Teogonia (Esiòde)
La Teogonia (en grèc ancian Θεογονία) es una òbra del poèta grèc Esiòde del sègle VIII AbC escricha en examètres dactilics. Ten un ròtle fondator dins la relizacion de la mitologia grèga. Lo tèrme teogonia ven del nom Θεός que significa « dieu » e del vèrbe γεννάω que significa « engendrar ». S'agís donc d'un recit de l'origina dels dieus.
Subjècte
[modificar | Modificar lo còdi]Lo poèma conta la naicença de « la raça sagrada dels Imortals vivents de semper » (v. 105). Comença per una longa invocacion a las Musas :
| « Mουσάων Ἑλικωνιάδων ἀρχώμεθ’ ἀείδειν, αἵ θ’ Ἑλικῶνος ἔχουσιν ὄρος μέγα τε ζάθεόν τε » |
« Per començar, cantam las Musas d’Elicon, reinas de l’Elicon, lo granda e divin mont. » |
Esiòde conta d’en primièr las escasenças de sa vocacion: las Musas l’an visitat alara que fasiá pasturar sos tropèls suls penjals del mont Elicon. Li donèron un ram de laurièr, e li donèron d cantar l’istoire dels dieus imortals. La sola condicion qu’impausan a la dona de clarvesença poetica es de las celebrar al començament e a la fin de cadun d’aquestes cants, çò que fa sul còp per un imne que pòt se destriar en quatre partidas:
- Las Musas an per foncion de gaudir lo còr de Zèus.
- Naicença e aparicion de las Musas sus l’Olimp.
- Las Musas son las inspiratriças dels reis e dels poètas. Invocacion a las Musas.
Esiòde evòca enseguida l’emergéncia del règne de Zèus. Al començament es lo Caòs, estat d’indistinccion universal, seguit per Gaïa (la Tèrra), Erèba (las Sornièras) e Eròs (lo Desir, principi del començament e de l’origina). D’aquestas divinitats primièras naisson los elements naturals (la Nuèch, lo Jorn, etc.) e fòrça divinitats allegoricas (lo Sòm, la Mòrt, etc.).
En parallèl, de teomaquias (batalhas entre dieus) veson Zèus prene lo poder suls Imortels, e caçar las fòrças ancianas creatriças de desòrdre (los Titans e los Gigants). Zèus concilia en el la fòrça (« ten dins sa man lo tròn e lo lamp flamejant », v. 706-707) e l’intelligéncia (engoliguèt Mètis, divesa de l’intelligéncia biaisusa). Son règne se pièja sus la justícia, coma l simbolizan sas nòças amb Tèmis, divesa de la Justícia e de la Lei, amb que engendra las tres oras (mitologia) : l'Òrdre (Eunomia), la Justícia (Dikè) e la Patz (Eirenè).
Estructura de l'òbra
[modificar | Modificar lo còdi]
Aqueste descopatge dels episòdis de la Teogonia suguís subretot aqueste de Paul Mazon dins la Notícia de la Teogonia.
- v. 1-114 : preludi
- v. 115-153 : cosmogonia: lo Caòs, aparicion d'Eròs, de Gèa (Tèrra), qu’enfanta Urans (Cèl). Naicença d'Erèba (las Sornièras), de Nix (Nuèch) e d'Etèr (Lutz del jorn). Naicença dels enfants de Gèa e d'Uran : los Titans.
- v. 154-210 : recit de la castracion d'Uran per Cronos. Naicença d'Afrodita.
- v. 211-232 : la descendéncia de la Nuèch.
- v. 233-336 : la descendéncia de Gèa e de Pontos (Ondada).
- v. 336-616 : los enfants dels Titans.
- v. 617-735 : recit de la Titanomaquia.
- v. 736-819 : descripcions del Tartar.
- v. 820-880 : recit del combat entre Zèus e Tifèu.
- v. 881-885 : aveniment definitiu de Zèus. Partetja de las onors entre los dieus.
- v. 886-962 : la descendéncia de Zèus.
- v. 963-964 : formula conclusiva de la quita teogonia.
- v. 965-1020 : eròiogonia: catalòg dels eròis nascuts de l'union d'una divesa e d'un mortal.
- v. 1021-1022 : formula introductiva de Catalòg de las femnas que s’uniguèron als dieus, e qu’es la seguida a la Teogonia.
Omèr e Esiòde
[modificar | Modificar lo còdi]Omèr e Esiòde son ambedos considerats coma las fonts literàrias avent agut la mai fòrta influéncia sus la mitologia grèga. Lors poèmas utilizan lo mesme tipe vers e la mèsma lenga. A la fin del poèma, Zèus fa fòrça atencion a apasimar las ancianass poténcias coma Ecata o Stix. Se pòt i reconéisser l’influéncia de las mitologias de l’Orient Pròche subretot los mites ititas (legenda de Kumarbi e d'Ullikumi), babilonian o acadian (poèm& Enuma Elish)[1].
Las teogonias d’Omèr e Esiòde an pasmens fòrça diferéncias. Atal, per Omèr, Zèus es l’aïnat dels filhs de Cronos, coma Poseidon lo soslinha mai d’un còp. Es sa primogenitura qu’assegura son poder e sa dominacion suls autres Imortals. E, per Esiòde, Zèus es lo tresen filh. Es sa victòria sus lo sieus paire qu’assegura sa dominacion.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Saïd, Trédé e Le Boulluec 1997, p. 59.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Hésiode 1993,, Théogonie, traduccion d'Annie Bonnafé, La Petite Bibliothèque, París, Payot & Rivages.
- (fr) Hésiode, 1982, Introduction à la Théogonie, traduccion de Paul Mazon,Collection des universités de France, París, Les Belles Lettres.
- (fr) Suzanne Saïd, Monique Trédé et Alain Le Boulluec, 1997, Histoire de la littérature grecque, París, Presses universitaires de France.