Nòrma de l'Escòla dau Pò
La nòrma de l'Escòla dau Pò (normo de l'Escolo dóu Po) es una nòrma lingüistica (una codificacion) que fixa la lenga occitana dins sa varietat cisalpenca, çò es: la varietat de vivaroalpenc de las Valadas Occitanas (estat italian).
La nòrma de l'escòla dau Pò fai concurréncia a la nòrma classica. Deriva majoralament de la nòrma mistralenca. Foguèt creaa en 1971 per l'associacion l'Escòla dau Pò [l'Escolo dóu Po], que foguèt una seccion efemèra dau Felibritge per las Valadas Occitanas. Aquela associacion durèt pas longtemps mas sa nòrma a contunhat d'existir fins aüra.
La nòrma de l'escòla dau Pò se compausa d'un solet aspècte: la nòrma ortografica o ortografia, que fixa la maniera d'escriure los sòns. Doncas la nocion de nòrma de l'escòla dau Pò coïncidís amb la nocion pus estrecha d'ortografia de l'escòla dau Pò.
- Remarca 1 - La nocion de grafia de l'Escòla dau Pò englòba mai larjament l'ortografia de l'escòla dau Pò (codificaa, dins la nòrma) e divèrses usatges gaire codificats (fòra nòrma), mas que s'inspiran d'aquela l'ortografia.
- Remarca 2 - La nòrma orala (qu'es lo segond aspècte d'una nòrma lingüistica a costat de l'ortografia) es pas prevista dins la nòrma de l'escòla dau Pò.
Los principis de la nòrma de l'Escòla dau Pò consistisson:
- a notar solament los parlars locals de las diferentas localitats, sens ges de prescripcion orala nimai de fixacion d'una varietat estandard. Dins aquela nòrma, s'accèpta totas las interferéncias de l'italian o dau francés.
- a notar solament los fonèmas. I a ges de letra muda ni de grafia etimologica.
- a notar aqueles fonèmas segon de convencions venent dau francés, coma ou per los fonèmas /u, w/. Mas s'utiliza tanben los grafèmas nh per /ɲ/ e lh per /ʎ/ coma dins la nòrma classica (s'abandona lo grafèma afrancesat gn per /ɲ/ de la nòrma mistralenca). Se nòta sempre s per lo fonèma /s/ e z per lo fonèma /z/: abandonan las distincions etimologicas s, ss, c, ç per /s/ e s, z per /z/ que son tipicas de las nòrmas classica e mistralenca.
La nòrma de l'escòla dau Pò trobèt un usatge majoritari dins l'occitan escrich de las Valadas Occitanas, entre los ans 1970 e 1990. Dempuei la fin dels ans 1990, la nòrma classica es majoritària. La revista cisalpenca Occitània Viva / Ousitanio Vivo accèpta solament la nòrma classica e la nòrma de l'Escòla dau Pò.
D'autras grafias an existit dins las Valadas Occitanas durant lo sègle XX, mas son fòrça minoritàrias encuei. La nòrma mistralenca es utilizaa per l'associacion Combascura [Coumboscuro]. S'es vist de "grafias fonematicas" qu'utilizavan de grafèmas non tradicionals en occitan coma k o w. Enfin, i a agut de grafias italianizaas.
Comparason
[modificar | Modificar lo còdi]| nòrma classica | nòrma mistralenca | nòrma bonaudiana | nòrma de l'Escòla dau Pò |
|---|---|---|---|
| Provençau generau Totei lei personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e li cau (/fau) agir entre elei amb un esperit de fraternitat. |
Provençau generau Tóuti li persouno naisson liéuro e egalo en dignita e en dre. Soun doutado de resoun e de counsciènci e li fau agi entre éli em'un esperit de fraternita. |
||
| Provençau niçard Toti li personas naisson liuri e egali en dignitat e en drech. Son dotadi de rason e de consciéncia e li cau agir entre eli emb un esperit de fraternitat. |
Provençau niçard Touti li persouna naisson liéuri e egali en dignità e en drech. Soun doutadi de rasoun e de counsciènça e li cau agì entre eli em'un esperit de fraternità. |
||
| Auvernhat Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas amb un esperit de frairessa. |
Auvernhat Ta la proussouna neisson lieura moé parira pà dïnessà mai dret. Son charjada de razou moé de cousiensà mai lhu fau arjî entremeî lha bei n'eime de freiressà. (Touta la persouna naisson lieura e egala en dïnetàt e en dreit. Soun doutada de razou e de cousiensà e lour chau ajî entre ela am en esprî de freiressà.) |
||
| Vivaroalpenc Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotaas de rason e de consciéncia e lor chal agir entre elas amb un esperit de fraternitat. |
Vivaroalpenc Toutes les persounes naisoun liures e egales en dignità e en drech. Soun douta de razoun e de counsiensio e lour chal agir entre eles amb (/bou) un esperit de fraternitat. | ||
| Gascon Totas las (/eras) personas que naishen liuras e egalas en dignitat e en dreit. Que son dotadas de rason e de consciéncia e que'us cau agir entre eras dab un esperit de fraternitat. |
Gascon (grafia febusiana) Toutes las (/eras) persounes que nachen libres e egales en dinnitat e en dreyt. Que soun doutades de rasoû e de counscienci e qu'ous cau agì entre eres dap û esperit de fraternitat. |
||
| Lemosin Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas emb un esperit de fraternitat. |
|||
| Lengadocian Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor cal agir entre elas amb un esperit de fraternitat. |
| Nòrma classica | Nòrma mistralenca | Nòrma bonaudiana | Nòrma de l'Escòla dau Pò |
|---|---|---|---|
| -a finala | -o (-a, -e) | -à | -o (-a) |
| ò | o | o | o |
| o, ó | ou | ou | ou |
| uè, ue | ue, iue | eu (ue) | ue (ö) |
| lh | i/h (lh) | lh | lh |
| nh | gn | nh | nh |
| s, ss c(e), c(i), ç |
s, ss c(e), c(i), ç |
s, ss | s |
| z s entre doas vocalas |
z s entre doas vocalas |
z | z |
| à è ò á é í ó ú |
à è ò ì ù é óu |
à è eù où é â ê î û |
à è ò ì ù où é |
| Se nòta totas las consonantas finalas mudas. | Se nòta certanas consonantas finalas mudas. | Se nòta certanas consonantas finalas mudas. | Se nòta pas ges de consonanta finala muda. |
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]
