Lapislazuli
 Lapislasulis, pèira polida | |
| Tipe | Ròca metamorfica  |
|---|---|
| Formacion | (Na, Ca)8 (Al, Si)12 O24 S2 FeS-CaCO3 |
| Color | blau |
| Eponim | pèira e cèu |
| Categoria | ròca metamorfica |
Lo lapislazuli es una lazurita, una varietat de l'haüyna, destinada a l'ornamentacion. Es una gemma fòrça apreciada en joielariá dempuèi de l'antiquitat.[1]
Etimologia
[modificar | Modificar lo còdi]Son nom ven del latin lapis ('pèira'), e lazuli es la forma genitiva del latin medieval lazulum, qu'es l'evolucion de l'arabi classic lzaward ('lapislazuli'), d'esperel venen del persan lavard e aquest del sanscrit rja-várta ('joièl reiala'), que rya 'rei', e vártam 'pirita', 'pèira mièjapreciosa', e partida.
Se crei que rjvarta es l'origina de la paraula 'blava'. Un autre nom del lapislazuli es várta-mani que seriá 'joièl de pirita'.
Lo mineral
[modificar | Modificar lo còdi]Se definís geoligicament coma una ròca, pasmens s'e un material compausat de diferents minerals. Los principals compausants son la lazurita (de 25% a 40%), un silicat de calci complèxe (sòdi, alumini, silici, oxigèn e sofre) que li dona la color blava caracteristica, wollastonita que pòrta lo gran gris, calcita qu'es esponsabla del gran blanquinós, e la pirita, que li dòna los rebats daurats. Sa formula quimica es:
- (Na, Ca)8 (Al, Si)12 O24 S2 FeS-CaCO3.
Ten una densitat de 2,7 a 3, e una dureta de 5,5 dins l'escala de Mohs. Presenta un rebat vitrós e una fractura concoïdala. Es atacable per l'acid cloridric, çò que fa mai aisit la diferenciacion amb las autras ròcas coma la Lazurita.
Utilizacion
[modificar | Modificar lo còdi]
Sa color blau es considera coma simbòl de pureta, santat, benastre e noblesa, es la causa qu'istoricament foguèt utilizada pels egipcians, babilonians e assirians per realizar d'ornaments e mascaras funeraris. Los romans cresiá qu'aviá de propietats afrodisiacas. A l'edat mejana se li atribussiá d'autres vertuts medecinalas per la robustesa dels membres, per prevenir la paur, lo dobte e l'enveja; es beviá mesclada amb de lach.
La polevra del mineral, la lazurita, donava un pigment blau, fòrça apreciat pels grans pintres de la Renaissença a causa de sa durabilitat. Leonardo da Vinci, Albrecht Dürer e Fra Angelico fasiá referéncia a la polvera de lapislazuli coma a «aur blau», qu'a aquela epòca lo prètz egalava aquel de l'aur. Un bèl exemple de son utilizacion se pòt trobar dins lo libre illustrat de mai granda valor conservat, Las fòrças ricas òbras del Duc de Berric, al musèu Condé de Chantilly.
Gaireben tot lo lapislazuli utilizat din l'antiquitat a Euràsia s'obteniá de las peirièras situadas pels monts de l'Afganistan, qu'encara son expleitadas amb de procediments fòrça similars a aqueles utilizats fa de milièrs d'ans.
A Amèrica, els incas i d'autres culturas precolombianas expleitèron ja fa 2000 ans de jaces en chile, dins la zona d'Ovalle, l'utilizant per realizar de mascaras e d'autres ornaments.
Ara es encara utilizat en joieria, se popularizant amb l'introduccion sul mercat del lapislazuli nòrdamerican. En America, los incas e d'altras culturas precolombianas expleitèron fa mai de 8.000 ans jaces dins las regions montanhòsas del Peró, l'utilizant per realizar de mascaras, d'ornaments e decoracion. Ara al mond i a pas gaire que dos jaces ont es possible de trobar aquèla bèla pèira: es una mina situada en l'Afganistan, e una autra, mai granda, en Chile. Es lo jaç Flor dels Andes, a 3.600 metres d'altitud, dins sèrra d'Ovalle.
Refereréncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (2003) Diccionario de Arte II. Barcelona: Biblioteca de Consulta Larousse. Spes Editorial SL (RBA), p.23. DL M-50.522-2002. ISBN 84-8332-391-5 [Consulta: 3 de desembre de 2014].
Enllaços externs
[modificar | Modificar lo còdi]- Marama.cl Lapislazuli de Chile
- Lapislazuli de l'Afganistan
