Bertran de Lamanon

Bertran de Lamanon (Bertrand de Lamanoun^[1]^[2] ò d'Alamanoun^[3] en nòrma mistralenca; Bertrams, Bertran[d] d'Al[l]amano[n] ò de Lamanon en occitan ancian; v. 1210-1270^[4]; fl. 1229-1266) èra un cavalier e trobador provençau, foncionari, diplomata e ambaissador de la cort dau còmte de Provença.^[5] Vint e dos de sas òbras subrevivon, principalament de tençons e de sirventés provocaires, dont fòrça tractan de tèmas de crosada.

Biografia

Vida

La vida de Bertran es l'una de lei mai cortas deis trobadors amb solament vint e sèt mots dins un sol manuscrit:

Bertran de Lamanon si fo de Proensa, fill d'en Pons de Brugeiras. Cortes cavalliers fo e gens parlans, e fetz bonas coblas de solatz e sirventes

Bertran de Lamanon fo de Provença, filh d'En Pònç de Brugieras. Fo un cavalier cortés e un gent parlaire, e fètz bònas tençons e sirventés.^[6]

Istòria

Entre lei ponchs segurs d'aquela corta biografia, es qu'èra originari de Lamanon. Es descrich coma lo filh d'un senhor de Brugieras,^[6] probablament Pònç de Bruguiers (ca: Ponç de Bruguers; fr: Pons de Bruguers/Brugières) qu'arribat en Provença au fin dau sègle XII dins lo selhatge d'Anfós Ier e auriá recebut la senhoriá de Lamanon dau còmte-rei. Segon Martin Aurell, Bertran es lo primier de prendre lo nom "de Lamanon".^[7]^[8]

Bertran aguèt un filh, Pèire de Lamanon, que fo avesque de Sisteron de 1292 a 1304,^[9]. Bertran es tanben l'oncle (per son fraire Pònç) d'un autre Pèire de Lamanon, funcionari, militar, ambaissador, e giustiziere.^[6]^[10]

Bertran apareis pasmens pron sovent dins lei documents de l'epòca, de maniera que sa febla vida constituís pas un andicap major. Es atestat per lo primier còp au servici de Raimon Berenguier IV de Provença en 1235. A contunhat a servir son successor, Carles Ier, fins en 1260 au mens, data a la quala apareis per lo darrier còp dins lei documents. Se supausa de còps qu'a acompanhat Carles en 1265 quand aqueste conquistèt lo reiaume de Sicília.

Lo 5 de junh de 1241, a Montpelhièr, signa l'acte de divòrci de Raimon VII de Tolosa e de Sancha, filha d'Anfós II d'Aragon. Foguèt egalament signatari dau tractat de patz de 1262 entre Carles Ier e la vila de Marselha. Dins lo meteis recuèlh de documents que conten aqueu darrièr, n'es un que mòstra Bertran e son fraire Pònç reconeissent lo drech de l'avesque d'Avinhon de desbarcar a Bèuvéser, per lo quau devián annalament dos autbòis ò doas perditz.

Poesia

Dins un primier obratge de 1233, Bertran critica lo comportament opressiu de Raimon Berenguier devèrs sos subjècts provençaus quand a prononciat sos vòts de crosat. Dins un obratge de 1247, Carles es criticat per aver projectat de partir en crosada mentre que deuriá argumentar sas pretensions sus Provença. Un tèma similar apareis dins un autre poèma, que critica Carles per aver previst de combatre lei turcs e lei Khwarezmians en plaça de tractar amb Provença. Dins una òbra indatabla, Bertran exprimís sa frustracion devèrs sa dama e prefeririá èsser empresonat per lei "Masmutz" (musulmans) puslèu que per ela.

