Lentilha cultivada
Lentilha cultivada
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Rosidae |
| Òrdre | Fabales |
| Familha | Fabaceae |
| Genre | Lens |
| Reng de precisar | Angiospèrmes |
|---|---|
| Reng de precisar | Dicotiledonèas vertadièras |
| Reng de precisar | Rosideae |
| Reng de precisar | Fabideae |
| Òrdre | Fabales |
| Familha | Fabaceae |
La lentilha (var. mendilh) (Lens culinaris Medik., 1787) es una espècia de plantas dicotyledones apartenent a la familha de las Fabaceae (las leguminosas). Aquela planta annala es largament cultivada per sas granas comestiblas ricas en proteïnas.
Los fruchs son de tecas contenent doas granas redondas aplatidas. Las lentilhas fan partit dels legums sècs apreciats en Euròpa quitament se la produccion mondiala es fèble: 2 800 000 tonnes par an[1].
En Occitània, la lentilha verda del Puèi benefícia d'una AOC.
Coma o mòstra fòrça testimònis, en mai de l'episòdi d'Esaú dins la Genèsi, la consomacion de las lentilhas èra ja presenta a la naissença de l'agricultura en Mesopotamia.
Es per semblança amb la forma de la grana que lo dispositiu optic prenguèt lo meteis nom.
Nom scientific: Lens culinaris Medik., familha de las Fabaceae, sosfamilha de las Faboideae, tribú de las Fabeae (ou Vicieae).
Sosespècias
[modificar | Modificar lo còdi]L'espècia comprend quatre sosespècais principalas:
- Lens culinaris subsp. culinaris (la lentilha cultivada), classificada a vagadas coma espècia d'esperela (Lens esculenta Moench)
- Lens culinaris subsp. odemensis
- Lens culinaris subsp. orientalis
- Lens culinaris subsp. tomentosus
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]
La lentilha es una planta annuala erbacèa de 20 a 72 cm de naut. Las tijas son quilhadas e fòrça ramosas.
Sas fuèlhas, altèrnas, compausadas e pennadas, comptan de 10 a 14 folliòlas opausadas, oblongas, e acabadas per una vedilha mai sovent simpla o bifida. A la basa son munidas d'estipulas dentadas.
Las flors, de coròlla papilionacèa tipica de la sosfamilha de las Faboideae, son de color blanca o blau palle e amassada per pichon rasim de dos a quatre. Lo calici es regular, de cinc dents estrecha e pro longas. La florison estivala interven entre mai e julhet.
Los fruchs son de tecas aplatidas, cortas, contenent doas granas aplatidas en forma caracteristica de disc fèblament bombut.
Varietats
[modificar | Modificar lo còdi]La color de las granas varia segon las varietats mai pallas (verd palle, blond, ròse) al mai escur (verd escur, burèl, violacèu…) :
- la lentilha bruna, aquela que se trapa subretot en conserva
- la lentilha roja (jaune o irange), utilizada dins la cosina asiatica
- la lentilha verda, la mai cultivada en França ont benefica d'un labèl roge en Berric e d'una appellacion d'origina contrarotlada a çò nòstre al Puèi de Velai.
- la lentilha coralh o ròse, qu'es roja mas sempre venduda descloscada
- la lentilha blonda, coma la de Sant Flor, qu'es la mai gròssa
- la lentilha rosada de Champanha
- la lentilha negra o « beluga »
Cinc varietats son inscrichas al Catalòg francé[2]: Anicia, Flora, Lentillon rosé d'hiver, Rosana e Santa
Distribucion
[modificar | Modificar lo còdi]Aquela espècia es originària de las regions temperadas caudas del Mond Vièlh:
- Sud-Èst de l'Euròâ: Chipre, Grècia;
- Asia Menora e Pròche Orient: Turquia, Sirie, Liban, Israèl, Jordània, Iraq, Iran;
- Caucàs e Asia centrala: Azerbaitjan, Georgie, Armenia, Cazacstan, Tadjiquistan, Turcmenistan, Ozbequistan, Afganistan e Paquistan.
