ab. C - Kushinagar, vèrs 486 ab. C) foguèt un mèstre espiritual de la region nòrd èst del soscontinent indian qu'ensenhèt çò qu'es a l'origina del bodisme. Dins la majoritat de las tradicions bodistas, es considerat coma lo "Boda Suprèm" (Sammāsambuddha) de nòstra epòca. Las datas de sa naissença e de sa mòrt son incertanas: la majoritat dels primièrs istorians del sègle XX datavan sa vida entre 563 ab. C e 483 ab. C mas mai recentament, en un collòqui d'especialistas d'aquela question, «los especialistas son totjorn mas reticents afirmar sens resèrvas sus los faches istorics de la vida del Boda e de sos ensenhaments» .

Gautama, conegut tanben coma Śakyamuni ("lo savi dels Shakya"), es la figura clau del bodisme, e las istòrias sus sa vida, los discorsses e las règlas monasticas forman part de las cresenças dels bodistas. Divèrses recuèlhs dels ensenhaments atribuits a Gautama se transmetèron per tradicion orala e lo primièr escrich data de 400 ans après. Los primièrs especialistas occidentals tendèron a considerar la biografia de Boda de las escrituras bodistas coma se foguèsse en granda partida istorica, mas actualament «los erudits son totjorn mas reticents afirmar sens resèrvas sus los faches istorics de la vida del Boda e de sos ensenhaments» .

Segon la tradicion, Siddharta Gautama foguèt lo filh d'una familha rica e influenta, mas a l'edat de 29 ans abandonèt son benestar e comencèt una vida d'ascèta errant. Se vodèt al coneissement dels Upanixad e a 35 ans, immobil al pè d'un arbre pendent 49 jorns, descobriguèt lo mistèri de la desliurança, lo nirvana. Atal, venguèt Boda, l'"Illuminat". Puèi comencèt de far lo proselitisme de son dharma o vertat bodista e moriguèt a 80 ans. Lo Sermon de las Quatre Nòblas Vertats constituís lo nuclèu de son ensenhament.

Biografia

La naissença de Boda a Lumbini en una pintura d'un temple de Laos

Siddharta Gautama nasquèt a Lumbini e grandiguèt al pichon reialme o principat de Kapilavastu, dins lo Nepal d'uèi. En aquel temps (sègle VI ab. C), aquela zòna representava los limits de la civilizacion vedica, es possible que la lenga mairala de Siddharta foguèt pas una lenga indoariana. Sa comunitat sembla d'èsser estada una societat de castas, que s'estructurava pas segon la teoria bramanica. Èra pas una monarquia mas sembla que s'organizava coma una oligarquia o coma una mena de republica. Son paire foguèt lo rei Shuddhodana, cap del reialme de shakya, de l'estat naissent de Koshala.

Temple de Maya Devi a Lumbini (Nepal)

Gautama èra lo nom de la familha. Sa maire, reina Maha Maya (Māyādevī) e esposa de Shuddhodana, èra una princessa Koliyan. La nuèch ont Siddhartha foguèt concebut, la reina Maya somièt qu'un elefant blanc de sièis defensas dintrava dins son costat drech, e dos meses lunars aprèp Siddhartha nasquèt. Segon la tradicion shakya, quand sa maire foguèt emprenhada, daissèt Kapilavastu per anar s'ajaire al reialme de son paire. L'aleujament se passèt pendent lo viatge, a Lumbini, en un jardin, sos un arbre (sal) e la reina moriguèt quand donèt naissença. Siddhartha foguèt elevat per sa sòr, Maha Pajapati.

Siddhartha foguèt destinat a aver una vida de luxe de prince, amb tres palais especialament bastits per el, e ont podiá demorar alternativament segon las sasons. Son paire, lo rei Śuddhodana, desirant que son filh venguèsse un grand rei li porgiguèt ensenhaments religioses e coneissements de patiment uman. Quand lo gojat arribèt a l'edat de 16 ans, son paire organizèt son maridatge amb Yaśodharā (pali: Yasodharā), una cosina de son edat, nascuda dins la vila de Ramagama. Aquò es la version tradicionala, pasmens existisson de dobtes rasonables sus l'istoricitat de sa vida matrimoniala. Segon la tradicion, aguèt un filh, Rahula.

