Petelin
Flors
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Rosidae |
| Òrdre | Sapindales |
| Familha | Anacardiaceae |
| Genre | Pistacia |
Lo petelin o pudís (Pistacia terebinthus L.), es una planta de fulhatge caduc de la familha de las anacadiacèas que butà dins la garriga e lo maquís, comun dins tot lo bacin mediterranèu (Marròc, Portugal, Turquia, Siria, Israèl, Palestina). En Occitània a l'origina present en Lengadòc e Provença, son airal s'espandiguèt fins a Carcin, Peiregòrd e mai al delà fins en Savòia e Jura, mas totjorn dins de zonas esclairadas associat a l'euse e al roire e a una altitud maximala de 500 m.
L'òli de terebentina es eissida de la saba d'aquel arbre.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo petelin es un arbrilhon de tres a cinc mètres de naut.
Sas fuèlhas caducas de 7 a 13 foliòls son verdas a la prima, jaunas o rojas flamejant a la davalada.
Las flors unisexuadas son pichonas, rogencas en pinas quichadas — paniculs — sus de rams d'un an. La florason se produch d'abril a junh.
Los fruchs ovoïds, de 5 a 7 mm e en pinhas caracteristicas, son blancs, puèi roses, roges e finalament bruns quand son madurs. Exala una fòrta odor de resina
Se diferencia del lentiscle per
- sas fuèlhas qu'an un nombre impar de foliòls (imparipenats) ;
- un raquis non alat ;
- une inflorescéncia piramidala ;
- son fulhatge non persistent.
Lo pistachièr (Pistacia vera) a el de fulhas qu'an mens de foliòls: 3 a 5 foliòls e de fruchs mai voluminoses, que son comestibles.
Utilizacion
[modificar | Modificar lo còdi]La fusta dura es utilizada en ebenistariá e en marquetariá per faire d'ornamentacions.
Introduch als Estats Units d'America en 1854, es utilizat coma plan dirècte pel pistachièr.
Lo petelin dona un òli de resina fòrça odoriferant, la terebentina de Quio, de l'illa grèga de io Quio ont la resina es expleitada. La resina pòt èsser utilizada coma antiseptic en medecina e se la pòt mastegar. Servís tanben a la fabricacion de vernís e de lepetariás.
Las granas del petelin son comestiblas mas agrolosas e pòdon produire un òli comestible.
Malautiá e parasits
[modificar | Modificar lo còdi].jpg)
La galla del petelin fa mutar la fuèlha per contenir los uòus de son parasit. Las gallas mai corrents son causadas per Forda marginata, Forda formicaria e Baizongia pistaciae (fuèlha transformada en enòrme « bana » fins a 20 cm de long)[1].
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (fr)P. Dauphin, J.-C. Aniotsbéhère. Les Galles de France (2ème édition). Mémoires Soc. Linn. Bordeaux, Tome 2, 1997
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]
- Modèl:Belles fleurs de France
- Referéncia Tela Botanica (França metropolitana) : Pistacia terebinthus L., 1753 (fr)
- Referéncia ITIS : Pistacia terebinthus L. (fr) ( (en))
- Referéncia GRIN : espècia Pistacia terebinthus L. (en)
- Jean Fabre, souvenirs entomologiques, 1903, Pucerons du térébinthe - Galles
- Jean Fabre, souvenirs entomologiques, 1903, La pariade - L'œuf
L' Appel de la Garrigue éditions 1989 / 1990 Gérard Joyon ISBN 2-9504214-0-7