Conquista aràbia de Pèrsia
|
Conquista aràbia de Pèrsia
| |
|---|---|
.png) | |
| Informacions generalas | |
| Data | 633-654 |
| Luòc | Pèrsia |
| Eissida | Conquista aràbia de Pèrsia |
| Belligerants | |
| Califat Rashidun | Empèri Sassanida |
| Batalhas | |
| Lo pònt – Al-Qadisiyya – Ctesifont – Jalula – Nahavand – Isfahan – Waj Rudh – Ray (651) – Nishapur | |
La conquista aràbia de Pèrsia designa la guèrra qu'opausèt lo Califat Rashidun a l'Empèri Sassanida de 633 a 654. Entraïnada per l'expansionisme arabomusulman eiretat de la politica d'unificacion de Maomet, s'acabèt per una victòria aràbia e per la disparicion de l'Empèri Sassanida. Leis Arabis conquistèron la totalitat de Pèrsia. Aquò es un eveniment major dins l'istòria d'Orient Mejan car menèt a la conversion progressiva de la region a l'islam e a l'abandon dei religions persanas pus ancianas coma lo zoroastrisme. Au nivèu politic, Pèrsia perdiguèt son independéncia per plusors sègles mai seis elèits prenguèron rapidament una plaça importanta dins l'administracion dau Califat.
Causas
[modificar | Modificar lo còdi]La causa principala de la conquista aràbia de Pèrsia es l'oposicion entre l'expansionisme arabi eissit de la volontat de difusar l'islam en defòra de la Peninsula Aràbia e la volontat de l'Empèri Sassanida de defendre sei províncias e de protegir son esfèra d'influéncia. Lo contèxte èra fòrça favorable ais Arabis car la poissança sassanida èra grèvament afeblida per la Granda Guèrra Pèrsa (602-628) menada còntra lei Bizantins. D'efiech, aquela guèrra lònga s'èra acabada per una desfacha sassanida e per una crisi de succession après l'assassinat de Cosrau II (591-628). Aqueu periòde d'instabilitat durèt fins a la presa dau poder de Yazdgart III (632-651) e l'assassinat dau prince concurrent Hormizd VI en 632 ò en 633. Tre 633-634, deguèt faciar d'incursions aràbias destinadas a pilhar lei províncias meridionalas de l'Empèri.
Debanament
[modificar | Modificar lo còdi]Lei combats de 633-634 s'acabèron per una tièra de victòrias dei tropas dau generau Khalid ibn al-Walid que poguèt ocupar la vila d'Al-Hira en Mesopotamia. Pasmens, a partir de 634, leis Arabis deguèron concentrar sei fòrças en Siria còntra lei Bizantins. Aqueu frònt gardèt la prioritat fins a la batalha de Yarmuk en 636 que veguèt l'afondrament de l'armada bizantina. Lei Sassanidas aprofichèron aquela pausa dins leis atacas en Mesopotamia per tornar organizar sei fòrças sota la direccion dau generau Rostam Farrokhzad, conselhier e sostèn important de Yazdgart III. En 634, infligiguèron ansin una desfacha ais Arabis a la batalha dau pònt, çò que li permetèt de tornar ocupar sei províncias mesopotamianas[1].
A la represa dei combats en 636, lei Sassanidas mandèron una armada de 60 000 a 80 000 òmes dirigida per Rostam Farrokhzad per arrestar una novèla armada d'invasion aràbia au sud d'Eufrates. En fàcia, l'armada d'invasion dispausava d'aperaquí 40 000 òmes e èra comandada per lo generau Sa'd ibn Abi Waqqas. Lo rescòntre decisiu aguèt luòc a Al-Qadisiyya[2]. Segon lei racòntes, la batalha durèt tres jorns e foguèt fòrça murtriera per lei dos camps. S'acabèt per una victòria aràbia e per l'anientament de la màger part dei tropas sassanida. Rostam Farrokhzad dispareguèt dei documents après aquela desfacha[3]. Lei defensas de l'Empèri s'afondrèron en Mesopotamia e Ctesifont, la capitala, foguèt presa en 637. Un an pus tard, una còntra-ofensiva sassanida foguèt arrestada a la batalah de Jalula[4]. Pasmens, Yazdgart III gardèt lo contraròtle de Pèrsia.
