Ildefons Cerdà

Retrach d'Ildefons Cerdà.

Plan iniciau de l'extension de Barcelona dessenha per Cerdà en 1859.

Ildefons Cerdà i Sunyer (23 de decembre de 1815, Centelles - 21 d'aost de 1876, Los Corrales de Buelna) foguèt un engenhaire, un urbanista, un arquitècte e un òme politic catalan. Es l'autor principau dau plan d'extension de Barcelona dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIX.

Nasquèt a Centelles dins l'ostau que sa familha teniá dempuei lo sègle XIV. Èra lo quatren enfant d'una familha fòrça liada au comèrci amb America e dubertas ais idèas modèrnas. Ildefons Cerdà s'orientèt donc vèrs l'engenhariá e partiguèt a Madrid per menar d'estudis d'engèni civiu. En 1859, après la presa de decision de destrurre lei barris de Barcelona, foguèt cargat per lo govèrn espanhòu de realizar lei plans de l'extension de la vila. Son projècte, dich l'Eixample, prevesiá de multiplicar per dètz la superficia de la vila. S'inspirèt en partida de teorias igienistas desvolopadas dins lo corrent dau sègle XIX per concebre un luòc pus practic e pus dubert que lo centre istoric qu'èra vengut un ensems congestionat e subrepoblat ambé de condicions d'igièna mediòcras. Foguèt l'òbra principala de sa vida. Èra basada sus divèrsei principis novators coma l'adopcion d'un equipament similar per totei lei lotjaments ò l'estudi d'un plan generau per favorizar la mobilitat e l'implantacion dei rets urbans qu'èran alora en cors de desvolopament. La bastida d'aqueu quartier s'acabèt au començament dau sègle XX. Venguèt un simbòl major de Barcelona car foguèt chausit per divèrseis arquitèctes per bastir d'òbras importantas de l'arquitectura, especialament aquelei dau corrent modernista, barcelonina.

Cerdà contunièt l'estudi de sei teorias sus la planificacion de projèctes d'amplor, especialament pertocant la planificacion regionala, fins a sa mòrt. Pasmens, aquò aviá un còst fòrça important e l'arquitècte moriguèt fòrça endeutat e quasi dins la misèria totala.

Biografia

Ostau de naissença d'Ildefons Cerdà a Centelles.

Tomba d'Ildefons Cerdà dins lo cementèri de Montjuïc.

Ildefons Cerdà nasquèt a Centelles dins lo mas Cerdà de la Garga qu'èra una proprietat fòrça anciana de sa familha que la teniá dempuei lo sègle XIV. Èra lo quatren enfant de sei parents après dos fius e una filha. En despiech d'aquelei originas ruralas, lei Cerdà èran una familha cosmopolita implicada dins lei cambis comerciaus entre Espanha e lo continent american. Aquò aguèt una influéncia importanta sus la formacion intellectuala d'Ildefons Cerdà que foguèt educat dins un mitan dubèrt, curiós e favorable au desvolopament dei tecnologias novèlas aparegudas dins l'encastre dau començament de la Revolucion Industriala. S'orientèt ansin vèrs d'estudis d'engenhariá a Madrid au sen de l'Escuela de ingenieros de caminos, canales y puertos fondada en 1802 sus lo modèl de l'escòla francesa dei Pònts e levadas. I venguèt engenhaire d'engèni civiu.

En 1848, se maridèt lo 20 de junh ambé la pintora Magdalena Clotilde Bosch i Calmell. Lo pareu aguèt quatre filhas Pepita (1849), Rosita (1850), Sol (1851) e Clotilde (1862). Pasmens, conoguèt de dificultats relacionalas importantas e Clotilde foguèt en realitat la filha adultèra de sa frema mai reconeguda coma la sieuna filha per son marrit. Se separèron en 1862 e son ex-frema anèt s'installar a Madrid dos ans pus tard.

Totjorn en 1848, après lo decès de son paire (1787-1844) e lei mòrts prematuras de sei fraires Ramon (1808-1837) e Josep (1806-1848), èra a la tèsta d'un patrimòni fòrça important. Aquò li permetèt d'arrestar sa carriera dins la foncion publica. Decidiguèt de començar una carriera politica onte s'interressèt ai questions d'urbanisme.

