Vejatz lo contengut

Tabanidae

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Tabanidae
Descripcion d'aqueste imatge, tanben comentat çaiaprèp

Spécimen de l'espèce Chrysops relictus

Classificacion
Règne Animalia
Embrancament Arthropoda
Sosembr. Hexapoda
Classa Insecta
Sosclassa Pterygota
Infraclassa Neoptera
Superòrdre Endopterygota
Òrdre Diptera
Sosòrdre Brachycera
Infraòrdre Tabanomorpha

Familha

Tabanidae
Latreille, 1802

Los Tabanidae constituisson una familha d'insèctes diptèrs cotenent diferentas espècias de tavans. Aparten a la superfamilha Tabanoidea.

Son de moscas moscas trapetas de grands uèis compausats. Las femèlas se noirisson normalement del sang de grands mamifèrs que fissan alara que los mascles consomissson pas que de nectar. Aquestes insèctes son gaireben totes diurns. I a 3 500 espècias dins aquesta familha amb près de 160 en Euròpa, coma Tabanus bovinus a çò nòstre[1].

Morfologia dels tabanids

[modificar | Modificar lo còdi]

Los tabanids an un còrs massís mesurant de 10 a 30 mm, d’alas poderosas escartadas del còrs al repaus e una tèsta larga, desligada del còrs. Los uèlhs dels tavans permeton de diferenciar los mascles de las femnas: son contigús pels mascles (optic), alara que sont separats per la femèla (dicoptic). Los tabanids pòdon èsser nuds o cobèrts de pès prims de color verda o coirada. Lors antenas, sens arista (fan partit dels ortorrafs), possedisson d’anneluras al nivèl del 3n article (a la diferéncia dels ciclorrafas).

  • Observacion de las pèças bucalas d'un tavan al microscòpi fotonic
    Observacion de las pèças bucalas d'un tavan al microscòpi fotonic
  • Detalh dels uèlhs
    Detalh dels uèlhs
  • Parelh de tavans
    Parelh de tavans
  • Cap d'un tabanid.
    Cap d'un tabanid.

Biologia dels tabanids

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Les taons son actius de jorn, pendent las sasons caudas. Se trapan dins las regions ont i a d’elevatges de bestial e dins las regions de boscs.
  • Los tavans pòdon se desplaçar sus de longas distàncias.
  • Cicle evolutiu: los uòus son ponduts dins d’aigas estanhantas o correntas, sus de vegetals o de pèire, veire en mitan aerian umid. I a 7 a 9 estadis larvaris, e un estadi ninfal menant a l'adult.

Alimentacion

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Al contrari del dich, los tavans mòrdan, fissan pas. Aracan o talha la cern de lor victima amb de mandibulas. La plaga atal obèrta daissa pèrdre de sang que lo tavan poirà alara sucar. Quitament a vegada desligan un troç entièr de cern per lo digerir lentament.
  • Nutricion: solas las femèlas son ematofagas e telmofagas.

Ròtle patogèn dels tabanids

[modificar | Modificar lo còdi]
Tabanus sp.

Ròtle patogèn indirècte

[modificar | Modificar lo còdi]

Los tabanids son vectors de virus, de bactèri, de protozoaris e d'elmints. Los crisòps son responsables d'una elmintòsi qu’es una filariòsi del teisssut conjonctiu (e de l'uèlh) per l'òme.

De bactèris pòdon tanben èsser veïculadas e provocar d’infeccions bacterianas coma la pasteurellòsi, la tularemia e lo carbon bacteridian.

Los tabanids son responsables de leucòsis e d'anemias infeciosas pels equids (d'origina virala).

Ròtle patogèn dirècte

[modificar | Modificar lo còdi]

Per l'animal

[modificar | Modificar lo còdi]

Lor nhac daissa a la superfícia de la pèl una gota de sang susceptibla d'atirar d'autras moscas, font d'enervament pels animals.

Los tabanids an tanben un ròtle espoliator important, las femèlas pòdon levar fins a 0,7 grama de sang, provocant per lor nombre, de retards de creissença e de baissas de produccion de lach.

Per l’uman

[modificar | Modificar lo còdi]
Un nhac de tavan sus un òme.

