Occitanisme
.jpg)
L'occitanisme es un corrent transversal que reclama l'identitat politica, lingüistica e culturala d'Occitània e —en qualques cases— tanben dels Païses Catalans.[1][2][3][4] A partir del sègle xx, cèrts corrents an evoluat cap una ideologia de nacionalisme occitan, que revendica la qualitat de nacion per Occitània e sa particularitat istorica.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Sègles XVI-XVII: Primièra Renaissença
[modificar | Modificar lo còdi]La crosada dels agibeses provoquèt lo desinterès total per la florida culturala de Catalonha e del País Valencian, ignorant lo cenacle dels grands escrivans occitans de la Renaissença francesa: Pèire de Garròs en Gasconha, Loís de la Bellaudièra en Provença, Augièr Galhard en Lengadòc.[5] La decandéncia de las letras d'òc es constatada als Jocs Forals del Consistòri del Gai Saber, que recompensava fins en 1513 d'obratges en occitan. Sota la dinastiá borbonica en Navarra, lo gascon gaudissiá de prestigi e produsiá de la literatura. Se la Glèisa Catolica aviá condamnat l'usatge de l'occitan, la Primièra Renaissença occitana debutèt simbolicament en 1565 amb l'impression d'un catequisme bearnés a Lemòtges e dels Psaumes de David.[6]
L'epòca pòst-revolucionària coneguèt un nòu esplendor amb la publicacions de nombroses diccionaris, lo de Salvador Andreu Pellas (1723), l'antologia de Ròcaguda (1819), o lo diccionari de Francés Rainoard (1816-1821), publicat amb lo sosten de l'administracion reiala de Loís XVIII.
Sègles XIX-XX: Segonda Renaissença
[modificar | Modificar lo còdi]L'occitanisme modèrne nasquèt dins un periòde contemporanèu a un fenomèn cultural —la Renaissença lingüistica suscitada pel romantisme— que se produguèt al sègle xix en Euròpa.[7] Frederic Mistral foguèt un promotor de la literatura occitana gràcias a sos trabalhs de codificacion. Pasmens, la concepcion d'una grafia fonetica non conveniviá pas als defensors de l'unitat lingüistica de l'occitan. Contra l'efeverscéncia d'una politica centralista, lo Felibritge de Mistral mostrava pel primièr còp l'exemple de la capacitat del «patois» d'exprimir d'idèas complèxas coma la literatura.[8] Es parallèl a d'autres similars, coma lo Rexurdimento galèc, lo Resurdimientu asturian o la Renaixença catalana.[9]
L'occitan èra tanben la clau per l'afirmacion de l'identitat meridionala. La revòlta dels Vinhairons de 1907 foguèt una manifestacion occitanista de massa dins lo Miègjorn a l'alba de sègle xx. L'occitanisme racampava de sensibilitats divèrsas: d'un punt de vista politic, la question del pòble, d'autra banda lo problèma major residissiá dins la manièra d'escriure l'occitan e de reünir las grafias variadas per notar l'occitan.
Los ans 30 foguèron l'impuls de l'occitanisme cap a Catalonha, e de las relacions entre las doas culturas.[10] Es dins aquel contèxt que d'intellectuals occitans e catalans trabalhèron ensems per establir una nòrma ortografica comuna. Aquel movement academic vei la gestacion dels traits de l'occitanisme modèrne coma un projècte cultural que s'espandís defòra d'Occitània stricto sensu.[11] Loís Alibèrt, idealizator de la grafia dita «classica», basada sus la tradicion medievala, publiquèt sa Gramatica occitana en 1936 a Barcelona.
