Origèn
|
Origèn
| |
|---|---|
 | |
| Naissença | vers 187 a Alexàndria, Egipte antica |
| Decès | v. 253 a Tir, dins l'actual Liban |
| País: | Alexàndria, Egipte antica |
| Escòla o tradicion: | patristica |
| Interèsses principals: | exegèsi biblica , teologia, retorica, |
| Idèas remarcablas: | Transcendéncia de Dieu, Paire de l'exegèsi biblica |
Origèn (en grèc ancian Ὠριγένης / Ôrigénês) es lo paire de l'exegèsi biblica. Teologian del periòde patristic, Nasquèt a Alexàndria v. 185 e mòrt a Tir v. 253[1].
Es tanben un dels Paires de la Glèisa e « mai grand engèni del cristianisme antic amb sant Agustin »[2] segon la formula del cardenal Jean Daniélou. Pasmens, al contrari de fòrça Paires de la Glèisa, jamai foguèt canonizat coma un sant per la Glèisa catolica[3].
I aguèt tanben al sègle III un autre Origèn, filosòf neoplatonician e pagan, condiscípol de Plotin e de Longin, amb que es a vegada confondut[1].
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nais en Egipte dins una familha crestiana. En 202, jol règne de Septimi Sever, la Glèisa d'Alexàndria es secutada e son paire Leonides morís martirizat[1]: son filh assistís a sa mòrt per descapitacion[1]. Volgava lo seguir dins lo martiri, mas sa maire capitèt a l'empachar en amagant sos vestits. La mòrt de Leonides daissa sens fonts una familha de nòu personas, sos bens avent estat sasits. Origèn ven pasmens aparat per una femna rica e de tria. Pasmens, coma lotjava ja un eretic del nom de Pau, sembla qu'Origèn, que professava la mai estricta ortodoxia, seriá demorat sonque pauc de temps. Segon Eusèbi de Cesarèa, queli consacra lo seisen libre de son Istòria ecclesiastica, Origèn deu alara trabalhar per far viure sos nombroses fraires e sòrres. Instruch dins las bèlas-letras e las santas Escrituras, ensenha la gramatica per provesir lo besonhs de sa familha[1]. En 215, Quitament plan jove, succedís a son mèstre Clemenç d'Alexàndria al cap de la Didascalèa a l'Escòla teologica d'Alexàndria (escòla catequetic)[1]. Se signala alara per una rigiditat de principis e de mòrs que lo mena de se castrar per se sostraire a tota tentacion[1].
Per acquerir son entièra independéncia, Origèn vend sa bibliotèca per una soma que li balha un revengut quotidian net de 4 obòlas, que li sufison en rason de son extrèma frugalitat. Dona de leçons publicas a Cesarèa en Siria[1] la jornada, e consacra a l'estudi de la Bíblia mai granda partida de sas nuèchs, menant una vida d'ascèta regda. Segon unas tradicions, portava tan luènh la pensada, qu’ensenhava e de femnas coma als òmes crentavan que situacion podava far escandal pels pagans e realizèt a la letra Matèu[4] (« i a d’eunucs que se fan d’espreles eunucs pel reialme deks cèls ») e Marc[5] (« se ta man es per te una escasença de casuda, copa la »), es a dire que se castrèt. Una tala accion, se realament se passèt, èra en partida de segur degut al fach que cresiá que lo cretian deviá seguir l'ensenhament de son mèstre sens pas cap d’escart. Mai tard dins sa vida, pasmens, visquèt de rasons qu’aurián podut li far jutjar de biais diferent avant de se decidir a un tal acte. Dins son ensenhament donat Cesarèa, regrèta son acte, qu'atribuís a l'error que constituís la lectura literala de las Escrituras. De la vertat istorica d’aquesta castracion ne dobtèron unes discípols. Se supausèt qu'èra d'una pachaca espandida pels rivals d'Origèn, que volgavan reduire son importança o damatjar sa reputacion.
Se’n va a Atenas en ajuda de las glèisas d'Acaia[1].
