Josèp Romanilha
Josèp Romanilha (Jóusè Roumaniho en nòrma mistralenca, Joseph Roumanille en francés; Sant Romieg de Provença, lo 8 d'agost de 1818 - lo 24 de mai de 1891) foguèt un escrivan provençau, professor de Frederic Mistral e fondador amb eu dau Felibritge.
Foguèt tanben lo segond capolier dau Felibritge.
Naissut dins una familha paura de jardiniers e ainat de sèt enfants, recebèt una educacion classica au collègi de Tarascon per èsser mai tard curat. Chausiguèt pasmens un autre camin e prenguèt una plaça de mèstre d'estudis (susvelhant) dins un pensionat privat de Niom ont trabalhèt lo provençau amb de collègas trobaires.
Frederic Mistral foguèt un de seis escolans (quand lo pensionat s'installèt a Avinhon) e Romanilha foguèt un dei premiers a descubrir e encoratjar sei talents literaris en provençau.
A partir de 1847 trabalhèt dins l'estampariá de N. Seguin.
Dempuèi sa fondacion, foguèt una personalitat centrala dau Felibritge ont impausèt sa vision sus l'ortografia; conservator e catolic afogat, foguèt un important rivau de Teodòr Aubanèu.
Grand contaire, faguèt mai qu'inspirar Anfós Daudet que son òbra es pauc mai qu'una traduccion au francés dei còntes de Romanilha (incompleta puèi que, per exemple, en mai dau curat, lo legeire provençau coneis lo mètge de Cucunhan).
Lo mètge de Cucunhan (extrach)
grafia classica (transcripcion)
— Meis amics, diguèt, vos ai promés de ressuscitar un mòrt: tendrai paraula; ne'n lève la man. Vejam! e silenci!... M'es pas mai dificile, segur, de revenir Jaque ò Jan, que Nanon ò Babèu, que Glaude ò Simon... Volètz que vos ressucite... Simon? Come ié disiatz?... Simon Cabanier... qu'es mòrt d'un marrit plevèsi, i aurà lèu un an ?
— Excusatz, Mossur lo mètge, diguèt Catarina, veusa dau paure Simon. Èra cèrtas un brave òme, fasiá mon bònur, e lo plorarai tant que Dieu me gardarà leis uelhs de la tèsta! mai lo ressuscitetz pas, vesètz, car, vengue la fin dau mes, quitarai lo dòu... que me vòlon maridar amb lo lòng Pascau.
De uei en uech fan lei cridas, promier-darrier.
— Ai reçauput lei presents.
— A! que fasètz ben, de me lo dire, Catarina!... E ben! alòr, se ressuscitave Nanon Peuroge qu'enterrèron lo jorn de la Candelosa?...
— Gardatz-vos-ne'n ben, Mossur lo mètge, cridèt Jaque Lamela: Nanon èra ma femna. Siam restats dètz ans ensems, dètz ans de purgatòri, tot Cucunhan lo saup. Que Nanon rèste ont es, per son repaus e per lo mieu. Un picapebre, Mossur! testarda come un ase, e vanelosa, e garrolha, e chaupiassa, amb aquò puèi lei mans traucadas, amb una lenga! una lenga de sèrp, Mossur, qu'auriá fach batre la Santa Vierge amb Sant Josèp! [...]
grafia mistralenca (originària)
— Mis ami, diguè, vous ai proumés de ressuscita un mort : tendrai paraulo ; n'en lève la man. Vejan ! e silènci !... M'es pas mai dificile, segur, de reveni Jaque o Jan, que Nanoun o Babèu, que Glaude o Simoun... Voulés que vous ressucite... Simoun ? Coume ié disias ?... Simoun Cabanié... qu'es mort d'un marrit plevèsi, i'aura lèu un an ?
— Escusas, Moussu lou mège, diguè Catarino, véuso dóu paure Simoun. Èro certo un brave ome, fasié moun bonur, e lou plourarai tant que Diéu me gardara lis iue de la tèsto ! mai lou ressuscités pas, vesès, car, vèngue la fin dóu mes, quitarai lou dòu... que me volon maridar 'mé lou long Pascau.
De vuei en vue fan li crido, proumié-darrié.
— Ai reçauput li presènt.
— Ah ! que fasès bèn, de me lou dire, Catarino !... Eh bèn ! alor, se ressuscitave Nanoun Péu-rouge qu'enterrèron lou jour de la Candelouso ?...
— Gardas-vous-n'en bèn, Moussu lou mège, cridè Jaque Lamelo : Nanoun èro ma femo. Sian resta dès an ensèn, dès an de purgatòri, tout Cucugnan lou sau. Que Nanoun rèste ounte èi, pèr soun repaus e pèr lou miéu. Un pico-pebre, Moussu ! testardo coume un ase, e vanelouso, e garrouio, e chaupiasso, em'aco pièi li man traucado, em'uno lengo ! uno lengo de serp, Moussu, qu'aurié fa batre la Santo Vierge emé Sant Jóusè ! [...]
Bibliografia
- Roumanille, Joseph. Contes tradicionaus de Provènça - Contes traditionnels de Provence. Tolosa : Princi Negre, 1998.
- Roumanille, Joseph. La part dou bon Diéu. Précédée d'une dissertation sur l'orthographe provençale. En linha sus archive.org.
| Precedit per | Josèp Romanilha | Seguit per | |||
| Frederic Mistral |
|
Fèlix Gras |
