Portal:Reialme Unit
Portal del Reialme Unit
.svg) |
.svg) |
| |
Lo Reialme Unit (var. Reiaume Unit), oficialament Reialme Unit de Grand Bretanha e Irlanda del Nòrd (en anglés United Kingdom, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, UK) es un estat insular del nòrd-oèst d'Euròpa, compausat essencialament de l'illa de Grand Bretanha, del nòrd de l'illa d'Irlanda e de qualques illas pichonas adjacentas. L'estat se compausa de quatre païses o "nacions" oficialament reconegudas :
Cal notar que Cornoalha es una nacion non reconeguda e englobada oficialament dins Anglatèrra. En mai de las nacions çai subre, tanben lo Reialme Unit se compausa de possessions divèrsas coma Gibartar e divèrses territòris fòra Euròpa. L'illa de Man e las illas Normandas (dins las illas Britanicas) son de dependéncias de la corona e fan pas part del Reialme Unit.
De sinonims inexactes de Reialme Unit son Grand Bretanha e Anglatèrra.
Londres
Londres (London en anglés) es la capitala del Reialme Unit e tanben d'Anglatèrra. Sa populacion èra estimada a 7 500 000 abitants, en 2005. Sa superficia totala es 1579 km² (2,6 km² e 8600 abitants dins la City).
Situada a la broa del riu Tamèsi dins lo sud-èst de l'illa de Grand Bretanha, foguèt fondada a l'entorn de l'an 43 pels romans amb lo nom de Londinium. Lo còr de la vila, l'anciana City de Londres, conserva encara los sieus limits medievals, mas aprèp lo sègle XIX lo nom "Londres" s'es aplicat tanben a la metropòli que cresquèt al sieu entorn.
Londres es un centre important de comèrci, de servicis e de cultura del Reialme Unit e tanben d'Euròpa. Ten la ret mai vasta de mètro del mond, amb una extension de mai de 400 km. A tanben lo pus important aeropòrt internacional del mond, l'aeropòrt d'Heathrow, que recebèt mai de 68 milions de passatgièrs en 2007.
Politica
Lo Reialme Unit es una monarquia constitucionala onte lo poder executiu es presidit en representacion del monarca pel primièr ministre e los autres membres del gabinet. Lo gabinet, que compren lo primièr ministre, e los autres ministres constituisson lo Govèrn de Sa Majestat. Los ministres provenon del Parlament, lo còrs legislatiu, considerat coma organisme "suprèm" (es a dire, que pòt legiferar de quin tèma que siá e es pas limitat per las decisions de los sieus predecessors). Lo Reialme Unit es un dels paucs estats del mond a l'ora d'ara qu'an pas cap de constitucion codificada, mas qu'es regulat per las tradicions e las divèrsas e separadas leis constitucionalas.
E mai se lo monarca es lo cap d'Estat e a teoricament tot lo poder executiu, lo primièr ministre es lo cap de govèrn. Los ministres, totun, an pas d'obligacion legala de provenir del Parlament; es una costuma recenta. Lo sistèma britanic de govèrn es estat emulat arreu del mond — un legat del passat colonial de l'Empèri Britanic — Principalament dins los estats qu'apertenon a la Comunautat Britanica. Lo Membre del Parlament (MP) que dirigís la majoritat de la Cambra de las Comunas es designat primièr ministre; usualament lo cap del partit o coalicion amb mai representacion. Lo primièr ministre actual es David Cameron del Partit Conservator Britanic, dempuèi 2010.
Geografia e natura
Torisme
Stonehenge es un monument megalitic del Edat del Bronze e del neolitic situat situat prèp d'Amesbury dins lo comtat anglés de Wiltshire, a pauc près a 13 km al nòrd de la vila de Salisbury.
Stonehenge es format de quatre cercles concentrics de pèiras. Lo cercle exterior, un cercle central de 30 m de diamètre, constituit de trenta monolits de crès sonats Sarsen e portats del sit de Malborough Downs situat 40 km al nòrd. Mesuran dins los 4 m per en mejana 25 tonas caduna e son religadas per mantun lindèls pausats a lor somal. Es un doble cercle concentric de setanta sièis pèiras ficadas que foguèron quilhadas vèrs 2600 ans abans lo Crist. Quaranta tres d'aquelas pèiras foguèron portadas de la region de Pembrokeshire dins lo País de Galas actual, a mai de 250 km pus luènh. Lo primièr monument foguèt pas qu'un enclaus circular delimitat per una levada de tèrra e un valat exterior (7 et 8), mesurant a pauc près 110 m de diamètre, amb una dintrada principala orientada cap al nòrd-èst, e una autra mai pichona cap al sud (14). Aquò se trapava dins un camp penjarut (3100 abans lo C).
Es compausat d'un grand cercle de grands megalitics lo bastiment que se'n data entre 2500 e 2000 aC. Lo cercle de sable qu'environa als megalits es considerat la part mai anciana del monument en essent datada sul 3100 aC.
La tòca de la bastison d'aquel grand monument es desconeguda, mas se supausa que s'utilizava coma temple religiós, monument funerari o observatòri astronomic que servissiá a predire d'estacions. Durant lo solstici d'estiu, lo solelh sortiá just en traversant l'ais del bastiment, causa que fa supausar que los constructors avián de coneissenças d'astronomia. Lo meteis jorn, lo Solelh s'amagava en traversant l'ais del Woodhenge, ont se son trobats una multitud d'òsses d'animals e d'objèctes que fan pensar que s'i celebravan de grandas fèstas, probablament lo vèspre.
