Istòria de Goa

Goa foguèt la primièra implantacion coloniala portuguesa en Índia.

Precedents

La primièra referéncia de Goa data vèrs 2200 A.C., en escritura cuneiforma de Sumèr se sonèt Gubio. Formada per de pòbles de diferentas etnias d'Índia, amb l'influéncia dels sumerians apareis dins lo primièr sistèma de denombrament de la region.

Cap a 1775 A.C. los fenicians s'installèron a Goa.

Al periòde vedic tardiu (1000-500 A.C.) foguèt nomenada, en sanscrit, Gomantak, que significa «tèrra semblant al paradís, fertil e amb aigas bonas». Lo Mahabharata conta que los primièrs arians qu'arribèron a Goa foguèron fugitius del secament del Saraswati, novena-e-sièis familhas arribèron vèrs 1000 A.C. Arribèron tanben los Kundbis.

Vèrs 200 A.C. Goa venguèt la frontièra sud de l'Empèri d'Ashoka: los dravidians foguèron botats per lo sud pels arians, segon la Geografia d'Estrabon. Vèrs 530-550, Goa foguèt coneguda coma un dels melhors pòrts d'Industan, que se nomenèt Sindabur, Chandrapur o Buvah-Sindabur pels arabis e turcs.

Dempuèi l'Emperi Maurya (321-185 A.C.) Goa foguèt disputada per divèrs empèris amb de batalhas sagnosas. Al torn del sègle X Goa, alara concentrada a l'entorn del riu Zuari, prosperèt mercé al comèrci amb los arabis. En 1347 casèron jos la dominacion islamica e fòrça temples dedicats als dieus indos foguèron destruits.

Preséncia portuguesa

Capèla de Santa Catarina, bastida pendent l'ocupacion portuguesa.

Goa foguèt cobejada per èsser lo melhor pòrt comercial de la region. La primièra ofensiva portuguesa data de 1510, del 4 de març al 20 de mai. Aquela meteissa annada, la segonda expedicion, lo 25 de novembre, Afonso de Albuquerque, ajudat pel corsari indo Timoja, prenguèt Goa als arabis, que se rendèron sens combatre, per que lo sultan foguèt pres dins la guèrra del plan del Deccan. A aqueste periòde, un cronicaire portugués descriguèt Goa, entre 1512 e 1515:

Mapa de Goa, in Histoire générale des Voyages, de la Harpe, 1750

«Las gents del reialme de Goa son pus bravas qu'aqueles del reialme de Cambaia. An de polits temples dins aquel reialme, an de capelans o bramanas de totas menas. I a entre aqueles bramanas de dinastias fòrças onorablas, que manjan pas res que contenga de sang o quicòm fach per autrú (…). Las gents del reialme de Goa jos cap d'estira confessarián pas quicòm que faguèron. Enduran grandament e son capables d'èsser torturats d'estiras variadas. Morisson abans de confessar o demòran calats. E las femnas de Goa tenon talent per se vestir, aquelas que dançan e tornan lo fan del melhor biais que totas dins aquelas partidas. (…) E se son grandament acostumat dins aquel reialme de Goa, que tota femna de la gent se creman a la mòrt del seu marit. Tot aquò fach dins lo respècte d'aquel que los parents d'aquela demòran desonorats quand se vòl pas cremar aqueles amb admonestacions la fan cremar. (...) Dins los autres pòrts de Goa se carreja fòrça ris, salt, betel, areca.» (La 'Suma Oriental' de Tomé Pires. Ed. Armando Cortesão, 1978. p. 212-218.)

Una autra descripcion contemporanèa balha mai de detalhs:

«[Goa] es abitada per fòrça moros onorables, fòrça d'aqueles estrangièrs de totas partidas. Foguèron òmes blancs, entre que, otra fòrça rics mercants que ali foguèron, foguèron autres trabalhadors. La tèrra per èsser fòrça bon pòrt, foguèt nos de malhum, ont arribèron fòrça naus de la Mèca e d'Adèn, Ormuz, de Cambaia e do Malabar (…). Es una ciutat fòrça granda, amb de bèls ostals, ben entornada de parets fòrts, torres e terrens descobèrts; a l'entorn d'aquela fòrça òrts e vergièrs, amb fòrça de polits arbres e de restancas d'aiga bona amb moissals e d'ostal de preguièras per la gent. La tèrra es tot a l'entorn de fòrt rendement (…). Dins aquel pòrt de Goa i a grand comèrci de fòrça merças de tot lo Malabar, Chaul e Dabul, del grand reialme de Cambaia, que pagan per la tèrra fèrma. Del reialme d'Ormuz venon aquí cada annada fòrça naus cargadas de cavals, que venon aquí per crompar fòrça merças del grand reialme de Narsinga e Daquem» (Livro que dá relação do que viu e ouviu no Oriente Duarte Barbosa. Lisboa: Ed. Augusto Reis Machado, 1946. p. 89-91.)

Amb la derrota dels musulmans de la region, en 1553, un cinquen d'aquela foguèt jos la dominacion portuguesa. Los governadors portugueses de la ciutat pretendèron qu'èra una extension de Lisbona en Orient e per aquò desvolopèron mai d'unas institucions e se bastiguèt divèrsas glèisas per espandir lo cristianisme e de fortificacions pes se defendre de las atacas exterioras.

Armas de Goa (1675)

A partir del mièg del sègle XVIII se poguèt veire un agrandiment dels territòris de Goa.

Amb l'arribada de l'Inquisicion (1560–1812), fòrça residents locals foguèron convertits violentament al Cristianisme per de missionaris, menaçats de castigaments o confiscacions de tèrras, títols o proprietats. Per escapar a l'Inquisicion, de milièrs de goeses fugiguèron e s'installèron dins las vilas vesinas de Mangalore e Karwar.

La decadéncia del pòrt al sègle XVII foguèt la consequéncia de las derrotas militaras dels portugueses amb la Companhiá Neerlandesa de las Índias Orientalas dels Païses Basses.

Dominacion britanica

Aguèron dos brèus periòdes de la dominacion britanica (1797-1798 e 1802-1813).

Pendent la dominacion Britanica en Índia, fòrça abitants de Goa migrèron cap a Bombai, Calcuta, Puna, Karachi e d'autras vilas. L'assolament de Goa diminuiguèt amb la construccion de vias ferradas a partir de 1881.

En 1900 Goa tenguèt lo primièr jornal bilingüe gujarati-portugués.

L'independéncia d'Índia

Margão, segonda vila de la region.

Arquitectura residenciala tradicionala de Goa influenciada per la preséncia portuguesa.

Dins lo contèxte de la descolonizacion, après que los angleses daissèron Índia (1947) e los franceses Pondicherry (1954), lo govèrn portugués d'António de Oliveira Salazar, refusèt las negociacion amb l'Índia. Atal, del 18 al 19 de Decembre de 1961 una fòrça indiana de 40 000 soldats de las tropas de Jawaharlal Nehru, reconquistèt Goa, encontrant gaire de resisténcia. A l'epòca, lo Conselh de Securitat de l'ONU prenguèt una resolucion que condemnèt a l'envasiment, o que foguèt vetat per l'Union de las Republicas Socialistas Sovieticas. La majoritat de las nacions reconeguèron l'accion d'Índia, e Portugal dempuèi la Revolucion dels ulhets, en 1974.

Aprèp l'annexion per Índia, Goa foguèt d'abòrd somés a un govèrn militar pendent cinc meses; puèi l'ordre civil foguèt restaurat e la region venguèt un territòri somés al govèrn federal d'Índia.