Backgammon

Fotografia d'una maleta contenent lo faudau e lo materiau necessari a una partida de backgammon.

Lo backgammon es un jòc d'azard rasonat practicat per dos jogaires sus un faudau amb de dats. L'objectiu de cada jogaire es de sortir totei sei pions de l'airau de jòc gràcias a de desplaçaments definits a partir de la valor dei dats. Eiretier d'una tradicion de jòcs de taulas qu'existiá ja a la fin dau milleni IV avC, lo backgammon modèrne es probablament eissit d'un jòc roman. Sei règlas modèrnas foguèron largament definidas a la fin de l'Edat Mejana amb quauqueis apondons ulteriors que durèron fins ais ans 1920.

Istòria

Antiquitat e Edat Mejana

Taula de ludus duodecim scriptorum, un jòc roman precursor dau backgammon.

Lo backgammon es eissit dei jòcs de taulas basats sus un percors de realizar amb de pions desplaçats segon un mecanisme generator d'azard (dats, cauquilhatges...). De jòcs d'aqueu tipe existián ja en Iran vèrs 3000 avC, en Mesopotamia vèrs 2600 avC e dins la vau d'Indus vèrs 2300 avC. Conoguèron una diversificacion importanta durant l'Antiquitat per donar naissença a de jòcs prefigurant lo backgammon modèrne dins mai d'una region. Per exemple, se pòu citar lo ludus duodecim scriptorum (ò XII scripta) practicat dins l'Empèri Roman. Gràcias a dos dats, dos jogaires devián menar 15 pions vèrs una casa finala per ganhar la partida. Pasmens, l'airau de jòc èra compausada de tres ensembles de 12 casas e lei règlas son pas ben conegudas.

Aquela popularitat dins l'espaci roman puei bizantin favorizèt la difusion de jòcs similars au backgammon en Euròpa, dins lo mond musulman e fins ai regions d'Asia Orientala. Una etapa importanta foguèt passada a la fin de l'Edat Mejana coma o mòstra lo Libro de los juegos espanhòu que presenta un jòc, dich « todas tablas », amb de règlas quasi identicas au backgammon modèrne. Leis autoritats eclesiasticas assaièron de l'enebir sensa succès. Segon la legenda, aquò foguèt a l'origina dei maletas que permetián d'escondre pus aisament lei faudaus.

Lo backgammon dempuei lo sègle XVI

Ensemble de jòc datant de la Guèrra de Secession (1861-1865).

Lo tèrme « backgammon » apareguèt per lo premier còp dins la premiera mitat dau sègle XVII en Anglatèrra per designar una varianta locala dau todas tablas. Quauquei decennis pus tard, en França, foguèron definidas lei règles dau « toute-table » que semblan fòrça au backgammon actuau. Populara, lo jòc foguèt l'objècte d'un premier tractat d'estudi en 1699. Un autre tractat, pus complèt, foguèt redigit en 1743 per Edmond Hoyle (1672-1769). Presentava d'estrategias, de duberturas e d'estudis de probabilitats. Lo mot « backgammon » s'impausèt pauc a pauc e remplacèt la màger deis autreis apelacions au començament dau sègle XIX.

Lei règlas modèrnas foguèron estabilizadas dins lo corrent deis ans 1920 amb l'aparicion de la possibilitat de ganhar una partida tripla e l'introduccion dau dat doblaire. Cada jogaire obtenguèt tanben lo sieu pareu de dats car lei progrès tecnics permetèron de produrre de dats identics. Aquò menèt a una simplificacion dei règlas de determinacion dau començament e de la fin d'un torn d'un jogaire.

Règlas

Materiau

Descripcion dau faudau dau backgammon

Lo materiau necessari a una partida de backgammon es compausat :

• d'un faudau compausat de dos compartiments que figuran 12 triangle dichs « sagetas » ò « casas ». Pòu èsser representat sus un supòrt sople (papier, carton...) mai lei faudaus pus recercats son traçats sus lo fons d'una maleta, dubèrta clòta per jogar, que permet de rejónher lo materiau.
• dos ensembles de pions de colors diferentas.
• dos pareus de dats de sièis fàcias (un per cada jogaire). De gòts ò una torre de dats son sovent utilizats per lançar lei dats d'un biais equitable mai aquò es sovent pas obligatòri.
• un dat de sièis fàcias qu'aficha lei nombres 2, 4, 8, 16, 32 e 64. Es dich « dat doblaire ».

