Puei de Sancí
|
Puei de Sancí
| |
|---|---|
| OpenStreetMap | . |
 Vista del Puèi de Sancí, pendís sud | |
| Geografia | |
| Altitud | 1 886 m |
| Massís | Massís Central |
| Coordenadas | 45° 31′ 42″ N, 2° 48′ 51″ E |
| Administracion | |
| País | .svg){kind=small} Occitània
|
| Region | Auvèrnhe |
| Departament | Puèi de Doma |
| Geologia | |
| Edat | Fin de l'èra terciària |
| Ròcas | |
Lo Puei de Sancí o lo Puei de la Crotz[1] o lo Puèi de Sancí o lo Puèi de la Crotz[2] (en francés le Puy de Sancy) es un volcan tuat situat dins lo Massís Central, dins lo departament del Puei de Doma. Es situat a 35 quilomètres au sud-oèst de Clarmont-Ferrand.
Es la cima mai nauta del Massís Centrau amb 1 886 mètres. Es un ancian volcan de tipe estratovolcan qu'apareguèt fai près de 220 000 ans.
Dos torrents an lor font al Puei de la Crotz: Dòr a 1 680 mètres d'altitud, e Donha a 1 640 mètres d'altitud, e se rejonhon a 1 370 mètres d'altitud per faire nàisser lo grand riu de Dordonha[3].
Toponimia
[modificar | Modificar lo còdi]- Lo Puei de Sancí, que se pronóncia en occitan auvernhat [lu/lə ˈpɥej de ˈsaⁿ ˈʃi], [lu/lə ˈpœj de ˈsaⁿ ˈʃi], [lu/lə pɛj də ˈʃã ˈʃi]..., es una forma atestada: se tròba lo tipe Sancí dins lo diccionari occitan de Frederic Mistral, Lo Tresaur dau Felibritge (Lou Tresor dóu Felibrige) (tòme II, p. 840) e dins la Gran Enciclopèdia Catalana. A partir de 1786, es apelat en francés le puy de Sancy, tanben pic de Sancy en 1801, puy Sancy en 1823 e mont Sancy en 1840... Sancy es una grafia francizada de la forma occitana Sancí. Se poiriá tractar d'una prononciacion locala [ˈsaⁿ ˈʃi] que representariá a l'origina Sant Sixt o Sant Circ segon las ipotèsis de Piare Bonaud dins la revista Bisa Neira (Bïzà Neirà) (nº 121, p. 4, 2004).
- L'ipotèsi de Sancí venent de Sant Circ repren una suposicion de Benezet Vidal (Benoît Vidal) dins L'Auvergne littéraire, artistique et historique (nº 97, 1939). Pas luenh del puei, una glèisa es citada en 1096 coma ecclesiam sanctorum martyrum Cyrici et Julite: en aquel cas lo latin Cyrici (cas genitiu) o Cyricus (cas nominatiu) correspondriá ben amb Sant Circ.
- L'ipotèsi de Sancí venent de la fèsta de Sant Sixt se basa maitot sus d'arguments interessants. La fèsta de Sant Sixt se celèbra lo 6 d'aost. Marcava autres còps la data d'un important pelegrinatge a la cima de la montanha ont anavan los abitants de las comunas vesinas, especialament los parrochians de Sant Donat que Sant Sixt n'es lo patron. Dins aquesta ipotèsi, la forma occitana locala qu'es en circulacion, Sancí [ˈsaⁿ ˈʃi], representariá Sant Sixt puslèu que Sant Circ.
- Lo Puei de la Crotz es encara una forma viva en occitan auvernhat: trobam lo tipe [ˈpɛj də la ˈkʁu] dins la revista Parlem! nº 53, p. 18[1] e dins un collectatge de l'IEO 63, dins lo parlar de Picharanda. Entrò al sègle XIX, lo nom lo Puei de la Crotz èra d'usatge general en rason d'una crotz de fèrre monumentala situada a sa cima.
- N'i a que supausan que lo Mont Dòr seriá maitot un nom istoric del puei. A la fin de la Nauta Edat Mejana, al pè del puei, se trobava, citada en 955-985, un domeni presentat ansin em latin: cortem ... que vocatur Monteaurum, valent a dire, l'actuala viala del Mont Dòr. Pendent tota la Nauta Edat Mejana e l'Ancian Regim, lo suc se seriá «Mondor» o «Mont Dor», del nom del domeni de la Nauta Edat Mejana.
