Guèrra de las Doas Ròsas
|
Guèrra de las Doas Ròsas
| |
|---|---|
 | |
| Informacions generalas | |
| Data | 1455-1485 |
| Luòc | Anglatèrra |
| Casus belli | Succession dau Reiaume d'Anglatèrra |
| Eissida | |
| Belligerants | |
 Ostau de Lancastre
|
 Ostau de York
|
| Batalhas | |
| Sant Albans (1455) – Blore Heath – Ludford Bridge – Northampton – Wakefield – Mortimer's Cross – Sant Albans (1461) – Ferrybridge – Towton – Tuthill – Norham – Alnwick – Dunstanburgh – Bamburgh – Hedgeley Moor – Hexham – Edgecote Moor – Losecoat Field – Barnet – Tewkesbury – Bosworth – Stoke | |
La Guèrra dei Doas Ròsas foguèt una guèrra dinastica per lo tròne d'Anglatèrra que se debanèt de 1455 a 1485. Opausèt doas brancas rivalas de l'Ostau Plantagenet que tenián una ròsa coma emblèma — blanca per l'Ostau de York e roja per l'Ostau de Lancastre — çò que donèt son nom au conflicte. La guèrra es devesida entre periòdes de combat e de trèva. S'acabèt per la presa dau poder per Enric Tudor (1485-1509), membre alunchat de l'Ostau de Lancastre, e per l'afebliment dei dos Ostaus.
Causas
[modificar | Modificar lo còdi]L'usurpacion dau tròne per Enric de Bolingbroke
[modificar | Modificar lo còdi]
La causa prefonda de la guèrra foguèt una crisi dinastica iniciada per la mòrt dau rèi Edoard III d'Anglatèrra (1327-1377). Son successor, Ricard II (1377-1399), èra un enfant de 10 ans que venguèt pauc a pauc fòrça impopular. D'efiech, après la Revòuta dei Païsans de 1381, lo rèi venguèt dependent d'un grop pichon de cortesans. Aquò entraïnèt una reaccion de part de l'aristocracia auta. Quauquei senhors poderós, lei Lords Appellant, prenguèron de facto lo poder en 1389.
Lo rèi restaurèt son autoritat en 1397 e la màger part deis Appellant foguèt tuada ò exiliada. Après aqueu succès, Ricard II venguèt fòrça autoritari. En 1399, assaièt de deseiretar lo duc Enric de Bolingbroke de l'Ostau de Lancastre. Dins aquò, aqueu darrier desbarquèt en Anglatèrra amb una pichona armada, capturèt lo rèi e se proclamèt rèi sota lo nom d'Enric IV (1399-1413).
Lei succès militars e politics de son successor, Enric V (1413-1422), legitimèron aquela usurpacion[1]. Pasmens, a sa mòrt, laissèt a son torn un enfant de quauquei mes, Enric VI, coma rèi d'Anglatèrra. De mai, Enric VI apareguèt pauc a pauc coma un sobeiran malaut e incapable d'arrestar la reconquista francesa durant la fasa finala de la Guèrra de Cent Ans (1337-1453). La pèrda de Bordèu en 1453 agravèt sa santat mentala e la question de la legitimitat de la dinastia fondada per Enric IV comencèt de se pausar. En parallèl, plusors nobles assaièron de formar d'alianças en vista de redurre lo poder reiau ò, pus simplament, d'aprofichar la situacion per aumentar sei territòris.
La regéncia dau duc d'York
[modificar | Modificar lo còdi]
En causa de la santat mentala marrida dau rèi après sa crisi de 1453, una regéncia foguèt mesa en plaça per lo periòde 1453-1455. Foguèt dirigida per Ricard Plantagenet, duc d'York, un dei senhors pus popular e poderós dau reiaume. Pasmens, lo regent decidèt d'utilizar sa posicion per favorizar seis interès personaus. Alunchèt ansin la rèina Margarita d'Anjau dau Conseu, arrestèt d'adversaris politics (coma Edmond Beaufort, duc de Somerset) e sostenguèt lei guèrras privadas de sa familha còntra de partisans d'Enric VI.
De tensions grèvas apareguèron donc rapidament dins lo reiaume. Pasmens, a la fin de 1454, la garison d'Enric VI permetèt d'arrestar lei projèctes dau regent que foguèt mandat en Irlanda per reprimir de trèbols locaus[2]. Aquò permetèt a Margarita de tornar prendre la direccion deis afaires dau reiaume e de contractar d'alianças per demenir l'influéncia dau duc d'York.