La lentilha s'espandiguèt per la cultura dins lo mond entièr mas s'encontra gaireben pas pus a l'estat salvatge.
Utilizacion en alimentacion umana
[modificar | Modificar lo còdi]Las lentilhas son cultivadas dempuèi la mai nauta Antiquitat per lors granas. Fòrça ricas en elements nutritius e subretot en proteïnas (24% per las lentilhas sècas[3], e 9% per las lentilhas cuèchas[4]), apòrtan tanben de fibras e de sals minerals, coma lo fèrre. Consomidas amb de cerealas, las leguminosas fan un regime alimentari gaireben equilibrat e plan bon marcat. Las leguminosas son un dels pilars del regim mediterranèu que se considèra qu'es d'entre los mais adaptats a l'òme. Las lentilhas son d'entre las leguminosas mai aisidas de produire.
Las lentilhas son ricas en fibres, en amidon resistant, als minerals (fèrre, magnèsi, potassi subretot) e pro rics en vitaminas del grop B (que son parcialament destruidas a la coseson), e presentan un fèble indici glicemic[5],[6]. Las lentilhas contribuisson a far mermar lo taus de colesteròl[7] e lo risc d'accident cardiovascular[8].
Las lentilhas, coma totas las leguminosas, contenon un cert nombre de factors antinutricionals, que los factors antitripsics, los tanins, e l'acid fitic. Lo trempatge e la coseson son de procediment utilizats per reduire lo taus en factors antitripsics e en acid fitic. Los tanins pòdon limitar l'absorpcion d'unes acids aminats. Las lentilhas contenon tanben de catequinas que l'accion sus la santat es mal coneguda, mas que poiriá limitar l'absorpcion del fèrre[9].
Lentilhas cuèchas
[modificar | Modificar lo còdi]Se recomandava tradicionalament de triar las lentilhas abans de los cosinar perque de pèiras s'i podián mesclar e de las trempar dins l'aiga tebesaa abans la coseson per amolir la pèl. Aquelas operacions son pas pus necessàrias ara.
Quaquas receptas a basa de lentilhas :
- Dal
- Ventresca amb lentilhas
- Purèa de lentilhas
- Ensalada tebesa de lentilhas
- Sopa de lentilhas
- Guit confit amb lentilhas
Lentilhas germenadas
[modificar | Modificar lo còdi]Las lentilhas germenadas son pro comunas pels adèptes de l'alimentacion biologica. Après lo grèlh de mongeta mungó, es una de las granas germenada mai consumidas en França, amb lo grèlh de lusèrna. Se consumisson mai sovent crud en ensalada, pasmens se d'unes las aiman mai un pauc cuechas a la vapor.
Las lentilhas germenadas contenon fòrça mai de vitaminas que las lentilhas cuèchas.
La lentilha es, d'entre totas las granas, la mai aisida de far germenar a l'ostal[10], que:
- après un trempatge d'una nuèch (pregerminacion) e un primièr refrescatge e estorratge, demanda pas qu'un sol refescatge quotidian, pendent sonque un a tres jorns; se pòt dons consomir pas que 36 oras après lo primièr trempatge (a 20 °C, que se fa fresc, la germinason es mai lenta);
- Demanda pas cap de lutz. Se pòt far germenar en granda quantitat dins una cassairòla o quin que siá autra aisina (amb una d'una coladoira per estorar).
La palha des lentilhas es tanben utilizada, coma aliment de qualitat superiora pel bestial o coma font de matèria organica per melhorar los sòls[11].
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]La lentilha buta en terren leugièr e sablenc, leugièrament calcari (pH de 6,0 a 8,0) exposicion solelhada e clima puslèu fresc.
Se semena a la prima en rengs alunhat de 35 cm, en clotets de 6 a 8 granas dispausadas de biais. Cobrir las granas de 1 cm de tèrra fina. Binar e sarclar regularament. Asagar en cas de secada longa.
Cauçar quand las planas son pro nautas. Per evitar que las plantas abocan, tendre 2 o 3 fials sus cada reng.
