Terçon
Un terçon ei ua division geografica pròpia ara Val d'Aran. Coma division administratiua, estèc en plaça dera Querimònia, en 1313, enquiara abolicion dera Querimònia en 1834 damb era naua division provinciau. Se mantenguèc tradicionaument coma element identitari e estèc restaurat en 1990 coma circonscripcion electorau peth Conselh Generau d'Aran.
Iniciaument èren tres demarcacions, d'aquí eth nom de terçons : Garòs, Vielha e Bossòst. Es tres terçons corresponien as tres zones geografiques dera vath : Naut Aran, Mijaran e Baish Aran. Ath sègle XVI cada terçon se subdiuisèc en dos sesterçons, mès cadun serà tanben nomenat terçons :
- De Garòs : Arties (ué Arties e Garòs) e Pujòlo.
- De Vielha : Marcatosa e Viella o Castièro.
- De Bossòst : Irissa (o Lairissa) e Quate Lòcs
Era Querimonia, autrejada per Jaume eth Just en 1313, establie eth Conselh Generau d'Aran coma organ de govèrn pròpri format per representants de cada terçon. Es Decrets de Nova Planta non van suprimir es fòrs dera Vath d'Aran, qui perdèc totun tota autonomia. Damb era division provinciau de 1833, eth territòri s'integrèc ena província de Lhèida, damb era supression deth Conselh Generau e eth remplaçamanet des terçons pes municipis.
Es terçons se mantienèn entre es abitants dera vath coma referent identitari damb valor simbolica. En 1977, arrond dera caiguda deth regim franquista, ua associacion popular damb eth nom d'Es Terçons se crèec entà dehéner es interès des aranesi en er Estatut d'Autonomia de Catalunya.
Era Lei 16/1990 sus eth regim especiau dera Vath d'Aran restabliguèc era estructura administratiua tradicionau, qui se superposaua ara estructura municipau. Damb un totau de 13, cada terçon a un nombre de conselhèrs segon eth nombre d'abitants.
| Terçon | Municipis | Vilatges | Conselhèrs |
|---|---|---|---|
| Quate Lòcs | Bossòst, Les, Canejan e Bausen | 3 | |
| Irissa | Vilamòs, Arres i Es Bòrdes | 1 | |
| Marcatosa | Vielha e Mijaran | Vilac, Aubèrt, Betlan, Mont, Montcorbau, Arròs e Vila | 1 |
| Castièro | Vielha e Mijaran | Escunhau, Casarilh, Betren, Vielha, Gausac e Casau | 4 |
| Arties e Garòs | Naut Aran | Arties e Garòs | 1 |
| Pujòlo | Naut Aran | Tredòs, Bagergue, Salardú, Unha e Gessa | 2 |
.svg){kind=small}