Debanament
[modificar | Modificar lo còdi]La guèrra per contraròtlar Enric VI
[modificar | Modificar lo còdi]La premiera batalha de Sant Albans
[modificar | Modificar lo còdi]Menaçat per lo renfòrçament dei faccions opausadas a l'Ostau d'York, Ricard Plantagenet decidèt de sasir la persona dau rèi per mantenir son poder « au nom dau rèi ». Per aquò, deviá atacar avans la fin oficiala de sa regéncia. L'operacion aguèt luòc lo 22 de mai de 1455 a la premiera batalha de Sant Albans. Foguèt un succès que li permtèt tanben de tuar d'aliats de la rèina. De mai, la batalha entraïnèt una crisi novèla per la santat dau rèi, çò que legitimèt la perseguida de la regéncia.
Pasmens, en causa de la santat febla d'Enric VI, l'enjòc principau dau conflicte venguèt pauc a pauc la succession dau rèi. Lo prince Edoard de Westminster, fiu d'Enric VI e de Margarita d'Anjau, èra l'eiretier legitim. Dins aquò, èra un enfant de 2 ans. L'autre candidat possible per lo tròne èra Ricard Plantagenet eu meteis. Ansin, de tensions vivas se mantenguèron entre lei dos camps mentre que lo duc d'York reprenguèt sa politica favorabla a seis amics.
La generalizacion dau conflicte
[modificar | Modificar lo còdi]La batalha de Sant Albans susprenguèt fòrça lei dos camps qu'assaièron d'empedir una generalizacion dau conflicte. Pasmens, de 1456 a 1458, l'ostilitat entre Lancastre e York afebliguèt l'autoritat reiala, çò que destabilizèt pauc a pauc Anglatèrra. Lei victimas principalas de la crisi foguèron lei marchands londonencs. La rèina Margarita aprofichèt donc un viatge dau duc d'York en Irlanda per li enebir l'intrada de la vila. Pasmens, perdiguèt rapidament lo sostèn de la populacion après l'instauracion d'un regim de conscripcion. Au contrari, lei partisans de Ricard Plantagenet, menats per Richard Neville, còmte de Warwick, aprofichèron aquelei decisions per restaurar sa popularitat dins lei mitans marchands.
De son caire, durant un episòdi de luciditat, Enric VI assaièt de negociar un acòrdi de patz entre lei doas faccions. En cambi dau pagament d'indemnitats importantas per lei mòrts de la batalha de Sant Albans, lei caps principaus de l'Ostau d'York devián recebre lo perdon dei fius dei victimas. Pasmens, divèrsei projèctes d'emboscada empediguèron la tenguda dau rescòntre.
Lo succès dei York
[modificar | Modificar lo còdi]La represa deis ostilitats aguèt luòc en 1459 amb lo retorn en Anglatèrra de Ricard Plantagenet sensa autorizacion reiala. Lo 23 de setembre de 1459, lei fòrças dei York rompèron lei defensas dei Lancastre a la batalha de Blore Heath per concentrar sei fòrças. Pasmens, lo rèi Enric VI foguèt alora capable de prendre lo comandament de l'armada reiala. Refusant de se batre còntra son rèi, lei tropas York s'enfugiguèron sensa combatre a la batalha de Ludford Bridge lei 12 e 13 d'octòbre.
Aquela victòria permetèt au camp de la rèina de tornar prendre lo poder. Pasmens, l'actitud de sei partisans après aqueu succès foguèt considerada coma insolenta per lo pòble. Retirat en Irlanda e dins lo pòrt de Calais, lei soudats demorats fidèus ai York poguèron donc desbarcar dins la region de Londres en junh de 1460. Enric VI menèt tornarmai una armada còntra lei rebèls mai aqueu còp, poguèt pas combatre dirèctament. Aquò permetèt ai York d'atacar lei fòrças dei Lancastre a la batalha de Northampton lo 10 de julhet. Ben ajudats per lo traïment dei tropas encargadas de tenir l'ala drecha dei Lancastre, lei York infligiguèron de pèrdas importantas a seis adversaris. De mai, capturèron tornarmai lo rèi e la garnison de Londres acceptèt sensa dificultat de raliar lor camp.