Siddhartha passèt 29 ans vivent en prince a Kapilavastu. Son paire garantiguèt que li foguèsse porgit tot lo benestar que desirava, Siddhartha considerèt que la riquesa materiala èra pas l'objectiu final de la vida. Un jorn decidiguèt de visitar la ciutat e ala poguèt veire pel primièr còp la malautiá, la vielhesa e la mòrt, e tanben l'ascetisme. Prigondament impressionat pel patiment uman, lo prince decidiguèt de trobar lo biais de lo superar.

Atal, a 29 ans, just aprèp la naissença de son filh, daissèt son reialme. Durant sièis ans vaguèt per la val del riu Ganges, menant una vida ascetica, trobant de mèstres de totas las tradicions religiosas, amb qui estudièt e practiquèt. Fasiá una vida desprovesida totalament de confòrt, dins un estat de flac fisic extrèm passant los jorns a meditar. Se mainèt que amb ges dels mèstres trobava pas la patz e s'avisèt de son error. Una tradicion ditz qu'ausiguèt de musicas dins una barca sul riu. Lo mèstre explicava al disciple: "Se tibas tròp la còrda, se coparà; se la daissas tròp destibada, sonarà pas ben". Foguèt alavetz que trobèt lo "camin del mitan", futura esséncia de son ensenhament. E decidiguèt de cambiar son biais de viure, se lavèt e mangèt.

Quand recuperèt la santat, se seguèt jos un arbre (pus tard conegut coma l'arbre Bodhi, es a dire, "arbre del despertar") e se prometèt de se levar pas fins a aténher l'illuminacion. Un vèspre, al cap de 49 jorns, atenguèt lo Nirvana ("escantiment", "calma"), e dempuèi venguèt lo Boda, l'illuminat .

A 35 ans comencèt a donar sos ensenhaments als cinc ascètas amb qui aviá partejat qualques ans de sa vida. Pendent las 45 annadas seguentas, ensenhèt als reis e servents lo camin a seguir per se liberar del cicle de las renaissenças samsara, es a dire, per se liberar del patiment.

Moriguèt a 80 ans a Kushinagar, en daissant las claus per dobrir la gàbia del patiment que tot nos impregna . "Remembratz-vos çò que vos ensenhèt. L'afan d'aténher es la causa de totes los mals. Tard o d'ora tot se transforma, de biais que cal pas s'estacar a res. Practicatz la purificacion del vòstre esperit e aplicatz-vos a la recèrca de l'unica felicitat vertadièra e durabla". Foguèt lo jorn de luna plena del quatren mes.

Fugida e vida ascetica

Boda viatgèt per la val de Ganges, ont sa filosofia atirava fòrça seguidors.

Lo grand despart (Gandhara, sègle II)

A 29 ans, Siddharta daissèt son palais perque voliá viure coma sos subjèctes. Malgrat los esfòrces de son paire per l'aparar dels malauts, dels ancians e del patiment del pòble, la descobèrta de la vielhesa, de la malautiá e de la mòrt foguèt traumatic per Siddhārtha. Comprenguèt que el tanben se trobava somés al meteis patiment, e aquò li cambièt lo caractèr, perque se demandava coma podiá viure en patz e felicitat s'es aquò que nos fa esperar la vida.

Pendent una autra sortida a l'exterior, lo prince vegèt un anacorèta, un monge mendicant, que son caractèr tranquil e seren l'impressionèt. Decidiguèt d'adoptar la vida dels monges que vivián un ascetisme extrèm, vivent uns ans d'almòina. Siddhartha daissèt son palais, acompanhat per Channa e sus son caval Kanthaka, daissant enrè una vida regalada, sa femna e son filh, per venir un mendicant. Se ditz que, «los batas del caval foguèron amortits pels dieus», per evitar que los gardians ausiguèron. Aquel eveniment es tradicionalament conegut coma "La Granda Marcha".

Lo prince Siddharta se talha lo pel e se fa ascèta. Borobudur, sègle VIII.