Quand lo govèrn espanhòu acceptèt de destrurre lei barris de Barcelona, Ildefons Cerdà foguèt cargat de planificar l'extension, dicha l'Eixample, de la ciutat. Prepausèt un projècte, dich plan Cerdà, que foguèt finalament impausat per Madrid après divèrsei polemicas ambé la comuna, leis elèits locaus e d'arquitèctes rivaus. Aqueu plan faguèt partida d'un ensems pus important de projèctes de renovacion urbana dins tot lo continent europèu. Ansin, coma lei trabalhs menats a París pendent lo rèine de Napoleon III, s'inspirèt de necessitats igienistas e militaras per melhorar e contraròtlar una vila fòrça poblada e relativament agitada. Pasmens, adoptèt tanben plusors trachs novators coma l'importància donada ai rets urbans, especialament ai rets de circulacion, e a de critèris egalitaristas ambé l'adopcion d'una unitat urbana identica per totei lei quartiers.

Lo plan Cerdà e l'Eixample foguèron leis òbras majoras de sa vida. Pasmens, Ildefons Cerdà contunièt per la seguida d'estudiar d'autrei projèctes e de desvolopar sei teorias sus la planificacion dei rets urbans a d'escalas pus importantas qu'aquela d'una vila. Ansin, fins a sa mòrt, s'interessèt especialament a la planificacion regionala dei rets urbans. Pasmens, aquò aviá un còst important e sei recèrcas entraïnèron la dilapidacion de son patrimòni. Moriguèt fòrça endeutat e dins la quasi misèria.

Carriera politica

La carriera politica d'Ildefons Cerdà comencèt a la fin deis ans 1840 e au començament deis ans 1850 quand quitèt l'administracion publica. S'orientèt vèrs leis idèas dau socialisme utopic dau Francés Etienne Cabet e intrèt en relacion ambé Narcís Monturiol e Ramon Martí i Alsina. Intrèt tanben au sen de la milícia nacionala. Participèt alora activament a la vida politica e foguèt elegit deputat en 1850 amb Estanislau Figueras, Pascual Madoz e Jacint Feliu Domènech per la legislacion 1851-1852.

Pendent lo periòde dau Bienni Progressista, venguèt comandant d'un batalhon de sapaires de la milícia nacionala (1854-1856). En 1854, foguèt elegit regidor au sen de l'Ajuntament de Barcelona, ço que li permetèt d'observar e d'estudiar la condicion sociala deis abitants de la vila e aguèt una influéncia importanta sus lo desvolopament de son futur plan de desvolopament. S'i raprochèt deis associacions obrieras de la vila e deguèt faciar en consequéncia l'ostilitat d'una partida deis elèits barcelonins. Puei, participèt a de negociacions a Madrid regardant l'associanisme obrier amb una delegacion d'obriers catalans.

A la fin d'aqueu periòde, foguèt destituit de son pòste e empresonèt dos còps per lo capitani generau Zapatero. Pasmens, capitèt de tornar venir regidor entre 1854 e 1856.

Lo Plan Cerdà

Article detalhat: Plan Cerdà.

Lo plan Cerdà, extension urbana de la vila de Barcelona a l'origina dau quartier dich l'Eixample, es l'òbra pus famosa e pus reconeguda internacionalament d'Ildefons Cerdà. Es un plan en escaquier amb una estructura qüadrangular, regulara e duberta que foguèt a l'origina de la renaissença de la vila comtala. Aqueu plan foguèt impausat per lo govèrn centrau de Madrid entraïnant una querèla ambé lo conseu de la comuna. Aprovat en junh de 1859, sa bastida acomencèt dins lo corrent de l'annada seguenta.

Lo lengatge novèu de Cerdà

Lo plan Cerdà metiá en valor una classificacion novèla dau territòri devesit entre de vias e d'espacis intervias. Lei vias formavan un espaci public de mobilitat, de rescòntre, de desplegament dei rets e dei mobiliers urbans (aiga, gas, conduchs...), de plantacion d'aubres (mai de 100 000 aubres foguèron plantats) e d'esclairatge. Leis espacis intervias èran destinats a la vida privada e a la formacion de luòcs de rescòntre au sen deis edificis d'abitacion abitats per mai que d'una familha. Èran bastits segon lei critèris igienistas de la mitat dau sègle XIX per recebre la lutz solara e per èsser ventilats.

