Jöns Jacob Berzelius
Jöns Jacob Berzelius (20 d'aost de 1779, Väversunda Sörgår – 7 d'aost de 1848, Estocòlme) es un quimista suedés de la premiera mitat dau sègle XIX. Autor d'una òbra fòrça importanta e de plusors descubèrtas majoras, es considerat coma un dei fondators de la quimia modèrna.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Fiu d'un institutor, comencèt d'estudis de medecina en 1796 a l'universitat d'Uppsala. Aqueu periòde li permetèt de descubrir la quimia onte se destrièt rapidament. Tre 1800, èra conegut per d'experiéncias sus leis aigas mineralas de Medevi. En 1802, venguèt mètge e quimista. A partir de 1806, ajudèt lo scientific suedés Wilhelm Hisinger (1766-1852) dins l'escritura de publicacions regardant la fisica, la quimia e la mineralogia. Puei, ensenhèt la botanica e la medecina de 1807 a 1831 e la quimia de 1815 a 1832.
Òbra scientifica
[modificar | Modificar lo còdi]Recèrcas sus leis elements quimics
[modificar | Modificar lo còdi]Berzelius foguèt lo premier quimista analista e se destrièt ambé la descubèrta de plusors elements quimics : cèri en 1807, selèni en 1817 e tòri en 1829. En mai d'aquò, dos autreis elements foguèron identificats per lo premier còp per seis estudiants : lo liti en 1817 e lo vanadi en 1830. Enfin, Berzelius foguèt lo premier quimista que capitèt d'isolar lo silici (1823), lo zircòni (1824]]) e lo titani.
Invencion de la nomenclatura quimica modèrna
[modificar | Modificar lo còdi]Berzelius aguèt un ròtle pionier dins lo domeni de la quimia organica ambé l'estudi dei combinasons dau sofre ambé lo fosfòr e de la reactivitat dau fosfòr. Aquò li permetèt de melhorar la teoria atomistica que començava de se difusar au sen de la comunautat scientifica. Publiquèt tanben una taula dei massas molecularas e atomicas relativament precisas. Aqueu trabalh entraïnèt de reflexions sus lo biais d'escriure e de representar lei reaccions quimicas. D'efèct, lei notacions dau periòde, eissidas de l'alquimia, èran gaire practicas dins una disciplina marcada per la multiplicacion dei descubèrtas.
Berzelius prepausèt donc una notacion novèla per exprimir la composicion dei còrs. Basada sus lo latin, permetiá d'escriure de formulas quimicas similaras ai formulas algebricas. Jutjat simple e eficaç, aqueu sistèma foguèt adoptat per lo rèsta dei quimistas e es a l'origina dirècta dei reglas actualas de nomenclatura.
Mineralogia
[modificar | Modificar lo còdi]Berzelius participèt a l'adopcion d'una reflexion basada sus la conoissença deis elements quimics per explicar lei proprietats dei mineraus. Aquò èra una evolucion importanta car au començament dau sègle XVIII, la mineralogia èra encara una sciéncia relativament arcaïca qu'utilizava pauc lei progrès permés per l'aparicion dau metòde scientific. De mai, Berzelius identifiquèt plusors mineraus coma la cerita (1804) ò l'albita (1815).