Contunha a estudiar, per exemple près d'Ammonius Saccas. En 230, es ordonat prèire a Jerusalèm[1] mas son evesque, Demetri d'Alexàndria, li repròcha sas mutilacions que, segon los canons, lo fa inapte a preirat. Malgrat lo sosten dels evèsques e una assemblada en concili, Demetri, vesent son ordinacion coma irregulara, destituís Origèn de sas foncions, l'excomunia e li interdís la domrança dins son diocèsi[1]. Origèn i torna de fach pas qu’après rentre la mòrt d’aqueste prelat[1]. En 231, Origèn quita Alexàndria per Cesarèa, en Palestina, ont contunha d'explicar l'Escritura e ont una novèla escòla prend còrs a l’entorn d’el amb sos escolans mai remarcables (coma Gregòri lo Taumaturg).
En 250, jol règne de Deci, es persecutat e, quitament empresonat e torturat[1], acaba pas d'escriure per encoratjar sos companhs e compausa son libre Contra Celse. Quitament se torna èsser liure, morís pau après, vèrs 253, benlèu de las seguidas de sas nafras[1].
Segon Jeròni d’Estridon, seriá mòrt a Tir, e auriá estat enterrat dins la catedrala.
Tres sègles après sa mòrt, Origèn es anatematizat, e donc declarat eretic, jol 11n anatematisme del segon concili de Constantinòble.
Eritatge
[modificar | Modificar lo còdi]
Paire de l'exegèsi biblica
[modificar | Modificar lo còdi]Origèn es considerat coma lo paire de l'exegèsi biblica per aver comentat totes los Libres de l'Ancian e del Nòu Testament dins una òbra exegetica gigantèsca, que siá a causa de son espandida, que per l’amplor de son informacion e pel vam esperital que l’anima[6].
Son metòde exegetic utiliza la distinccion entre tres sens de l’Escritura: le sens literal, lo sens moral e lo sens esperital, correspondent a las tres partidas de l’òme, lo còrs, l’alma e l’esperit[6].
- « cal donc inscriure tres còps dins la sieuna alma las pensadas de las santas Escrituras: per que lo mai simple siá edificat per çò qu’es coma la carn de l’Escritura — lo nomenam atal percepcion subte — ; qu’aqueste qu’es un pauc pujat lo siá per çò qu’es coma son alma; mas que lo perfièch… lo siá de la lei esperituala que conten una ombra dels bens por venir. Atal coma l’òme es compausat de còrs, d’alma e d’esperit, tanben l’Escritura de Dieu donèt dins sa providéncia pel salvament dels òmes. »
- Tractat dels principis IV, 2, 4
Son entrepresa mai importanta foguèt las Exaplas, edicion de la Bíblia ont presenta, sus sièis colomass lo tèxte ebrieu de l’Ancian Testament e las diferentas versions grègas alara en usatge[1].
La tradicion evangelica
[modificar | Modificar lo còdi]Segon Eusèbi[7], Origèn, dins lo primièr dels libres Sus l'Evangèli segon Matèu, conta atal la tradicion:
- « Coma l'ai apres per la tradicion al subjècte dels quatre Evangèlis - los sols atal a èsser incontestats dins la Glèisa de Dieu qu’es jol cèl -, d'en primièr foguèt escrich aqueste segon Matèu, que foguèt un temps publican avant d'èsser apòstol de Jèsus Crist: foguèt editat pels cresents d'origina judaïca, e compausa en lenga ebraïca.
- Lo segond es aqueste segon Marc, que lo redigiguèt segon las indicacions de Pèire; mai, dins son epistòla catolica, Pèire nomena Marc son filh, quand dich: "La Glèisa elegida qu’es a Babilònia vos saluda, e tanben Marc mon filh[8].