L'estructura dau plan Cerdà

Esquèma dei divèrsei rets de circulacion dau plan Cerdà.

Lo plan testimoniava de l'optimisme e de la fisança dau sègle XIX e foguèt donc basat sus una vision scientifica d'una vila amb un caractèr matematica e geometric. L'unitat de basa adoptada èra una illa carrat de 113,3 mètres amb un descarrat de 45°. Lei tèsis igienistas — fòrça estudiadas per Cerdà — i avián una influéncia majora e l'estructura foguèt dessenhada per favorizar l'oxigenacion e lo netejatge de l'atmosfèra de la ciutat.

Dins aquel encastre, Cerdà se concentrèt tanben sus la demenicion de la densitat d'abitants, sus lo melhorament de la mobilitat e sus l'anticipacion dau desvolopament dau transpòrt motorizat. Per exemple, d'axes sosterranhs èran tanben reservats per lo desvolopament dau tren. Ansin, adoptèt de vias d'una largor qu'èra alora inusitada que permetiá de limitar la superficia utilizada per leis abitacions e d'absorbir l'aumentacion futura de la circulacion. Enfin, dins cada quartier, una zòna foguèt reservada per lei bastiments e lei servicis publics.

La geometria de l'Eixample

Concepcion e gropament deis illas dau plan Cerdà.

La geometria adoptada per Cerdà dins son plan d'expansion es fòrça omogenèa en causa dei principis egalitaris de l'arquitècte, de la necessitat de poblar rapidament la vila amb una populacion novèla e de l'importància donada a la lutz solara. D'efèct, lei principis egalitaris de l'arquitècte que cercava d'eliminar lei diferéncias entre classas socialas encoratjèron l'omogeneïtat de l'urbanisme. Per exemple, l'adopcion de carrieras de circulacion identicas permetiá de pas privilegiar un axe donat e d'empachar l'especulacion d'influénciar la valor deis abitacions situadas lòng dei rotas pus comòdas.

D'autra part, lo plan Cerdà prevesiá tanben d'aculhir 800 000 abitants, çò que representava una aumentacion importanta de la populacion de Barcelona (235 000 abitants en 1857), que Cerdà pensava poblar totalament l'Eixample en 1900. En consequéncia, entreprenguèt rapidament d'aumentar la demografia barcelonina. Per aquò, prepausèt una extension « non limitada » basada sus un carrat regular e transpausable de 10 x 10 illas. Cada unitat de basa teniá l'ensems dei servicis, dei rets e deis espacis urbans necessaris. L'omogeneïtat dau plan i representava donc un biais flexible de reproduire aisament aqueu motiu per estendre ò modificar lo plan iniciau.

Enfin, l'importància donada a la lutz solara entraïnèt l'orientacion dei carrieras segon d'axes qu'èran siá perpendiculars siá parralèls a la Mar Mediterranèa. Ansin, lei quatre costats deis illas foguèron bastits en foncion dei ponchs cardinaus per permetre ai lotjaments de reçaubre la lutz dins lo corrent de la jornada.

Pasmens, l'arquitècte deguèt concebre son projècte a l'entorn d'una carriera majora, la gran Via de les Corts Catalanes, que li serviguèt d'axe director. De mai, deguèt estudiar la formacion de « districtes » que seis interseccions correspondián a d'endrechs importants de la vila coma la plaça de les Glòries Catalanes, la plaça Tetouan ò la plaça de l'Universitat.

Enfin, au sen de l'Eixample, la largor dei carrieras èra generalament fixada a 20 mètres. Coma dins lo cas de la renovacion de París, aquela largor permetiá de facilitar la circulacion. Pasmens, èra tanben associada a una vision militara per favorizar la repression d'una insureccion car de carrieras largas e drechas favorizavan lo desplaçament dei tropas militaras e lei tirs d'artilhariá. A l'ora d'ara, lei 10 mètres centraus son utilizats per la cauçada e lo rèsta es devesit entre dos trepadors de 5 mètres. Una carriera pus larga èra dispausada totei lei cinc carrieras. Enfin, totei lei quinze illas, una carriera fòrça larga (carriera d'Urgell, Passeig de Sant Joan) èra previstada.

Leis excepcions a la regularitat

Plan deis excepcions principalas a la regularitat dau plan Cerdà.