Siddharta s'enanèt lo cap rasat e lo vestit jaune de monge mendicant, sens sòus o bens de cap de mena, per cercar l'illuminacion. Pus tard descobririá que totes los extrèms son marrits. Anèt en primièr a Rajagaha. Aprèp que foguèt reconegut pels òmes del rei Bimbisara, aquel li ofriguèt lo tron perque foguèt esmogut pels ensenhaments de Siddhartha. Refusèt l'ofèrta, mas li prometèt que quand atenheriá l'illuminacion visitariá son reialme, Magadha, abans tot autre.

Siddhartha daissèt Rajagaha e comencèt de practicar amb dos mèstres ermitas. Aprèp dominar los ensenhaments d'Alara Kalama (Skr. Ārāḍa Kālāma), Kalama demandèt a Siddhartha que venguèsse son successor, mas refusèt e se n'anèt aprèp que demorèt insatisfach de las practicas. Venguèt apuèi un disciple d'Udaka Ramaputta (Skr. Udraka Rāmaputra), mas alara que atenguèt un naut nivèl de consciéncia amb la meditacion e que tanben li foguèt demandat de succedir a Ramaputta, foguèt pas encara satisfach del camin, e se ne tornèt anar.

Boda de Gandhara. Sègles I-II, Musèu Nacional de Tòquio.

Siddhartha e un grop de cinc companhons, dirigit per Kondanna, s'establiguèron dins un luòc per poder aprigondir qualques practicas d'una austeritat encara mai exigenta. Enseguèron de trobar la illuminacion a travèrs de la privacion de quasi totes los bens del monde, incluses los aliments e la practica d'auto-mortificacion. Aprèp de se trobar a prèp de morir de fam, amb un fruch sec e una fuèlha cada jorn, quasi se neguèt dins un riu pendent lo banh. Siddhartha comencèt tornar a considerar son camin. Alavetz, remembrèt un moment de l'enfança quand observèt son paire al començament de la sason de laurada, e casèt dins un estat meditatiu de prigonda quietud e de concentracion, la jhana.

Illuminacion

Aprèp l'ascèsi, la concentracion, la meditacion e la practica de l'anapanasati, amb aquel dirigiguèt son atencion cap al movement de la respiracion, Siddhartha descobriguèt çò que los bodistas nomenan la via del mièg, un camin que recèrca la moderacion entre los extrèms de l'auto-indulgéncia e auto-mortificacion. Un jorn acceptèt un pauc de ris amb de lach que li ofriguèt una mainada del pòble de nom Sujata, que confondèt Siddhartha amb un esperit qu'esperava que li acodiriá un vòt; tal foguèt l'aspècte fòrça amagrit e lamentable de Siddharta. Arribat a aquel pont, se seguèt jos un arbre, lo figuièr sagrat (Ficus religiosa) posteriorament conegut coma l'arbre bodhi e que se tròba a Buddhagayā (Índia), e decidiguèt que se levariá pas fins a qu'aguèsse pas trobat la Vertat. Kaundinya e los autres quatre companhons, creguèron qu'aviá abandonat la recèrca esperitala e que venguèron indisciplinat, e l'abandonèron. Aprèp 49 jorns de meditacion, a l'edat de 35 ans, atenguèt l'illuminacion. Segon qualques tradicions, aquò se passèt lo cinquen mes lunar e, segon d'autras, lo dotzen mes. Gautama, a comptar d'alavetz, foguèt conegut coma lo Boda o "Lo despertat". Boda de còps que i a se tradusís tanben per "l'Illuminat". Sovent, se fa referéncia dins lo bodisme al Boda Shakyamuni o "savi del clan dels Shakya."

Se pensa qu'atenguèt la comprension completa de la natura e de las causas del patiment uman (que nais de l'ignorància), e de las mesuras necessàrias per l'eliminar. Aquò foguèt nomenat las "Quatre Nòblas Vertats". L'estat suprèm d'elevacion esperitual es lo Nirvana. Posteriorament, sembla que capitèt las nòvas caracteristicas que totes los bodas an.

Segon una de las istòrias reculhidas dins Āyācana Sutta (Samyutta Nikaya VI.1), ont i a lo tèxte del Pali e d'autres canons, immediatament aprèp son illuminacion, Siddharta Gautama se demandava se deviá o non ensenhar lo dharma als èssers umans. Foguèt preocupat pel fach que los èssers umans son dominats per la coardiá, l'òdi e l'engan, serián pas capables de comprendre lo vertadièr dharma, qu'es subtil, prigond e de mal comprendre. Alara, Brahma Sahampati, intercediguèt e li demandèt qu'ensenhèsse lo dharma, a causa que "un poiriá entendre lo dharma". Amb sa granda compassion cap a totes los èssers de l'univèrs, lo Boda foguèt consent per venir un mèstre.