Cada costat dau faudau compòrtan 12 sagetas. Lei dos grops de 12 casas son considerats coma connectats per una extremitat per formar un circuit en forma de fèrre de chivau d'una longor de 24 sagetas. Lei casas son numerotadas de 1 a 24. Pasmens, aquela numerotacion es inversada per cada jogaire. Ansin, la sageta 1 per un jogaire donat es la sageta 24 per son adversari. Au mitan, lo faudau tèn un buget que per permet de lo partejar en dos compartiments que son dichs « jan interior » per lei casas 1 a 6 e « jan exterior » per lei casas 7 a 12.

Començament de la partida

Començament d'una partida de backgammon (numerotacion per lo jogaire negre).

Cada jogaire comença una partida amb dos pions sus sa casa 24, tres sus sa casa 8 e cinc sus sei casas 6 e 13. Per començar, cada jogaire lança un dat dins lo compartiment a sa drecha. Aqueu d'obtèn la valor pus auta es lo premier de jogar en utilizant lo resultat afichat dei dos dats. Per èsser valable, lei dos dats dèvon repausar ben clòts dins son compartiment sensa tocar de pion. Se lei dos dats an un nombre de ponchs identics, lei dos jogaires tornan lançar son dat.

Après lo còp iniciau, lei dos jogaires altèrnan lei gits de dos dats. Lei dats dèvon totjorn èsser lançats dins lo compartiment de drecha. Tradicionalament, s'utiliza un cornet, una mena de gòt amb una dubertura redona ò ovala, qu'es gançalhat au mens tres còps.

Desplaçaments

Lei desplaçaments de pions son definits a partir dei valors afichadas per lei dats. Per exemple, se son resultat es 5 e 2 (notat 5-2), lo jogaire dèu avançar un pion de 5 casas e un autre de 2 casas. Un meteis pion pòu èsser desplaçat dos còps se lei dos movements son ben separats : 5 casas e 2 casas ò 2 casas e 5 casas. Lei desplaçaments de pion son de faire vèrs lei sagetas de valors inferioras.

S'un jogaire obtèn un doble, es a dire se lei dos dats afichan la meteissa valor, dèu jogar dos còps cada dat. Per exemple, s'obtèn 6-6, dèu realizar quatre movements de sièis casas.

Un jogaire es totjorn obligat de jogar lei dos dats. S'es impossible, dèu passar son torn. S'es possible de jogar unicament un dat, es obligat de jogar lo dat de valor superiora. Per exemple, se realiza 5-1 e que pòu jogar siá lo 5 siá lo 1, dèu jogar lo 5. De mai, es enebit de se plaçar dins una situacion permetent de jogar unicament un dat quand existís una possibilitat de jogar lei dos.

Restriccions ai desplaçaments dei pions

Durant son desplaçament, un pion pòu èsser pausat sus una casa liura ò ocupada per un ò plusors pions de sa color. Pòu tanben èsser pausat sus una casa ocupada per un unic pion advèrs. Dins aqueu cas, aqueu pion es « batut » e plaçat sus la barra dau caire dau jogaire advèrs.

Un pion pòu jamai èsser plaçat sus una casa ocupada per au mens dos pions advèrs e ges de casa pòu èsser ocupada per de pions de colors diferentas.

Lei pions plaçats sus la barra dèvon tornar venir dins la partida per lo jan interior de l'adversaire. Aqueu movement es realizat gràcias a l'utilizacion de la valor d'un dat. Un 1 permet de plaçar lo pion sus la casa 24, un 2 sus la casa 23, un 3 sus la casa 22... etc. Lo jogaire pòu pas desplaçar lei pions presents sus lo faudau tant que se tròban de pions sus sa barra.

Sortida dei pions

Quand un jogaire a menat totei sei pions dins lo sieu jan interior, pòu començar de lei sortir dau faudau, fasa de la partida qu'es dicha « sortida ». Un 1 afichat sus un dat permet de sortir un pion de la casa 1, un 2 un pion de la casa 2... etc. Es tanben possible d'avançar un pion vèrs una casa inferiora en luòga de lo sortir. Un dat pòu pas èsser utilizat per sortir un pion d'una casa inferiora se demòra de pions sus la casa que correspond a sa valor. S'es pas lo cas, es possible de l'utilizar per un pion d'una casa inferiora mai fau començar per un pion de la casa pus auta encara ocupada.

S'un pion es batut durant la fasa de sortida, lo jogaire pòu pas sortir d'autrei pions avans lo retorn dau pion batut dins son jan interior.

Venceire de la partida

Exemple d'una partida de backgammon (ganhada per lo jogaire roge).