La culhida se fa a la mitat de l'estiu abans la maturitat de las granas. Desrabar los pes e los daissar secar sus plaça una jornada. Puèi los penjar en garbas pichonas dins un luòc plan airejat. Batre per far tombar las granas segon ls besonhs. Se conservan melhor en teca.
Le rendement mejan de la lentilha es de gaireben 1 400 kg/ha, mas pòt anar fins a 3 600 kg/ha[12]. La lentilha es sovent considerada coma tolerant la secada, emai qu'utlize l'aiga d'un biais pauc eficaç, respècte al blat de prima. La lentilha dona un rendement pauc enauçat en matèria sèca, e las semenadas utilizan fòrça pauc l'aiga del sòl fins al 25 de junh (estadi de la primièra flor).
Produccion
[modificar | Modificar lo còdi]La produccion mondiala de lentilhas s'estima a 2,8 milions de tonas, luènh rèire la monjeta, lo pese e lo céser. Las principalas zonas de produccions son lo soscontinent indian, lo Pròche Orient e l'America del Nòrd.
- Grands productors de lentilhas en 2013[13]
| País | Produccion (2013) | |
|
(En Tonas) |
En (%) | |
|
Canadà |
1 880 500 |
37,8 |
|
Índia |
1 134 000 |
22,8 |
|
Turquia |
417 000 |
8,4 |
|
Austràlia |
324 100 |
6,5 |
|
EUA |
227 658 |
4,6 |
|
Nepal |
226 931 |
4,6 |
|
China |
150 000 |
3,0 |
|
Etiopia |
129 833 |
2,6 |
| Siria |
129 370 |
2,6 |
|
Bangladesh |
93 000 |
1,8 |
|
Iran |
73 000 |
1,5 |
|
Marrc |
42 948 |
0,8 |
|
Autres |
263 |
5,3 |
|
Total |
4 975 621 |
100 |
Fitopatologia
[modificar | Modificar lo còdi]La fitopatologia permet de definir la lista de las malautiás, donc dels dangièrs de mestrejar (lista en anglés).
La lentilha es sensibla al corcosson.
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Site de FAO Stat
- ↑ Consultation en ligne du Catalogue officiel des espèces et variétés
- ↑ USDA database 16069, Lentils, raw
- ↑ USDA database 16070, Lentils, mature seeds, cooked, boiled, without salt
- ↑ Fiche Lentille sur le site Passeport Santé
- ↑ Fiche Lentilles sur le site Informations Nutritionnelles
- ↑ Non-soy legume consumption lowers cholesterol levels: a meta-analysis of randomized controlled trials
- ↑ Legume consumption and risk of coronary heart disease in US men and women: NHANES I Epidemiologic Follow-up Study
- ↑ LES CATÉCHINES ET LA SANTÉ : Etat des Connaissances
- ↑ Beaucoup plus facile à faire germer que le germe de haricot mungo, lequel nécessite des rinçages beaucoup plus fréquents.
- ↑ Saskatchewan Pulse Growers, 2000
- ↑ La biologie du Lens culinaris Medikus.
- ↑ FOASTAT., 2013.
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- Référence Flora of Pakistan : Lens culinaris (en)Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Lens culinaris (en)
- Référence Catalogue of Life : Lens culinaris Medik. (en)Referéncia Catalogue of Life : Lens culinaris Medik. (en)
- Référence Tela Botanica (France métro) : Lens culinaris Medik. (fr)Referéncia Tela Botanica (França metropolitana) : Lens culinaris Medik. (fr)
- Référence Tela Botanica (La Réunion) : Lens culinaris Medik. (fr)Referéncia Tela Botanica (La Reünion) : Lens culinaris Medik. (fr)
- Référence ITIS : Lens culinaris Medik. (fr) ( (en))
- Référence NCBI : Lens culinaris (en)Referéncia NCBI : Lens culinaris (en)
- Référence GRIN : espèce Lens culinaris Medik. (en)Referéncia GRIN : espècia Lens culinaris Medik. (en)
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Site promocional dels legums secs
- Site oficial de la lentilha verda del Puèi AOP
- Site de la lentilha verda del Berric, labèl roge
- Pagina « lentilha » del site Pulse Canada, site oficial dels productors de legums secs al Canadà