Formacion de la Sangha

Lo primièr sermon, pintat a Wat Chedi Liem, en Tailàndia.

Aprèp que foguèsse vengut un illuminat, Boda se trobèt amb dos comerciants nomenats Tapussa e Bhallika que venguèron sos primièrs discípols. Lo boda lor donèt qualques pèls de son cap, se pensa que alara foguèt consagrat al temple de Shwe Dagon, a Rangon (Birmania). Boda temptèt de visitar Asita, e sos ancians mèstres, Kalama e Uddaka Ramaputta, per explicar sa descobèrtas, mas ja èran mòrts.

Anèt a Deer Park, prèp de Varanasi (Benarès), al nòrd d'Índia, e amodèt la ròda del Dharma (dharmacakra) per la liurason de son primièr sermon al grop de cinc companhons amb qui aviá ja cercat l'illuminacion. Aqueles e lo Boda foguèron la primièra sangha, la primièra comunitat de monges bodistas, e atal, foguèt complèta la primièra formacion de las tres jòias o triple tresaur (triratna) –Boda, Dharma e Sangha–, e amb Kaundinya s'atenguèt lo primièr flux complet (sotāpanna) de la via cap al nirvana. Totes cinc lèu se convertiguèron en arahants (disciple), e amb la conversion de Yasa e cinquanta quatre de sos amics, lo nombre d'arahants aumentèt fins a 60 los primièrs dos meses. La conversion dels tres fraires Kassapa e sos 200, 300 e 500 disciples formèron la sangha amb mai de 1000 adèptes, e alara foguèron enviats per explicar lo dharma al pòble.

Se sap pas quina lenga mairala parlava Boda. Los saberuts modèrnes, principalament los filològs, pensan que plan segur los sermons e los ensenhaments se fasián dins una varianta de las lengas indoarianas de l'èst d'Índia, que lo pali n'es una mena d'estandard.

Viatges e mèstres

Un païsatge chinés sus seda (Dinastia Tang, 618 ab. C – 907 ab. C) que representa lo jove Sakyamuni se rasant lo cap. Es una de les representacions pus ancianas del Boda Gautama.

Pendent las darrièras 45 annadas de sa vida, lo Boda auriá viatjat per las planuras del nòrd d'Índia, dins la nauta val de Ganges, dins lo territòri qu'actualament compren Uttar Pradesh, Bihar e lo sud de Nepal. Ensenhèt sa doctrina a una granda diversitat d'individús, dels nòbles fins als dalit o intocables, assassins coma Angulimala e canibals coma Alavaka. Fòrça seguidors d'autras filosofias e religions adoptèron lo messatge de Boda, e aquel fondèt la comunitat de monjas e monges bodistas, la sangha. Atal poguèt contunhar a s'espandir a de milièrs de convertits, après que Boda aguèsse atengut lo Parinirvāna (pali: Parinibbāna) o lo "nirvana complet". Sa religion foguèt dubèrta a totes las raças e classas e prenguèt pas en compte l'estructura de las castas. Tanben foguèt objècte d'atacas de grops religioses d'oposicion, amb de temptativas d'assassinat.

Boda amb son protector Vajrapani, Gandhara, sègle II (Ostasiatische Kunst Museum).

La sangha viatjava d'un luòc a un autre en Índia, ensenhant lo dharma, tota l'annada levat los quatre meses de la sason de las pluèjas (vassana). Los ascètas de totas las religions viatjavan pas per pas trepejar o tuar los animals submergits. Pendent aquel periòde, la sangha se retirava dins un monastèri, dins un parc public o dins un bòsc, e èran las gents qu'anavan fins a eles.