Rampelam que lo brèç del movement occitanista es Provença.[12] Lo felibritge mistralenc èra monarquista e de dreita, dempuèi lo sègle xix fins a la Segonda Guèrra Mondiala, mentre que l'occitanisme occidental, se volent d'esquèrra,[13] se rapròchava de l'influéncia catalana.[14]
Lo concèpte d'etnisme emergiguèt amb Francés Fontan, doctrina centrala de l'autonòmia occitana. La lenga segon Fontan, representa lo pilar de l'identitat d'un pòble.[15] Es tanben autor de la grafia fontaniana, però non a jamai agut de succès ni en França, ni en Itàlia.
Sintèsi
[modificar | Modificar lo còdi]Aquel tèrme es utilizat:
- Per diferents especialistas qu'an fait una analisi scientifica de la question, coma lo lingüista Jòrdi Kremnitz.[16]
- Per una partida importanta del renaissentisme occitan, en particular dins las Valadas Occitanas.
- Dins los movements culturals occitans principals. Es sovent lo cas dins l'Institut d'Estudis Occitans. Tanben es lo cas del Felibritge qu'utiliza los tèrmes "occitan" e "Occitània" dins sa pensada tradicionala, especialament dins sos estatuts de 1911, çò qu'es ben una forma d'occitanisme.
- Per cèrts movements politics (sustot lo PNO e Iniciativa per Occitània).
Occitanisme politic
[modificar | Modificar lo còdi]- Movements actuals
- Aligança Liura Europèa / Partit democratic dels pòbles d’Euròpa (ALE/PDPE), inclutz lo PÒC dins una confederacion de partits al nivel d'Euròpa
- Assemblada Occitana, laboratòri politic, cultural e social; independentista, d'esquèrra
- Bastir!, moviment social estacat à la cultura, l'istòria d'Occitània
- Convergéncia Democratica Aranesa-Partit Nacionalista Aranés, autonomista, centrista, implantat en Aran
- Libertat!, grop d'accion, independentista, d'extrèma esquèrra, implantat en Bearn
- Movement Regionalista Lengadocian, coalicion electorala pròcha del PNO, implantada en Lengadòc
- Occitània Libertària, grop d'accion, libertari, implantat en Lengadòc
- Organizacion Democratica del Pòple Occitan, grop d'accion, independentista, d'extrèma esquèrra
- País Nòstre, grop electoral regionalista, implantat en Lengadòc
- Paratge, laboratòri d'idèas politicas, implantat dins las Valadas Occitanas e en Provença
- Partit de la Nacion Occitana (PNO), independentista
- Partit Occitan (PÒC), autonomista, entre l'esquèrra e lo centrisme
- Regions e Pòbles Solidaris (RPS), inclutz lo PÒC dins una confederacion de partits al nivèl de l'estat francés
- Unitat d'Aran, autonomista, socialdemocrata, implantat en Aran
- Unitat d'Òc, coalicion electorala pròcha del PNO, implantada sustot en Aquitània
- Movements ancians
- Anaram Au Patac (AAP), grop d'accion, independentista, d'extrèma esquèrra, implantat en Bearn
- Comitat Occitan d'Estudis e d'Accion (COEA), autonomista, d'esquèrra
- Comitats d'Accion Occitana (CAO), d'esquèrra
- Corrent Revolucionari Occitan (CRÒC), independentista, d'extrèma esquèrra, inclusiá AAP
- Entau País, autonomista, puslèu d'esquèrra, implantat en Gasconha
- Esquèrra Republicana Occitana, d'esquèrra, implantat en Aran
- Federacion Anarquista-Comunista d'Occitània (FACO), independentista, comunista libertària
- Gardarem la Tèrra, grop d'accion altermondialista
- Hartèra, grop d'accion, d'esquèrra, orientat vèrs la joventut, implantat en Bearn
- Iniciativa per Occitània, laboratòri politic, cultural e social; independentista
- Linha Imaginòt, revista e grop d'accion e de reflexion, antiindependentista, anticentralista e partisan d'una Occitània francesa
- Lucha Occitana, autonomista, d'extrèma esquèrra
- Movement Autonomista Occitan (MAO), autonomista, implantat dins las Valadas Occitanas, pròche del PNO
- Partit Provençau, autonomista
- Pòble d'Òc, independentista, libertari
- Volèm Viure Al País (VVAP), autonomista, d'esquèrra
Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Paginas Occitanas, l'art del bon trobar Annuari Internet dels actors de la cultura occitana
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Poujade, Patrice (2019). «Une communauté occitano-catalane?». A: Le voisin et le migrant: Hommes et circulations dans les Pyrénées modernes (XVIe-XIXe siècle). Premsas Universitàrias de Rènnas, p. 137-138. ISBN 2753567786.