Musica
The Beatles foguèron un grop de musica originari de Liverpool, Anglatèrra, format per John Lennon, Paul McCartney, George Harrison e Ringo Starr. Es un dels grops de musica pop qu'aguèron lo succès e las vendas de disques pus imortantas de l'istòria de la musica populara, e, tanben, qu'an atengut la reconeissença dels critics. Las siás aportacions innovadoiras a la musica populara e son impacte cultural aguèron una granda influéncia pendent los ans seissanta, qu'anava s'esperlongar d'un biais o d'un autra los ans seguents.
Sorgits al començament del decènni de 1960, foguèron los iniciators del fenomèn nomenat Beatlemania. En partent de la basa ritmica del rock, las siás composicions foguèron una vertadièra trobalha melodica e armonica. Amb d'influéncias del rhythm and blues, e del blues progressiu, lo sieu estil seguiguèt una evolucion constanta. Dempuèi la mitat dels ans 1960, amb l'arribada del succès internacional, la siá musica se decantèt cap a un eclecticisme que compreniá una fòrta influéncia orientala e que donèt coma resultat qualques unas de las òbras mai significativas del rock psiquedelic e, ja a la fin del decènni, del rock progressiu.
Las siás cançons rebatèron los problèmas d'un cèrt sector de la jovença de l'epòca, que pretendiá demorar en marge de la societat de consomacion e superar las convencions e los aspèctes mai retrogrades de la societat occidentala, a l'encòp que reclamava de valors nòvas tant esteticas e artisticas coma esperitualas e socialas ligadas per exemple, a la desliurança sexuala e a l'antimilitarisme.
La siá dissolucion oficiala se debanèt en l'an 1970. Los sieus sòcis seguiguèron alavetz sas carrièras musicalas respectivas en solitari, malgrat qu'arribèt que collaborèsson de còps entre eles.
Literatura
William Shakespeare, (batejat lo 26 d'abril de 1564 - mòrt lo 23 d'abril de 1616) èra un poèta e dramaturg anglés, generalament considerat coma lo mai grand escrivan de lenga anglesa e lo dramaturg màger de tota la literatura. Es sovent escaissat lo «poèta nacional d' Anglatèrra» o lo «Bard of Avon».
Las òbras que daissa, entre las qualas qualques trabalhs collaboratius, son constituidas per 38 pèças de teatre, 154 sonets, dos longs poèmas narratius, e mantun autre poèma. Sas pèças foguèron traduchas dins un grand nombre de lengas e son demest las pus jogadas al mond.
Istòria
La Batalha d'Hastings (14 d'octobre de 1066) foguèt la victòria normanda decisiva dins la conquista normanda d'Anglatèrra entre l'armada normanda de Guilhèm lo Conquistaire, e l'armada anglesa menada per Harold Godwinson. La batalha se debanèt a "Senlac Hill", pròche de la vila d'Hastings al sud-èst d'Anglatèrra.
L'armada normanda èra estimada en nombre a 8400 òmes siá 2200 cavalièrs, 4500 fantassins e 1700 arquièrs e balestrièrs. L'estrategia de Guilhèm lo Conquistaire repausava suls arquièrs per alentir l'enemic, seguit d'una avança generala de l'infantariá, puèi d'una carga de la cavalariá. L'armada normanda èra compausada de nòbles, mercenaris, e tropas vengudas de França e del sud d'Itàlia. L'armada anglesa èra compausada de 7500 òmes, mai que mai d'infantariá. Es fòrça probable que totes los sòcis de l'armada venguèron a caval, mas un còp arribats pel prat batalhièr, metèron pè a tèrra per combatre.
La batalha foguèt una victòria normanda decisiva. Harold II foguèt tuat; tradicionalament, se pensa que foguèt tuat per una sageta recebuda dins l'uèlh. Aquesta batalha es considerada per èsser lo moment qu'En Guilhèm prenguèt lo contraròtle d'Anglatèrra.
Economia
L'economia del Reialme Unit seguís lo modèl anglosaxon: liberalizacion economica, liure mercat, impòsts e regulacions minimas. Basat sus la mesura del produch interior brut en taxa de cambiament del mercat, lo Reialme Unit es la cinquena economia del mond e la segonda d'Euròpa après Alemanha; es la seisena economia del mond en PIB en paritat de poder adquisitiu.
Los britanics foguèron los primièrs dins lo mond a dintrar dins la Revolucion Industriala e coma la rèsta dels estats en industrializacion d'alavetz, la siá economia èra concentrada dins l'industria pesuga: bastison navala, minas, produccion d'acièr e textils. L'Empèri Britanic creèt un mercat mondial pels produches britanics, en permetent que lo Reialme Unit dominèsse lo comèrci internacional al sègle XIX, un avantatge unic que conservèt fins a l'industrializacion d'autras nacions europèas e nòrd-americanas. L'industria pesuga demeniguèt en importància al cors del sègle XX, del temps que lo sector dels servicis a crescut substancialament e representa a l'ora d'ara 73% del PIB. Lo sector dels servicis es dominat per las entrepresas financièras. Londres es un dels centres financièrs pus grands del mond.