- Lo tresen es l'Evangèli segon Luc, aqueste que foguèt lausat per Pau[9], e compausat pels cresents d'origina pagana. Après totes, l'Evangèli segon Joan. »
Lo tractat suls Principis
[modificar | Modificar lo còdi]I presenta una doctrina mistica que s’apròcha d’aquesta dels Gnostics[1]: cresiá a la preexisténcia de las almas dins una region superiora, d'ont èran vengudas animar los còrs terrèstres[1]. Podavan, pendent la vida, se purificar e s'auçar cap a la felicitat suprèma per la comunicacion intima amb Dieu[1]. Sosteniá encara que Jèsus Crist es filh de Dieu sonque per adopcion[1], que l'alma de l'òme a pecat quitament avant d'èsser unida al còrs, que las penas de l'Infèrn son pas eternalas[1].
Segon Origèn, Dieu es transcendent e infinit. Engendra eternalament lo Filh, son imatge. Mejans lo Logos (Vèrbe), creèt una multitud d’esperits purs qur, levat Jèsus, s’alunhan d’El e venon alara d’almas. Lor dona de còrs concrèts al respècte amb la gravetat de lors decas: còrs d’àngels, d’òmes, o de demònis.
Aquestas almas, Mercé a lor liura decision, pòdon s’aprochar de Dieu o se n’alunhar. Lo salvament equival al retorn a la perfeccion originala, a aqueste moment las almas auràn de « còrs de resurreccion ». Lo verai ideal es aquesta coneissença complèta, que los filosòfs an pas qu’entrevist, mas que lo crestian pòt acquerir complètament se se desliga de la matèria.
Lo còrs fisic es donc un castig, mas mentrtant lo mejan per que Dieu se revèla e sosteen l’alma dins son elevacion. Dieu vòl pas contrénher l’alma, e utiliza donc l’educacion pel Logos, que los agents foguèron los filosòfs, Moïses e los profètas pel pòble josieu, e plan segur Jèsus en qui s’incarnèt lo Filh de Dieu.
Origèn admet, coma Agustin d'Ipòna, l'existéncia dels antipòds[10]. Fonda aqueste avís sus d’escrichs de Sant Clement[11].
L'origenisme
[modificar | Modificar lo còdi]Son sol ovratge especulatiu verai, lo De principiis, a lo caractèr d’una recerca obèrta a una epòca ont pas cap de doctrina èra encara fixada per un concili ecumenic. Origèn es un pensaire en movement, curiós, prolific, e jamai un doctrinari agutû.
Es après sa mòrt que las tèsis expausadas fan l'objècte de controvèrsias. La primièra tèsi que fa problèma es aquesta de la preexisténcia de l’alma, atal Dieu auriá creat los èssers esperitals, mas una partia d’aquestes auriá rebutat Dieu. La gravetat e la rapiditat d’aqueste refús auriá menat a la creacion dels àngels, dels demònis o dels òmes[12]. Lo mond material auriá donc estat creat per donar als òmes la possibilitat de se restacar[12].
La segonda es la teoria de l’apocatastasi, Origèn cresent que la natura tornarà a son estat original. Atal, los pecaires coma los demònis van progressivament se purificar per tornar a l’estat original qu’es bon[13],[14].
Un dossièr acampat per Panfili e Eusèbi de Cesarèa al sègle IV, titulat Apologia per Origèn, pren la defensa d'Origèn dins aquesta controvèrsia.
Aquesta querèla de postum sus Origèn mèna vèrs l'an 400, dins un concili nacional convocat per l'evèsque d'Alexàndria, Teofili d'Alexàndria, a la condamnacion de l'origenisme. Teodòr d'Alexàndria escriu al papa Anastasi que li transmeta las dificultats pausadas per Origèn, çò que contribuirà a la condamnacion de la doctrina.
Enseguida, aquestas tèsis foguèron tanben condamnadas, jos Justinian, al sinòdi de Constantinòble de 543, puèi alconcili de Constantinòble II de 553. Sebretot, l'accuseront d'aver sostengut la cresença en la reïncarnacion e la preexisténcia de l'alma avant la naissença.
Lèu Reabilitat, Origèn demora una referéncia de Saint Tomas d'Aquin, que cita plan sovent sos comentaris dels Evangèlis dins sa Catena Aurea, e del papa Beneset XVI que lo fa un omenatge piejat a Roma pendent una audiença que li consacrèt[15] lo 2 de mai de 2007.