- ↑ Anghilante, Dario. «Entre Catalunya i Occitània» p. 14. Generalitat de Catalonha, Secretariá de Politica Lingüistica. «Occitans i catalans són germans bessons i potser el més jove i fort sabrà mostrar el camí just al germà vell imalalt»
- ↑ de Cantalausa, Joan. Diccionari general occitan a partir dels parlars occitans. Cunac: Cultura d'Òc. ISBN 2-912293-04-9.
- ↑ Boëll, Denis-Michel; Christophe, Jacqueline; Meyran, Régis (2014). Du Folklore à l'ethnologie. Les Editions de la MSH, p. 148. ISBN 2735113701.
- ↑ Otaola, Paloma; Bory, Stéphane (2016). Autonomies et Indépendances: Le nationalisme au XXIe siècle. Connaissances & Savoirs, p. 209-210. ISBN 2342055838.
- ↑ Camproux, Charles. Histoire de la littérature occitane. París: Payot. ISBN 2402307188.
- ↑ «Les "Renaissances linguistiques"». Universitat Pau Valèri Montpelhièr III.
- ↑ Léviaux, Pascal (2003). Terrain, n° 41/sept. 2003: Poésie et politique. Les Editions de la MSH, p. 92.
- ↑ Vilar, Juan B.; Peñafiel Ramón, Antonio; Irigoyen López, Antonio (2007). Historia y sociabilidad: homenaje a la profesora María del Carmen Melendreras Gimeno (en espanhòl). Múrcia: Universidad de Murcia, Servicio de Publicaciones, p. 642. ISBN 9788483716540. «Movimientos literarios como el Félibrige en el sur de Francia, la Renaixença catalana con extensiones a Valencia y Baleares y el Rexurdimento gallego coinciden en el tiempo y en los objetivos que persiguen.»
- ↑ Farrés, Pere (1995). Anuari Verdaguer 1993-1994: Estudis i Notes, Textos, Ressenyes, Crònica, p. 189.
- ↑ Bonnaud, Pierre (2003). De l'Auvergne: 2600 ans au cœur de la Gaule et de la France centrale - Essai géo-historique pour une réflexion sur l'aménagement du territoire. Édicions Creer, p. 53-54.
- ↑ (1978) Vers le démantèlement de la France ? : Dossier occitan. Astrado Prouvençalo. ISBN 2307260129.
- ↑ Le Roy Ladurie, Emmanuel (2015). Histoire de France des régions. La périphérie française, des origines à nos jours. Média Diffusion. ISBN 2021008576.
- ↑ Schrader-Kniffk, Martina; Morgenthaler García, Laura; Zimmermann, Klaus (2007). La romania en interacción: entre historia, contacto y política : ensayos en homenaje a Klaus Zimmermann. Vervuert, p. 597. ISBN 8484893391.
- ↑ Pla-Lang, Luisa (2008). Occitano in Piemonte: riscoperta di un'identità culturale e linguistica? : uno studio sociolinguistico sulla minoranza occitana piemontese. Peter Lang, p. 57. ISBN 3631559208.
- ↑ Kremnitz, Georg (1974). Versuche zur Kodifizierung des Okzitanischen seit dem 19. Jh. und ihre Annahme durch die Sprecher. Tübingen: Narr (Tübinger Beiträge zur Linguistik).