La primièra vassana passèt a Varanasi, se constituiguèt la primera sangha. Après, viatgèt a Rajagaha (Rajgir), capitala de Magadha, per visitar lo rei Bimbisara, segon la promesa de Boda aprèp son illuminacion. Foguèt pendent aquela visita que Sariputta e Moggallana se convertiguèron per Assaji, un dels primièrs cinc disciples de Boda, que venguèron sos dos principals ajudants. Lo Boda puèi passèt tres sasons al monastèri de Veluvana Bamboo Grove, dins la capitala de Magadha. Lo monastèri pròche del centre de la vila foguèt un don del rei Bimbisara.

Après la coneissença de l'illuminacion, Suddhodana envièt de delegacions per demandar al Boda que tornèsse a Kapilavastu. Ne mandèt nòu successivament, mas los delegats acabèron totjorn per aderir a la sangha. Oblidavan las causas mondanas e arribavan pas a liurar lo messatge. La desena delegacion, menada per Kaludayi, un amic d'enfància, capitèt a liurar lo messatge. Alara que ja foguèt pas lo periòde del vassana, Boda acceptèt, e dos ans aprèp son illuminacion faguèt un viatge a pè de dos meses cap a Kapilavastu, predicant lo dharma en camin. Quand arribèt al palais reial, lo dinnar èra prèst, alara qu'èra pas convidada, la sangha faguèt un torn per reculhir d'almòina a Kapilavastu. Quand o sabèt, Suddhodana diguèt al Boda que «Sèm del linhatge del guerrièr de Mahamassata, e ges de guerrièr jamai deu anar cercar d'almòinas». Boda respondèt: «Aquela es pas la costuma del vòstre linhatge reial. Mas es la costuma de mon linhatge de Boda. Qualques milièrs de bodas son anats cercar d'almòinas».

Suddhodana convidèt la sangha a dinnar al palais. I aguèt una charrada sul dharma, e aprèp, fòrça membres de la familha reiala rejonguèron la sangha. Sos cosins Ananda e Anuruddha se convertiguèron en dos de sos cinc principals disciples. Son filh Rahula tanben s'uniguèt a la sangha a l'edat de sèt ans. Son frairastre Nanda tanben venguèt un arahant. Un autre cosin, Devadatta, tanben se faguèt monge, mas pus tard venguèt un enemic e temptèt mai d'un còp de tuar Boda.

Pendent la cinquena vassana, Boda s'installèt a Mahavana, prèp de Vaishali. Suddhodana son paire foguèt convertit en un arahant abans sa mòrt. La mòrt rendèt possibla la creacion d'un òrdre de monges. Los documents dins de tèxtes bodistas mòstran que foguèt reticent a ordenar de femnas coma monjas. Sa maire adoptiva Maha Pajapati li demandèt de s'unir a la sangha, mas Siddharta refusèt, e comencèt lo viatge de retorn de Kapilavastu cap a Rajagaha. Pasmens Maha Pajapati amb un grop de damas reialas sakies e koliyans, i seguiguèron la sangha fins a Rajagaha. Boda finalament las acceptèt, cinc ans aprèp la formacion de la sangha, amb l'argument que la capacitat d'illuminacion de las femnas es egala a aquela dels òmes. Pasmens, donèt qualques nòrmas addicionalas a respectar (vinaya). Ananda e Yasodhara venguèron monjas puèi arahants.

Pendent son ministèri, Devadatta, qu'èra pas arahant, sovent temptèt de contradire Boda. Un jorn Devadatta demandèt a Boda de dirigir la sangha. Boda refusèt e declarèt que las accions de Devadatta reflectissián pas lo Triple tresaur. Devadatta faguèt una conspiracion amb lo prince Ajatasattu, filh de Bimbisara, per fin de tuar Boda e d'usurpar la corona de Bimbisara. Devadatta temptèt tres còps de tuar Boda. Lo primièr còp contractèt un grop d'arquièrs, mas quand trobèron Boda se convertiguèron en disciples. Pel segon còp temptèt de far rotlar una gròssa pèira dempuèi un bauç; mas la ròca feriguèt solament Boda leugièrament al pè. Pel darrièr còp temptèt de bandar un elefant mas son plan tanpauc capitèt pas. Devadatta temptèt de far un esquisma a la sangha, propausant de restriccions suplementàrias a las nòrmas del vinaya. Quand lo Boda declinèt la proposicion, Devadatta comencèt de far un esquisma a l'òrdre en criticant lo laxisme de Boda. Atal, temptèt de convertir qualques bhikkhus, mas Sariputta e Mahamoggallana intervenguèron e empachèron un còp de mai, que Devadatta o faguèsse.