Una partida dura generalament de 5 a 30 mn. Lo venceire es lo jogaire que capita de sortir totei sei pions. Existís tres tipes de victòrias diferentas :

• la victòria ordinària a luòc quand lo perdeire a sortit au mens un pion.
• lo « gammon » a luòc quand lo perdeire a sortit ges de pion. Un gammon correspond au doble d'una victòria ordinària.
• lo « backgammon » a luòc quand lo perdeire a sortit ges de pion e a encara un pion sus sa barra ò dins lo jan interior de son adversari. Un backgammon correspond au triple d'una victòria ordinària.

Dat doblaire

Fotografia d'un dat doblaire.

Règlas generalas

Lo dat doblaire pòu èsser utilizat per redurre la durada d'una partida e renfòrçar son aspècte estrategic. Dins aqueu cas, es plaçat au començament de la partida au mitan de la barra de faiçon a afichar la valor 64. A son torn de jogar e avans de lançar lei dats, un jogaire pòu prepausar a son adversari d'utilizar lo dat doblaire. Son adversari a alora doas possibilitats :

• pòu acceptar e prendre lo dat doblaire qu'es plaçat de son caire dau faudau per afichar la valor 2. A partir d'aquel instant, la possibilitat de tornar doblar l'enjòc es unicament sieuna.
• pòu refusar e perdre la partida.

Dins una partida, lo multiplicator aplicat passa rarament 4 mai i a ges de limit e un multiplicator superior a 64 es possible.

Variantas dau beaver e dau racoon

Lei variantas dau beaver e dau racoon son destinadas a aumentar lei riscs liats a una demanda de doblament de l'enjòc. La convencion beaver (« vibre » en occitan) per au jogaire qu'accèpta una prepausicion de doblament de subredire. Lo doblament es alora doblat e lo dat doblaire es laissat dau caire dau jogaire qu'a prepausat lo premier doblament. La varianta racoon (« raton lavaire » en occitan) permet a l'iniciator de la demanda de subredire un còp de mai son adversari e de multiplicar per 8 l'enjòc iniciau.

Aquelei variantas fan pas partida dei règlas oficialas dau backgammon e son rarament utilizadas en competicion. Se son utilizadas, son mesas en òbra quand un jogaire estima que son adversari a tòrt de prepausar un doblament.

Règla de Murphy

La règla de Murphy es una varianta de « doble automatic » qu'es pas oficiala e qu'es fòrça rara dins lei tornegs oficiaus. Se lei dos jogaires l'accèptan, lo dat doblaire es plaçat au centre de la barra per afichar la valor 2. Totei lei dobles dei jogaires son doblats per la valor dau dat doblaire qu'es ela meteissa doblada a cada doble. Per exemple, lo premier doble es doblat, lo segond es quadruplat... etc. Generalament, un limit es fixat au començament de la partida per empedir un nombre excessiu de dobles successius.

Règla de Jacoby

La règla de Jacoby pòrta lo nom dau jogaire estatsunidenc Oswald Jacoby (1902-1984). Quand es aplicada, la validacion d'un gammon ò d'un backgammon es impossibla se lo dat doblaire es pas estat utilizat durant la partida. Aquela règla es fòrça rara dins lei competicions oficialas. En revènge, es pus frequenta dins lei partidas jogadas per de sòus.

Règla de Crawford

La règla de Crawford es d'usatge frequent dins lei tornegs. Enebís d'utilizar lo dat doblaire quand un jogaire es a un ponch de ganhar lo rescòntre. L'idèa es de rendre lo jòc pus equitable per lo jogaire qu'a l'avantatge. D'efiech, sensa aquela règla, son adversari a tendància de demandar lo doble per assaiar de lo ragantar dins lo finau de la partida.

Organizacion dei competicions

Lo backgammon e sei precursors son de jòcs populars dins tot l'espaci eurasiatic dempuei l'Antiquitat. Son organizacion modèrna es principalament l'òbra de l'industria dau jòc que sostèn la creacion de competicions professionalas dempuei la fin deis ans 1960. Ansin, lo premier campionat dau mond de backgammon foguèt organizat en 1967 a Las Vegas. Lo desvolopament d'internet, amb l'aparicion d'un important mercat dau backgammon en linha, a favorizat un desvolopament novèu amb la creacion de circuits mondiaus coma lo World Series of Backgammon creat en 2006.

Annèxs

Liames intèrnes

• Dat.
• Jòc d'azard.
• Probabilitat.

Bibliografia

• (en) Michael Crane, Backgammon, Teach Yourself, 2006.
• (fr) Paul Magriel (trad. Alexis Beuve), Backgammon, t. I et II, Jean-Louis Marchand Éditions, 2003.