Un teologian ardit
[modificar | Modificar lo còdi]Origèn foguèt lo primièr d’assajar de far una sintèsi de la sciéncia teologica, çò que se nomenarà mai tard una soma, amb subretot lo tractat dels Principis. Segon el, Dieu auriá creat primièr lo Logos, puèi los logikoi del grec λογική, creaturas purament racionalas e imaterialas. De desvelopaments de sos tèmas, en mai d’aprigondiments doctrinals esbleugissents, l’expausèron, après sa mòrt, d’acusacions de subordinatianisme[16].
Influenciat per l’estoïcisme e lo platonisme, Origèn, a fòrça d'insistir sus la tipologia e l'allegoria, remanda la teologia de l'Istòria, al punt d’especular sus la preexisténcia de las almas e l'eternitat del mond. Mai, aviá legit e explicitat Filon d'Alexàndria, qu’aviá mostrat que lo cosmos, los astres « lo solelh, la luna, l'ensems del cèl, l'univèrs (...) son muguts e transferits de contunh » (De cherubim, c. 88). Aquesta concepcion fixista del mond foguèt subretot una de las causas de las acusacions d'eresiarc que foguèron lançadas contra el al sègle V e VI. Se sap mai qu’aquesta idèa foguèt utilizada al sègle XIII per Siger de Brabant[17].
De fach, que que dison los detractors, dobriguèt a la mistica un camp imens, seriá pas que per son Comentari del Cantic dels Cantics[18],[19], utilizat e apregondit per sant Bernat de Clairvals al sègle XII. Es lo primièr qu’aja afirmat clar la virginitat perpetuala de Maria. Enfin son tractat d’apologetica Contra Cèlse, ont dona fòrça extrachs (Contra Cèlse, III, 37.) de l'òbra de son adversari es un cap d’òbra d'onestat intellectuala. Mèstre esperital incontestable, jamai condamnat de son vivent, objècte de falsas querèlas Enseguida, demora un dels Paires de la Glèisa d'un imens feconditat.
- Extrach
Omelia 12 sul Libre de l'Exòde :
| “ | Cossí trobar la libertat quand sèm esclau del sègle, esclau de l'argent, esclau dels desirs de la carn? Ièu, per l'ora, disi: tant que soi l'esclau d'una causa d’aquesta mena, soi pas convertit al Senhor; e ai pas atenh la libertat del moment que me sarran de tals afars e de tals pensaments. De l'afar e del pensament que me sarran, soi l'esclau; que sai qu'es escrich: Sèm esclau de çò que vos domina (2 P 2, 19). Quitament se l'amor de l'argent me domina pas, que lo pensament de las possessions e de las riquesas m'ància pas, quitament soi avid de lauses; e desiri la glòria umana, se cerqui a veire, a las caras e a las paraulas de las gents, çò qu'un tal pensa de ièu - quina estima un tal me balha? Desagrada pas a un tal? M’agra un tal? Del moment que me pausi aquestas questions, ne soi l'esclau. |
” |
| — Origèn, Omèlia 12 sus l'Exòde, 4. | ||
Posteritat
[modificar | Modificar lo còdi]La sciéncia biblica
[modificar | Modificar lo còdi]Fòrça Paires de la Glèisa s’inspirèron dels escrichs d’Origèn. Atal, Gregòri de Sasianes e Basili de Cesarèa compausan una antologia de sas òbras, la filocaliá d'Origèn, Jeròni d’Estridon traduguèt las omèlias sus Sant Luc, que son las solas que demoran, los originals so despareguts, e Didim lo Cèc se declrèt discípol d’Origèn[13].
Origèn es a l'origina de l'interpretacion segon los quatre sens de las Escrituras e de la Lectio divina practicada dins los monastèris[20].