L'accession au tròne dei York
[modificar | Modificar lo còdi]L'Acte d'Acòrdi
[modificar | Modificar lo còdi]L'amplor de son succès militar menèt Ricard Plantagenet a revendicar lo tròne d'Anglatèrra. Per aquò, aviá dos arguments principaus :
- l'illegitimitat dei Lancastre, dinastia eissida de l'usurpacion d'Enric IV.
- sa genealogia que li permetiá d'aver de liames amb la familha de Ricard II.
Pasmens, sei partisans èran ostils a aqueu projècte. D'efiech, una partida importanta dei senhors qu'avián sostengut l'Ostau d'York volián unicament alunchar la rèina e sei conselhiers dau poder. Se lo Parlament acceptèt d'estudiar lei revendicacions dau duc d'York, una pichona majoritat confiermèt la legitimitat d'Enric VI. En revènge, lei parlamentaris lo reconoguèron coma successor dau rèi e li donèron lo drech de dirigir lo reiaume coma regent. En 1461, Ricard Plantagenet èra donc de facto lo cap unic dau reiaume anglés.
La mòrt de Ricard Plantagenet
[modificar | Modificar lo còdi]
L'Acte d'Acòrdi èra totalament inacceptable per lei Lancastre. Expulsada de Londres, Margarita d'Anjau reüniguèt una importanta armada e menacèt la vila d'York. Per de rasons desconegudas, Ricard Plantagenet decidèt d'atacar seis adversaris a la batalha de Wakefield en despiech d'una clara situacion d'inferioritat numerica. Foguèt tuat durant lei combats. Plusors sostèns fidèus de sa causa foguèron tanben capturats e executats coma lo còmte de Salisbury.
Maugrat aquela desfacha, lei York avián totjorn lo contraròtle de la capitala e lo fiu de Ricard Plantagenet, lo còmte de March, foguèt reconegut coma eiretier de la corona. Per perseguir lo combat, Margarita d'Anjau negocièt una aliança amb Escòcia en cambi de la vila de Berwick e de la possibilitat de pilhar lo sud d'Anglatèrra. En parallèl, lei York ataquèron lei partisans dei Lancastre dins lo País de Galas e enregistrèron un succès important a la batalha de Mortimer's Cross lo 2 de febrier de 1461.
L'ataca de Margarita d'Anjau trobèt gaire de resisténcia fins a la presa de Coventry. Lo rescòntre decisiu entre lei dos camps se debanèt tornarmai a Sant Albans (17 de febrier de 1461). Aqueu còp, lei Lancastre foguèron venceires. Capturèron tanben lo rèi Enric VI. Pasmens, Londres refusèt de raliar lo camp dei Lancastre.
La presa dau poder per lei York
[modificar | Modificar lo còdi]La resisténcia de Londres permetèt a Edoard, còmte de March, de recampar sei tropas a l'oèst de la capitala. Foguèt proclamat rèi per la populacion e lo Parlament lo reconoguèt rapidament sota lo nom d'Edoard IV. La batalha decisiva aguèt luòc a Towton lo 29 de març de 1461. S'acabèt per una victòria dei York que destruguèron una partida importanta de l'armada advèrsa. La rèina Margarita d'Anjau, Enric VI e son fiu s'enfugiguèron en Escòcia e sei fòrças se dispersèron dins lo nòrd d'Anglatèrra e dins lo País de Galas.
De 1461 a 1468, lei combats continuèron entre lei senhors partisans dei dos camps mai Edoard IV intervenguèt pauc. Leis Escocés menèron tanben d'incursions còntra lo territòri anglés fins a una desfacha umilianta au sètge de Norham en 1463. Après aquela revirada, acceptèron de signar una trèva. De son caire, Margarita d'Anjau e son fiu anèron en França e en Anjau per assaiar de trobar de sostèns suplementaris. Pasmens, lo rèi Loís XI (1461-1483) refusèt de sostenir sa causa.
Aquò afebliguèt mai la posicion dei Lancastre que foguèron durament batuts a Hedgeley Moor (25 d'abriu de 1464) e a Hexham (15 de mai de 1464). Aquelei desfachas entraïnèron la capitulacion dei castèus d'Alnwick, de Dunstanburgh e de Bamburgh qu'èran tres posicions importantas dei Lancastre. Per completar aquela situacion marrida, la batalha de Tuthill (1461) permetèt ai York de conquistar la màger part dau País de Galas e lo rèi Enric VI foguèt capturat en 1465. La darriera pòchi de resisténcia importanta, dirigida per Jasper Tudor, foguèt batuda en 1468 a l'entorn dau castèu galés d'Harlech.