Dins un sirventés, Bertran se planh de la vida dins la capitala provençala d'Ais de Provença: "Devi pensar ai procèsses e ais avocats per redigir leis actes notariaus; pòdi agachi lo lòng de la rota per veire s'un corrièr arriba ... E puèi me dison 'Monte a cavau, ès convocat au tribunau, auràs una emenda e seràs pas graciat se l'audiéncia pòt pas aver luòc a causa de tu'."^[11] Dins Pos anc nous valc amors, seigner Bertran, Bertran espèra amb impaciéncia l'arribada de l'Anticrist, per tau de possedir una dama que li resistís.^[12]

Dins D'un sirventes mi ven gran voluntate, escrich après la mòrt de l'emperaire Frederic II en 1250 e abans 1265, Bertran fustiga la papautat per aver exprès mantengut vacant lo tròne dau Sant Empèri Roman Germanic per tau d'extorquir de l'argent ai candidats imperiaus: coma se possedissiá l'Empèri.^[13] Bertran suggerís que lei candidats deurián anar au combat, perque la Glèisa sostendriá segurament lo mai fòrt – au mens fins que son poder comence de declinar. Mas totei lei candidats poirián far melhor se partissián simplament en crosada en Tèrra Santa, alara lo Papa lor acordariá d'indulgéncias, mas segurament pas son argent.

L'una de lei darrieras òbras de Bertran foguèt escricha entre la Setena e l'Ochena Crosada (1260-1265) e deplora lo declin de la crestiantat en Otramar. L'òbra mai celèbra de Bertran es probablament Us cavaliers si jazia. Entre leis autres trobadors amb lei quaus Bertran compausava de tençons se trobavan Guigon de Cabanas (Vist hai, Bertran, pos no-us uiron mei oill e Amicx Guigo, be.m asaut de ton sen) e Sordèu (Bertrans, lo joy de dompnas e d'amia e Mout m'es greu d'En Sordel, car l'es faillitz sos senz). Còntra Sordèu, Bertran cresiá que lo còr deviá pas èsser balhat qu'a lei damas mai nòblas e non partejat entre lei coards.^[14] Pasmens, seguissiá Sordèu quand compausava un ibrid d'un sirventés e d'un planh.^[15]

Òbras

Un sirventes farai ses alegratge
Qi qe s'esmai ni.s desconort
De l'arciuesque mi sa bon
Ja de chantar nulh temps no serai mutz
Pueis chanson far no m'agensa
Lo segle m'es camiatz
De la sal de Proenza.m doill
D'un sirventes mi ven gran voluntatc
L'escurgazhar a me fa tan gran feresa
Tut nos cuzauam ses faillia
Vist hai, Bertran, pos no-us uiron mei oill
Amicx Guigo, be.m asaut de ton sen
Bertrans, lo joy de dompnas e d'amia
Doas domnas aman dos cavalliers
Mout m'es greu d'En Sordel, car l'es faillitz sos senz
Seigner coms, eu.s prec que.m diiatz
Pos anc no.us ualc amors, senh'en Bertran
De uos mi rancur, compaire
Una chanzon dimeia ai talan
Nuls hom non deu eser meraveilaz
S'ieu agues uirat l'escut

Veire tanben

Articles connèxes

Lista de trobadors e trobairises

Ligams extèrnes

Betran d'Alamano: Òbras completas. a Trobar.org
Once a gentleman was lying... trans. James H. Donalson
Lyric allusions to the crusades and the Holy Land.

Nòtas e referéncias

Bibliografia

Martin Aurell « Le troubadour Bertran de Lamanon (c. 1210-1270) et les luttes de son temps », Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 1987-1988, p. 121-162.
Cabré, Miriam. "Italian and Catalan troubadours" (pp. 127–140). The Troubadours: An Introduction. Simon Gaunt and Sarah Kay, edd. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN: 0-521-57473-0.
Chaytor, H. J. The Troubadours. Cambridge: Cambridge University Press, 1912.
Egan, Margarita, ed. and trans. The Vidas of the Troubadours. New York: Garland, 1984. ISBN: 0-8240-9437-9.
Harvey, Ruth. "Courtly culture in medieval Occitania" (pp. 8–27). The Troubadours: An Introduction. Simon Gaunt and Sarah Kay, edd. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN: 0-521-57473-0.
Salverda de Grave, J. J. Le Troubadour Bertran D' Alamanon. Toulouse, 1902.
Throop, Palmer A. "Criticism of Papal Crusade Policy in Old French and Provençal." Speculum, Vol. 13, No. 4. (Oct., 1938), pp. 379–412.