Per de personas, lo nahc passa se se veire, alara que non pas pels allergics. Pòdon aver un pauc d'urticari, mas existís de cas ont aparéis una bofiga de mai d'un centimètre d'espessor e d’unes centimètres de diamètre.

Las patas del tavan son dotadas d'amortisseires que lor permeton de se pausar sens destorbar la victima, fins a la dolor aguda del nhac. La dolor dura pas, mas es comparabla en intensitat a aquesta de la fissada d'una vèspa. Lo tavan fugissent pas quand a mordut, es aisit de le tuar. Se la persona morduda sembla patir o se ten de dificultats respiratòrias, es melhor que consulte sul còp un mètge o las urgéncias. Los antibiotics an pas d’efèctes.

Classificacion e sistematica

[modificar | Modificar lo còdi]

Sosfamilhas e genres

[modificar | Modificar lo còdi]

N’existís unas 3 000 espècias destriadas en 3 sosfamilhas:

Segon Catalogue of Life (1 mars 2013)[4] :

Selon ITIS (1 mars 2013)[5] :

  • sosfamilha Chrysopsinae
  • sosfamilha Pangoniinae
  • sosfamilha Pangoniinae-incertae
  • sosfamilha Tabaninae

Genres encontrats en Euròpa

[modificar | Modificar lo còdi]

Cultura

[modificar | Modificar lo còdi]

Dins la mitologia grèga, volent que son ligam amb la prèira Io siá pas percebuda per son espodsa Èra, Zèus transforma so amorosa en vedèla. Èra, descobrissent l’engana, envièt un tavan secutar sa rivala, que deguèt fugir fins en Egipte, en passant per çò que se nomena ara la mar Ioniana. L’episòdi es evocat dins lo Prometèu encadenat d’Esquil[2], per Apollodòr d'Atenas[3] e Virgili[4].

Bellerofont qu’aviá dombat lo caval alat Pegàs ne’n cai que Zèus encolerat de l’ufan de l’òme envia un tavan mòrdre l’animal


« Tavan » se disiá oistros (οἶστρος) en grèc ancian e œstrus en latin; los mèsmes mots designant tanben una violenta impulsion[5], foguèron utilizats per crear de tèrmes ligat a las calors, desir sexual periodic dels mamifèrs. Atal, las ormonas que provòcan aqueste « agulhon, fissada, desir afogat, passion fòla »[6] nomenadas estrogèns[7].

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑  {{{títol}}}. 
  2. ↑ Le taon personnifie dans cet ouvrage le remords : « Ah ! ah ! ah ! voici que le taon me pique de nouveau, malheureuse ! », Eschyle, Prométhée enchaîné, 561 sq. Ce sens a été repris par Ovide, qui comparait le taon à « l’horrible Érinye ». Ovide, Métamorphoses, 1, 725
  3. ↑ « Alors la déesse Héra envoya un taon pour tourmenter la génisse, et cette dernière s'enfuit, en courant, d'abord vers ce golfe qui, après son passage, fut dit Ionien… », Apollodore d'Athènes, Bibliothèque, II, 1, 3
  4. ↑ « Vole un insecte affreux que Junon autrefois, Pour tourmenter lo, déchaîna dans les bois... », Virgile, Géorgiques, III, 148, traduction Jacques Delille
  5. ↑ Douglas Harper.
  6. ↑ Œstrogène, CNRTL
  7. ↑ W Heape (1900). "The 'sexual season' of mammals and the relation of the 'pro-oestrum' to menstruation'". Q J Micr Sci 44: 1:70

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
  • (en) Referéncia BioLib : Tabanidae
  • (en) Referéncia Fauna Europaea : Tabanidae
  • (fr+en) Referéncia ITIS : Tabanidae (+ version anglaise )
  • Referéncia Animal Diversity Web : Tabanidae (en)
  • (en) Referéncia NCBI : Tabanidae

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Miklós Blahó, Ádám Egri, András Barta, Györgyi Antoni, György Kriska, Gábor Horváth. (2012) How can horseflies be captured by solar panels? A new concept of tabanid traps using light polarization and electricity produced by photovoltaics. Veterinary Parasitology 189, 353-365. En ligne: 1-Oct-2012.
  • Patrick Reumaux, Les mouches à sang : atlas des Tabanides de France, Klincksieck, 2018
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabanidae&oldid=2126061 »