La restauracion e la disparicion dei Lancastre
[modificar | Modificar lo còdi]La revòuta dau còmte de Warwick
[modificar | Modificar lo còdi]En 1468, lei Lancastre avián plus lei ressorsas sufisentas per menaçar lo tròne d'Edoard IV. Pasmens, la guèrra reprenguèt un an pus tard en causa de la rompedura entre lo rèi e Richard Neville, còmte de Warwick e sostèn fidèu de la causa dei York. La causa premiera d'aqueu conflicte foguèt l'umiliacion dau còmte, ocupat a negociar una aliança amb França, per la decision dau rèi de se maridar amb Elizabeth Woodville, una nobla locala eissida d'un ostau menor de l'aristocracia anglesa. La demenicion de la popularitat d'Edoard IV, qu'aviá fòrça aumentat leis impòsts, aguèt benlèu una influéncia dins la crisi.
Lo còmte de Warwick s'alièt amb Jòrdi Plantagenet, lo fraire d'Edoard IV, e se revoutèt en julhet de 1469. Venceires a la batalha d'Edgecote Moor, lei rebèls poguèron assetjar lo rèi dins lo castèu de Middleham. Edoard IV foguèt obligat de convocar un Parlament dins la vila d'York per cedir lo poder a son fraire. Pasmens, l'autre fraire dau rèi – lo futur Ricard III – e la màger part dei nobles refusèron d'acceptar l'usurpacion e la revòuta foguèt esquichada a la batalha de Losecoat Field lo 12 de març de 1470. Sei caps s'enfugigèron en França.
La restauracion d'Enric VI e la fin dei Lancastre
[modificar | Modificar lo còdi]
En França, leis adversaris d'Edoard IV trobèron un acòrdi per aliar sei fòrças. Un maridatge entre lo prince Edoard de Westminster e la filha dau còmte de Warwick marquèt la formacion d'aquela coalicion. Ajudat per quauquei nobles maucontents dau rèi, Richard Neville poguèt desbarcar dins la region de Londres. Incapable de trobar d'aliats, Edoard IV deguèt s'exiliar ai País Bas. Enric VI foguèt restablit coma rèi d'Anglatèrra.
Sostengut per Borgonha, Edoard IV trobèt rapidament lei ressorsas neccesàrias a una repòsta. Desbarquèt a son torn lo 14 d'abriu de 1471 e infligiguèt una desfacha ai tropas dau còmte a la batalha de Barnet (14 d'abriu de 1471). Warwick foguèt tuat durant la retirada. Puei, lo 4 de mai seguent, l'armada dei Lancastre foguèt anientada a la batalha de Tewkesbury onte lo prince Edoard de Westminster moriguèt. Enfin, Enric VI moriguèt a son torn – probablament assassinat – lo 21 de mai. Aquelei succès entraïnèron la disparicion de la linhada mascla dei Lancastre e permetèron ai York d'ocupar solidament lo tròne.
L'emergéncia dei Tudor e la fin de la guèrra
[modificar | Modificar lo còdi]L'usurpacion de Ricard III
[modificar | Modificar lo còdi]Après lei combats de 1471, lo poder d'Edoard IV foguèt plus contestat fins a sa mòrt en 1483. Pasmens, foguèt remplaçat per Edoard V qu'èra un enfant de 12 ans. Un còp de mai, una regéncia foguèt mesa en plaça. Dominada per lei Woodville, la familha de la rèina Elizabeth Woodville, suscitèt dei tensions en causa de l'ambicion dei regents. Aquò entraïnèt la formacion d'una faccion desirosa de fisar lo poder au duc de Gloucester, Ricard, qu'èra fraire d'Edoard IV. Lei conjurats prenguèron lo contraròtle de la persona reiala lo 30 d'abriu de 1483. Puei, una purga permetèt a Ricard d'eliminar una partida dei Woodville e de sei partisans.