Lo rèi sassanida capitèt de crear una armada novèla a partir dei províncias encara sota son contraròtle. Aquela fòrça foguèt concentrada a l'entorn de la fortalesa de Nahavand. En 642, foguèt atacat per leis Arabis. Aquela campanha es mau coneguda. Lo gròs de l'armada sassanida foguèt enceuclat dins una vau estrecha, çò que menèt sa destruccion. Aquela desfacha entraïnèt l'afondrament dau poder sassanida e Yazdgart III s'enfugiguèt pauc a cha pauc vèrs lo nòrd-èst de son Empèri[5][6]. Poguèt pas restaurar son armada e foguèt assassinat a Merv dins de circonstàncias pauc claras en 651[7]. Leis Arabis avancèron lentament en causa de la geografia malaisada e deguèron menar de combats còntra de pòchis de resisténcia residualas fins a 654.
Consequéncias
[modificar | Modificar lo còdi]La consequéncia immediata de la guèrra foguèt la conquista de Pèrsia per leis armadas aràbias. Aquò marquèt la disparicion de la Pèrsia independenta per lo premier còp dempuei lo començament dau periòde istoric. Per leis Arabis, la region venguèt una fònt majora de revenguts car leis abitants avián l'estatut de dhimmi. Aquò significava qu'èran de fidèus de religions protegidas per l'islam (cristianisme, judaïsme, zoroastrisme...) que devián pagar un impòst especiau[8]. Pasmens, lo contraròtle de la region èra malaisat car lei conquistaires èran numericament pauc nombrós. Ansin, Pèrsia venguèt un refugi per lei rebèls durant lei periòdes omeia e abbassida.
A tèrme pus lòng, leis abitants se convertiguèron a l'islam e Pèrsia venguèt un centre major de la religion musulmana. Au nivèu culturau, la region s'arabizèt en partida, mai la cultura persana èra pron viva per resistir. Ansin, lo mond musulman adoptèt plusors trachs iranians, especialament au nivèu administratiu car lo modèl sassanida inspirèt leis estructuras mesas en plaça per lo califa Muawiya (661-680) per donar una basa estatala fòrta au Califat. Fòrça foncionaris persans tenguèron de ròtles importants au sen d'aquela administracion.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Olivier Hanne, Les seuils du Moyen-Orient, Histoire des frontières et des territoires, París, Éditions du rocher, 2017.
- (en) Parvaneh Pourshariati, Decline and fall of the Sassanian Empire, Londres, I. B. Taurus and Co Ltd, 2008.
- (fr) Jean-Paul Roux, Histoire de l'Iran et des Iraniens. Des origines à nos jours, París, Fayard, 2006.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (en) Parvaneh Pourshariati, Decline and fall of the Sassanian Empire, Londres, I. B. Taurus and Co Ltd, 2008, pp. 216-217.
- ↑ (en) Parvaneh Pourshariati, Decline and fall of the Sassanian Empire, Londres, I. B. Taurus and Co Ltd, 2008, pp. 232-234.
- ↑ Segon una cronica aràbia, foguèt decapitat per lei venceires.
- ↑ (en) Parvaneh Pourshariati, Decline and fall of the Sassanian Empire, Londres, I. B. Taurus and Co Ltd, 2008, pp. 234-235.
- ↑ (en) Parvaneh Pourshariati, Decline and fall of the Sassanian Empire, Londres, I. B. Taurus and Co Ltd, 2008, pp. 241-243.
- ↑ (fr) Frédéric Bey, « L'empire perse meurt à Nahavand », Guerres & Histoire, n° 57, octòbre de 2020, pp. 58-62.
- ↑ (en) Parvaneh Pourshariati, Decline and fall of the Sassanian Empire, Londres, I. B. Taurus and Co Ltd, 2008, pp. 219-285.
- ↑ Aquel impòst foguèt una fònt majora de revenguts per lo Califat car lei musulmans pagavan pas d'impòsts dirèctes.