Quand Boda atenguèt 55 ans, nomenèt Ananda coma son cap assistent.

Mòrt

Boda dintrant al Parinirvana.

Segon lo Mahaparinibbana Sutta –lo sotra pus long del canon Pali–, a l'edat de 80 ans Boda anoncièt qu'arribava sa fin, lo parinirvana, l'estat en que s'abandona lo còs terrèstre. Après aquò, Boda prenguèt son darrièr repais, amb noiriduras qu'aviá recebut d'un ferrièr nomenat Cunda. Pauc aprèp venguèt fòrça malaut, e prevenguèt son assistent Ananda que lo manjar de Cunda aviá ges de veire amb sa mòrt e que, al contrari, aquel dinnar seriá l'ocasion d'un fòrça grand merit, perque se caldriá remembrar que foguèt l'ultim repais de Boda Mettanando e von Hinüber argumentan que Boda moriguèt d'un infart mesenteric, un simptòma de la vielhesa, e non per intoxicacion alimentària..

Lo Sotra de Vimalakirti, un dels tèxtes mai prigonds del bodisme mahayana, al capítol III, ditz que lo Boda vertadièrament emmalautiguèt o moriguèt pas de vielhesa, mas que foguèt una aparéncia destinada a servir d'ensenhament als nascuts al samsara, coma modèl sus l'immanència o la dolor del monde, e per encoratjar d'aténher lo Nirvana.

Lo partiment de las relíquias de Boda (Zenyōmitsu-Temple Museum, Tòquio)

Traches fisics

Boda es un dels escàs savis que se pòt parlar de sas caracteristicas fisicas. Per naissença èra un kshatrīya, la casta dels governants e dels guerrièrs, e foguèt entraïnat coma militar, e segon la tradicion shakya foguèt obligat a capitar las espròvas per demostrar sa valor coma guerrièr per poder contractar un maridatge. Aviá un còs plan corpulent per se demarcar entre los reis e per comandar l'armada. Los bodistas penson qu'aviá "los 32 signes del grand òme" (pali: Lakkhana Mahapurisa 32). Lo brahman Sonadanda lo descriguèt coma: «Agradiu e agradable a la vista, e de la mai bèla figura. A una forma e una cara divina .»

Un disciple nomenat Vakkali, que vendrà un arahant, foguèt tan obsedit per la preséncia fisica que Boda li deguèt dire que caliá conéisser lo Boda per son dhamma e non pas per son aparéncia fisica.

Malgrat que Boda foguèsse pas representat per ges de retrait fins a l'entorn del sègle I, las caracteristicas fisicas dels bodas totalament illuminats se basèron sus las descripcions del Boda tal coma apareis dins lo Dīgha Nikāya del sotra Lakkhaṇa (D, I: 142). En mai, Yasodhara, la femna de Siddharta, descriguèt a Rahula l'aparéncia fisica de son paire, aprèp lo primièr retorn a son palais princièr, quand aviá atengut l'illuminacion.

Fòrça occidentals assòcian lo nom de "Boda" amb la representacion tipica d'una figura grassa, calveta e sorrisenta. Mas aquela representacion es pas Siddharta Gautama mas Bodai (o Hotei), un monge bodista chinés que visquèt al sègle X.

Filosofia

Buddha es, segon lo bodisme, la denominacion que recebon los individús qu'an realizat sa natura Buddha. A l'ora d'ara aquel nom identifica Siddhārtha Gautama, lo mèstre fondador esperital del bodisme, qu'es considerat coma «lo Boda de la nòstra èra». Una autra accepcion es lo nom d'un èsser uman qu'es "despertat".

A causa d'interpretacions marridas fòrça frequentas, cal dire que lo Boda es pas Dieu. Aquò o diguèt el meteis Boda Gautama, e la meteissa vision globala bodista ditz que l'estat de Boda lo pòdon solament aténher los èssers umans.