Lo plan regular en escaquier de Cerdà presentava quauqueis excepcions a respèct de sei principis que se pòdon devesir entre dos tipes principaus. Lo premier èra liat au mantenement de camins vièlhs e tradicionaus de comunicacion per favorizar la circulacion. Formavan generalament de diagonala permetent d'accedir au centre de la vila. Lo segond èra liat ai constrenchas impausadas per la topografia locala. Per exemple, foguèt lo cas dau Passeig de Gràcia e de la Rambla de Catalunya onte Cerdà deguèt traçar doas carrieras de largor especiala en luòga de tres per respectar un camin ancian e l'escorrement de l'aiga. Ansin, lo Passeig de Gràcia presenta d'aspècts non parallèls e seis illas an una forma trapezoïdala e non carrada.

Lo chantier de la bastida de l'Eixample entraïnèt l'aparicion d'una tresena mena d'excepcion. D'efèct, « l'extension illimitada » dau plan Cerdà preniá pas en còmpte l'integracion de la trama dei vilas e dei vilatges periferics. Levat de Sant Andreu qu'èra costejat per la carriera meridiana, lei liames amb aquelei nuclèus urbans èran pas prevists e lo plan ignorava la màger part dei vias tradicionalas. En 1907, la comuna de Barcelona deguèt donc aprovar lo plan Jaussely destinat a resòuvre aquelei mancas. Sa realizacion e tanben lo mantenement de certanei draias dins lo corrent de la bastida de l'Eixample permetèron de defugir la disparicion d'axes de comunicacion tradicionaus que formèron d'irregularitats coma, per exemple, l'ancian Camin de França (vengut la Carriera Pèire IV) ò lo Camin de Sants (vengut la Carriera Mistral).

L'acceptacion malaisada dau plan Cerdà

Fotografia modèrna (presa en 2007) de l'Eixample e de son estructura geometrica.

Lo plan Cerdà se turtèt a una oposicion fòrta de part de la comuna de Barcelona, de la màger part de l'elèit de la vila e d'uneis arquitèctes. Lei tendàncias egalitaristas e racionalistas dau projècte turtèron la borgesiá barcelonina qu'una partida èra de mai puslèu favorabla ai modèls adoptats per París ò per Washington. Lo sostèn autoritari dau govèrn de Madrid foguèt tanben una fònt importanta d'oposicions. Maugrat l'origina catalana de sa familha e son sostèn politica a la republica federala catalana, Cerdà deguèt faciar una campanha de premsa calomniosa que pretendèt que foguèsse pas catalan. Enfin, divèrsei arquitèctes assaièron tanben d'empachar l'adopcion e la realizacion dau plan. Foguèt renfòrçada per lo fach que Cerdà foguèsse engenhaire e pas arquitècte.

Aquela oposicion demorèt relativament viva en despiech dau començament dau chantier. Per exemple, Enric Prat de la Riba criticava totjorn lo projècte en 1905.

Òbras principalas

• Teoría de la Construcción de Ciudades, 1859 (en occitan Teoria sus la bastida dei vilas).
• Teoría de la Viabilidad Urbana y Reforma de la de Madrid, 1861 (en occitan Teoria sus lo ret urban e reforma d'aqueu de Madrid).
• Teoría del Enlace del Movimiento de las Vías Marítimas y Terrestres, 1863 (en occitan Teoria sus lei liasons dei movements d'axes maritims e terrèstres).
• Teoría General de la Urbanización, 1867 (en occitan Teoria generala d'urbanizacion).

L'Annada Cerdà

Dau 11 de junh de 2009 au 11 de junh de 2010, se debanèt l'Annada Cerdà per celebrar lo 150^en aniversari dau començament de la bastida de l'Eixample. Veguèt l'organizacion de plusors conferéncias ò exposicions regardant Ildefons Cerdà e son projècte barcelonin.

Liames intèrnes

• Barcelona.

Bibliografia

• (ca) Jaume Fabre e Josep Maria Huertas, Burgesa i revolucionària : la Barcelona del segle XX, Flor del Vent (2000).
• (ca) Arturo Soria y Puig, Cerdá : the five bases of the general theory of urbanization, Electa (1999).
• (ca) Lluís Permanyer, L'Eixample: 150 anys d'història, Viena Edicions / Ajuntament de Barcelona (2008).