Copenaga
|
Copenaga
København | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| |||||
| Geografia fisica | |||||
| Coordenadas | 55° 40′ 52″ N, 12° 34′ 05″ E | ||||
| Superfícia | 88 km² | ||||
| Altituds · Mejana |
24 m | ||||
| Geografia politica | |||||
| País |  Danemarc | ||||
| Region | Hovedstaden | ||||
| Geografia umana | |||||
| Populacion (2010) |
528 208 ab. | ||||
| Autras informacions | |||||
| Còde postal | 1050-1778, 2100, 2200, 2300, 2400, 2450, 2500 | ||||
Copenaga (København en danés) es la capitala e la vila pus granda de Danemarc. La populacion de l'aira urbana totala es de 1,295,686 abitants. Lo nom danés de la vila proven de la deformacion de Købmandshavn que significa "pòrt dels mercants", en referéncia a la localizacion estrategica de la vila a la dintrada de la Mar Baltica, dins l'isla de Sjælland. Copenaga es la sèti del parlament, lo Folketing e de la monarquia danesa.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Los primièrs signes d'activitat umana atestats datan d'a l'entorn de 4000 a. C., Mas i a pas d'indicis de poblaments permanents d'aquesta epòca.
Las datacions arqueologicas indican que la primièra vila bastida remonta al sègle XI e que se compausava de dos poblaments, un dins la part occidentala de la vila medievala, environat de çò qu'es uèi la carrièra de Mikkel Bryggersgade, Vestergade, Gammeltorv / Nytorv e Løngangsstræde, e un autre poblament mai pichon en çò qu'es uèi Kongens Nytorv. La zòna vesina de la plaja se compausava de prats umids e se son trobats de signes de pasturatge de bestial. La vila aviá saique un pòrt situat en çò qu'es uèi Højbro Plads.
Vèrs 1100, Copenaga prenguèt de mai en mai d'importància e la vila se fortifiquèt. La Glèisa Catolica Romana erigiguèt de catedralas a Roskilde e a Lund (uèi en Suècia), fach qu'entrainèt un desvolopament important dels centres regionals. Copenaga se tròba a mièg camin entre las doas vilas, çò que faguèt créisser trafèc e comèrci .
Lo primièr escrit en mencionant la vila remonta al sègle XII, quand Saxo Grammaticus dins la "Gesta Danorum" fa referéncia a Copenaga coma Mercatorum Portus, que se tradutz coma pòrt de comerçants o, en danés de l'epòca, Købmannahavn. Sus una mapa de 1186, lo Papa Urban III fa referéncia a la vila coma Hafn, qu'es probablament solament una version redusida del nom complet. Lo nom actual deriva de la vièlha version danesa.
A l'entorn de 1160 Valdemar donèt lo contraròtle de Copenaga a Absalon, l'avesque de Roskilde.
Durant los ans seguents, la vila creissèt en multiplicar per dètz sa talha. S'i fondèron de nòvas glèisas e abadiás. L'economia se devolopèt gràcia al comèrci ligat a la pesca d'arenc, que porgiguèt a una granda part de l'Euròpa catolica romana, l'arenc salat per la Quaresma.
Copenaga es situada en lo punt pus important entre la mar Baltica e lo nòrd de la rica Alemanha, aiçò li permet d'èsser un centre de comèrci important, un luòc ont confluisson poder e riquesa e aiçò supausa una menaça per la siá pròpria existéncia. La vila foguèt fortificada amb una muralha de pèira al sègle XIII, e de 1290 fins al sègle XIX tot lo trafic dintrant e sortissent de Copenaga deguèt passar a travèrs d'una de las quatre pòrtas de la muralha. E mai se divèrsas vilas danesas avián de muralhas en aquel moment, la majoritat d'entre elas èran de muralhas de tèrra estacadas, possiblament, en la part superiora e amb un varat. Copenaga es la segonda vila danesa, après Kalundborg a èsser fortificada amb muralha e de tors. Aquel fach es un factor qu'indica la siá importància en aquel moment de l'istòria.
La vila foguèt assetjadas divèrses còps, aital coma la rèsta de vilas de la Liga Anseatica. Al meteis temps, lo rei danés tractèt d'aver lo contraròtle de Copenaga al detriment de l'avesque. La corona atenguèt lo sieu objectiu en 1416, quand Eric de Pomerània prenguèt lo contraròtle de la vila. Dempuèi alavetz, Copenaga aperten a la Corona de Danemarc.
Malgrat de sègles de luchas e guèrras pel poder, la vila creissèt en venent mai rica. Copenaga mantenguèt un comèrci fòrça dinamic amb sos amics coma amb sos enemics. Arribèron dins la vila de comerçants estrangièrs. S'i establiguèron de corporacions d'artesans. En 1479 se fondèt l'Universitat.
A causa de l'invencion dels canons, en 1581 se realizèt lo pus important alargament de las muralhas de l'istòria de la vila que foguèt supervisat per Christopher Valkendorf.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]
La vila de Copenaga es situada sus la còsta orientala de l'isla de Sjælland, e tanben sus l' isla mai pichona de Amager, de cara a l'estrech del Øresund, que religa la mar del Nòrd amb la mar Baltica. Las vilas suedesas de Malmö e Landskrona se tròban sus la còsta opausada. Un pònt jonh Copenaga amb Malmö dempuèi l'an 2001.
La municipalitat de Copenaga es tanben un dels amter de Danemarc (departament). La metropòli de Copenaga, o Grand Copenaga (Storkøbenhavn), es compausada de dos amter: Copenaga e Copenaga amt. Amb divèrsas municipalitats, subretot Copenaga, Frederiksberg e Gentofte.
Sa populacion èra estimada a 501 158 abitants en 2006. Sa superfícia totala es de 88 km².
Transpòrts
[modificar | Modificar lo còdi]
Copenaga a un sistèma integrat de mètro, autobús e trens, nomenada S-toget. Lo sistèma opèra amb un tipe de bilhet valid per totes los mejans, de sòrta que lo transbords entre unes e d'autras se pòdon far amb lo meteis bilhet. I a tanben un servici de taxis (taxa, en danés).
Copenaga es connectat a una ret importanta de rotas e autovias sens peatge. Dempuèi l'estiu de 2000 las vilas de Copenaga e de Malmö son connectadas per un pont de peatge, lo Pònt d'Oresund, que permet crosar la mar tant al transpòrt de passatgièrs per camin de fèrre coma per rota.
Lo pònt l'inaugurèron lo 1 de julhet de 2000 lo rei Carles XVI Gustau e la reina Margarida II de Danemarc. Coma resultat, Copenaga es vengut lo centre d'un grand airal metropolitan que s'estend per las doas nacions. Lo bastiment del pont a provocat una granda quantitat de cambiaments dins lo sistèma de transpòrt public e permetèt lo desvolopament de l'illa d'Amager, al sud de la capitala. L'utilizacion del pont pels automobilistas es pas estat tan grand coma s'esperava, probablament a causa del naut còst del peatge. D'un autre costat, i a fòrça trens de passatgièrs que fan aquel recorregut (un tren cada vint minutas).
Un dels mejans de transpòrt preferit pels abitants de Copenaga es la bicicleta. Durant d'unes periòdes de l'an, e dins d'unes luòcs, se pòdon emplegar de bicicletas publicas amb un depaus de 20 coronas que se recupèra en tornar la bicicleta en un dels luòcs abilitats.
.jpg)