Erasme escriviá dins lo De Ratione Studii, redigit a Londres en març de 1506 : « En fach de teologia, après las Santas Escrituras, pas res de melhor de legir qu'Origèn — ex theologia, secundum divinas litteras, nemo melius Origene. »
Òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Origèn es reputat aver daissat una òbra considerabla en grèc[1], que Jeròni estimava a près de 2 000 volums, mas que demora pas qu’una fèbla partida (Clavis Patrum Græcorum, 1410-1525) a la seguida de la destruccion sistematica de sas òbras, entrepresa jos Justinian. La majora partiada de las òbras que dispausam vend de las traduccions en latin de Jeròni e Rufin d'Aquilèa[21].
D’entre sos escrits, se destria sos Comentaris sus tota l’Escritura santa.
Es tanbe l’autor d’escrichs polemics (Contra Cèlse, refutacion del Discors verai de Cèlse)[22]), dogmatics (Suls principis, De principiis) e exegetics (Omèlias, Comentaris).
Se pòt apondre:
- De la preguièra;
- Exortacion al martiri;
- Omèlias sus la Genèsi.
Son obrage mai voluminós Sus la Preguièra influencièt los primièrs crestians.
Las Òbras complètas d’Origèn foguèron publicadas a Basilèa per Erasme (1536), a París (1733-1759), a Wurtzborg (1776-1794), a Berlin (1831-46), 24 v. in-8, e de nòu estampat dins la colleccion de l’abatMigne (1860)[1].
Lo nom d'Òbras complètas deu pasmens èsser pres amb precaucion: dona sonque l'estat dels luòcs de l'epòca d'edicion. La darrièra descobèrta data de l’11 de junh de 2012, la librariá nacionala de Bavièra anóncia la descobèrta per la filològa Marina Molin Pradel de tèxtes, fins alara desconeguts, d'omèlias escricha per Origèn dons un manuscrit grèc del sègle XII[23]. L’atribucion a l’Origèn foguèt confirmada per d’experts coma lo professor Lorenzo Perrone de l’universitat de Bolonha[24].
Las Philosophoumena o Refutacion de las eretgias foguièron transmeses jos son nom, mas Son pas d’el, qu’aqueste obratge foguèt compausat a Roma. Aqueste obratge foguèt atribuit tanben a Ipolit de Roma[1].
Joseph Fitzmyer assagèt de li atribuir[25] lo fach d’aver espandit a totes los josieus, e per sempre, la responsabilitat de la mòrt de Jèsus, anant al delà de Joan 19:6 e 15 per qui son lo « principals sacrificators » que reclaman la crucifixion de Jèsus.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Fonts sus Origèn
[modificar | Modificar lo còdi]- Eusèbi de Cesarèa - Panfili de Cesarèa, Apologia per Origèn, seguit de Rufin d'Aquilèu: Sur la falsification des livres d'Origène, Cerf, coll. "Sources chrétiennes" - Textes grecs no 464-465, 2002.
- Grégoire le Thaumaturge, Remerciement à Origène seguit de La Lettre d'Origène à Grégoire, Cerf, coll. "Sources chrétiennes" - Textes grecs no 148, 1969.
Estudis sus Origèn
[modificar | Modificar lo còdi]- Hans Urs von Balthasar, Parole et mystère chez Origène, éditions du Cerf, 1957.
- Henri Crouzel, Origène, Paris: Lethielleux, Namur - Culture et vérité, 1985.
- Jean Daniélou, Origène, Paris, 1948, rééd. Les Éditions du Cerf, 2012.
- Jacques Dupuis, L'Esprit de l'Homme, étude sur l'anthropologie religieuse d'Origène, Paris, Desclée de Brouwer, 1967
- Michel Fédou, Christianisme et religions païennes dans le Contre-Celse d'Origène, éditions Beauchesne, 1989.
- Marc Froidefont, « Les fondements ontologiques de la morale origénienne », Conférences et Débats du Cercle d'Études philosophiques d'Annecy, 2005.
- Pierre Hadot, Origène et origénisme, in Encyclopaedia universalis, 1985, corpus 13, p. 713-717.