En posicion de fòrça, Ricard convoquèt durant l'estiu de 1483 un Parlament per prononciar l'irregularitat dau maridatge d'Edoard IV e d'Elizabeth Woodville. Puei, assassinèt sei dos nebòts e venguèt rèi sota lo nom de Ricard III. D'un biais generau, lo camp dei York acceptèt aquela usurpacion car Ricard èra considerat coma un generau competent. Òr, aquò èra un argument important dins un periòde de guèrra civila. Pasmens, lo complòt permetèt ais adversaris de l'Ostau d'York d'organizar una revòuta novèla. D'efiech, lei Lancastre sostenguèron desenant lei revendicacions au tròne d'Enric Tudor, un nebòt d'Enric VI, aguent de liames genealogics amb plusors rèis anglés.
De mai, l'assassinat dei dos princes per Ricard III foguèt pas considerat coma legitim per totei lei nobles anglés. Quauquei senhors decidèron d'organizar una revòuta amb l'ajuda de Margarita Beaufort, la maire d'Enric Tudor. Pòrta lo nom de rebellion de Buckingham car Henry Stafford, segond duc de Buckingham, i participèt. Divèrsei revòutas simultanèas foguèron organizadas mai l'execucion dau plan foguèt marrida. Isolat, lo duc de Buckingham foguèt obligat de s'enfugir. Finalament capturat, foguèt executat lo 2 de novembre de 1483. Leis autrei revòutas mau capitèron egalament e una ataca navala menada per Enric Tudor – amb l'ajuda de Bretanha – foguèt dispersada per una tempèsta.
La presa dau poder per Enric de Tudor
[modificar | Modificar lo còdi]
En 1484, Ricard III engatjèt de negocacions amb Bretanha per obtenir l'extradiccion d'Enric Tudor. Pasmens, aqueu darrier poguèt s'enfugir en França. La regenta Ana de Beaujeu decidèt de sostenir sei revendicacions e li permetèt de reünir rapidament una armada e una flòta. En parallèl, Enric negocièt lo sostèn dei partisans dei Lancastre e un maridatge amb Elisabeta d'York. Aquò fragilizèt la posicion de Ricard III.
Lo desbarcament d'Enric Tudor se debanèt lo 7 d'aost de 1485 dins lo País de Galas. Lo 22 d'aost de 1485, ganhèt la batalha de Bosworth onte Ricard III foguèt tuat. Après aqueu combat, lo maridatge entre Enric Tudor e Elisabeta d'York permetèt d'unificar lei dos Ostaus a l'origina de la guèrra. De mai, Enric Tudor ordonèt l'execucion de totei lei personas susceptiblas de revendicar lo tròne. Enfin, reprimiguèt lei darrierei revòutas còntra son autoritat a la batalha de Stoke en 1487.
Consequéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Lei consequéncias de la Guèrra dei Doas Ròsas son encara l'objècte de debats importants entre istorians. Son efiech pus visible foguèt la disparicion de la dinastia Plantagenet e son remplaçament per la dinastia Tudor. En parallèl, lei pèrdas enregistradas per la noblesa durant lei combats e lo renfòrçament continü de l'autoritat reiala durant la guèrra favorizèron la transformacion de la societat medievala anglesa e l'introduccion de la Renaissença dins l'illa. Enfin, per empachar una revòuta novèla, Enric Tudor limitèt fòrça lo drech dei senhors de levar e d'entretenir de fòrças militaras.
Au nivèu internacionau, Anglatèrra conoguèt un periòde d'afebliment important. D'efiech, trebolada per sei conflictes intèrnes, poguèt pas organizar de còntra-atacas après la conquista de son domeni continentau per França en 1450-1453. Aquò entraïnèt la fin de la Guèrra de Cent Ans que foguèt definitivament reglada en 1475 amb la signatura dau Tractat de Picquigny entre Edoard IV e Loís XI. De mai, Anglatèrra perdiguèt la capacitat d'organizar d'incursions d'amplor sus lo continent. Pasmens, d'un bias paradoxau, aqueu declin favorizèt lo desvolopament de sa poissança navala.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) Christine Carpenter, The Wars of the Roses : Politics and the Constitution in England, c. 1437–1509, Cambridge University Press, 2002.
- (en) Michael Hicks, The Wars of the Roses, Yale University Press, 2012.
- (fr) Paul Murray Kendall, L'Angleterre au temps de la guerre des Deux-Roses, Fayard, 1984.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ En particular, infligiguèt una desfacha saunosa ai Francés a la batalha d'Azincourt (1415) e foguèt reconegut coma l'eiretier de la corona de França per Carles VI.
- ↑ D'efiech, Ricard Plantagenet èra tanben « luòctenent d'Irlanda » e donc responsable dei tèrras anglesa dins l'illa.