Lo Boda Gautama tanben diguèt qu'i a pas ges d'intermèdis entre l'umanitat e la divinitat. Los dieus tanben son regits pel karma. Lo Boda es solament un exemple, un guida e un mèstre per aqueles èssers que devon far lo camin per lor compte, aténher lo despertar esperital e veire la vertat e la realitat talas coma son.

Lo sistèma bodista de filosofia e practica de meditacion es pas ges una revelacion divina, mas puslèu la compreneson de la natura de l'esperit. Totòm pòt i arribar. La vertat se pòt entendre coma dintrar dins la realitat. L'ignorància se pòt eliminar.

Lo despertar del nirvana es la tòca ont totòm pòt arribar. L'escòla Mahayana parla de fòrça bodas e bodhisattvas. Dins lo Tripitaka —lo tèxte fondamental del bodisme— lo boda del futur a lo nom de Maitreya.

Ensenhaments fondamentals

Boda segut (Gandhara, sègle II)

Qualques sabents creson que qualques parts del Canon Pali e los āgama poirián contenir la substància meteissa dels ensenhaments istorics e, benlèu, las paraulas de Boda. Es pas lo cas dels sotres mahayana posteriors. Las òbras amb escrits primieirencs precedisson lo bodisme Mahayana, e son compresas per fòrça sabents occidentals coma la principala font d'informacion digna de crèdit dels ensenhaments istorics vertadièrs de Gautama Boda.

Qualques uns dels fondaments dels ensenhaments de Gautama Boda son:

• Las Quatre Nòblas Vertats:

-lo patiment es una part essenciala de l'existéncia

-l'origina del patiment es lo desir

-de suprimir lo desir cessa lo patiment

-lo camin cap a supression del patiment es lo Nòble camin Octuple

• Lo Nòble Camin Octuple:

-compreneson corrècta

-pensament corrècta

-paraula corrècta

-conduita corrècta

-subsisténcia corrècta

-esfòrç corrècte

-atencion corrècta

-concentracion corrècta

• Dependéncia de l'origina: quin que siá lo fenomèn "existís" solament a causa de l'"existéncia" d'uns autres fenomèns, amb una relacion de causa a efècte qu'atenh lo temps passat, present e futur. Perque totes las causas son, doncas, condicionadas e transitòrias (anicca); a pas d'identitat independenta (anatta).

• Lo refús de l'infalhibilitat de l'escritura : caldriá pas acceptar los ensenhaments, se son pas confirmats per nòstra experiéncia e lausats pels savis.

• Anicca (sanscrit: anitya): tot es immanent
• Anatta (sanscrit: anātman): la percepcion del "ièu" es una illusion
• Dukkha (sanscrit: duḥkha): totes los èssers patisson a causa de l'esperit

Existís de desacòrds entre las divèrsas escòlas del bodisme sus qualques aspèctes dels ensenhaments de Boda, e tanben sus qualques nòrmas disciplinàrias destinadas als monges.

Segon la tradicion, Boda insistiguèt sus l'etica e la compreneson corrècta. Emetèt de dobtes suls concèptes de la divinitat e la salvacion. Diguèt qu'i a pas cap d'intermèdi entre l'umanitat e la divinitat. Los dieus son somés a la lei del karma, e lo Boda es solament una guida pel mèstre e los èssers que devon far lo camin cap al Nirvana (Pali: Nibbāna), per aténher lo despertar esperital nomenat Bodhi e veire la vertat e la realitat tala coma son. La meditacion bodista es pas revelada pels dieus, mas per la compreneson de la natura de l'esperit, que cada individú deu descobrir en fasent un camin esperital guidat pels ensenhaments de Boda.

Bibliografia

•  {{{títol}}}. OCLC 253682313. 
•  {{{títol}}}. OCLC 963528435. 
•  {{{títol}}}. OCLC 977154708. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0-14044-088-1. OCLC 253003561. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0-80213-031-0. OCLC 148455559. 
•  {{{títol}}}. OCLC 17264004. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-9-67992-058-1. OCLC 503481260. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-9-55240-063-6. OCLC 885966171. 
•  {{{títol}}}. OCLC 7788239267. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0-86171-979-2. OCLC 784883345. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-8-17030-469-2. OCLC 33669718. 
•  {{{títol}}}. OCLC 647494762. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0-14303-436-0. OCLC 495736120. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0-94180-728-9. OCLC 52269729.