- Philippe Henne, Introduction à Origène, suivie d'une anthologie, Cerf, 2004.
- Théo Hermans, Origène, théologie sacrificielle du sacerdoce des chrétiens, éditions Beauchesne, 1996.
- Henri de Lubac, Histoire et Esprit : L'Intelligence de l'Écriture d'après Origène, Les Éditions du Cerf, 2002.
- Henri de Lubac, Recherches dans la foi. Trois études sur Origène, saint Anselme et la philosophie chrétienne, éditions Beauchesne, 1979.
- Pierre Nautin, Origène. Sa vie, son œuvre, éditions Beauchesne, 1977.
- Pierre Nautin et Octave Guéraud, Origène. Sur la Pâques, éditions Beauchesne, 1979.
- Joseph Stephen O'Leary, Christianisme et philosophie chez Origène, Cerf, 2011.
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Òbras en grèc, latin, anglés, italian, portugués sur Documenta catholica omnia.
- Tèxtes d'Origèn, en Grèc
- Tèxte grèc del Tractat contra Cèlse sur le site Hodoi Elektronikai
- (en) Origèn e origenisme dins Catholic encyclopedia
- Audiéncia del papa Beneset XVI del 25 d’abril de 2007 consacrada a Origèn d'Alexàndria
- Audiéncia del papa Beneset XVI del 2 de mai de 2007 consacrada a Origèn d'Alexàndria
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 et 1,22 Modèl:Bouillet note
- ↑ Cardinal Jean Danielou, Origène, Paris, Le Cerf , 2012.
- ↑ De manière plus générale, Ses enseignements sur la pré-existence des âmes, la réconciliation finale de toutes les créatures, y compris peut-être même le diable (l'apokatastasis) et sa croyance possible que Dieu le Fils était subordonné à Dieu le Père ont été rejetés par l'orthodoxie chrétienne.
- ↑ verset 19:12
- ↑ verset 9:43
- ↑ 6,0 et 6,1 Pierre Hadot, op. cité
- ↑ Histoire ecclésiastique, VI, 25, 3-7
- ↑ 1 P5, 13
- ↑ 2 Co 8, 18-19 ; 2 Tm 2,8 ; Col 4, 14.
- ↑ I.2, de Princip. c. 3
- ↑ Nicolas-Sylvestre Bergier, Dictionnaire de théologie, P.99
- ↑ 12,0 et 12,1 {{{títol}}}..
- ↑ 13,0 et 13,1 {{{títol}}}..
- ↑ Origène lui-même dans son Commentaire sur l’évangile de Matthieu, livre X, Modèl:Chap. qualifie la réincarnation d’erreur (pseudodoxia tès metensômatôseôs).
- ↑ Audience du pape Benoît XVI du 2 mai 2007 consacrée à Origène d'Alexandrie
- ↑ Henri Crouzel, article « subordinatianisme », in Dictionnaire critique de théologie, dir. Yves Lacoste, PUF, 1998.
- ↑ La condamnation parisienne de 1277, trad. D. Piché, Vrin, 1999, p. 75 (la double vérité), 81 (l'éternel retour), 89 et 161 (le monopsychisme), 189, 245 (l'intellect comme part de divin en l'homme).
- ↑ Voir l'Exégèse du Cantique des Cantiques.
- ↑ Et le Commentaire sur le Cantique des cantiques de Bamberg.
- ↑ Lo papa Beneset XVI faguèt tornat al vam Lectio divina pendent sa catequèsi del 2 de mai de 2007
- ↑ C. Mondesert et J.-N. Guinot, Lire les Pères de l'Église dans la collection "Sources chrétiennes", Cerf, rééd. 2010, p. 40.
- ↑ Éditée par Gui 11. Spencer, Cambridge, 1658, in-4
- ↑ .
- ↑ Écriture seule! L'importance de la Bible pour la théologie et le ministère [1].
- ↑ comentarie de Joseph A. Fitzmayer dins Corpus Christi, Mordillat et Prieur 1998 : 2 Jean le Baptiste.