Sèrgi Javaloyès
Sèrgi Javaloyès qu'ei un escrivan occitan e un occitanista. Neishut a Oran (Argeria) en 1951, estó repatriat en França com èra mainatge. Qu'arrecoteish tà Nai on descobreish la lenga occitana qui, mei tard, aprenerà e n'aurà de cès de promòver.
Qu'ei titular d'ua mestria de geografia e d'un DEA suus Capdèths de Gasconha dens la literatura francesa. Qu'a tribalhat dens bèras uas collectivitats locaus e qu'ei a l'òra d'ara director de l'Institut Occitan de Pau. Qu'ei tanben membre deu Conselh Economic e Sociau de la Region d'Aquitània e clavaire deu Congrès Permanent de la Lenga Occitana.
Òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Sèrgi Javaloyès n'ei pas deus escrivans classics: gran legedor de literatura americana, qu'a entà influéncias màgers William Faulkner, John Steinbeck o Henry Miller, e qu'a gran admiracion tanben entà André Malraux o lo son compatriòta oranés Albert Camus. Dab aquera formacion, non podè entrar en literatura que dab la volontat aganada de modernizar, d'esprovassar la pròsa bearnesa enqüèra marcada peu Felibritge, e qui d'alhors n'avè pas produsit nat roman despuish decennias.
A comptar de 1988, los sons purmèrs escriuts (novèlas, poèmas) que son publicats dens las revistas País Gascons, Òc e Reclams. Mes que'u va revelar au public lo son prumèr roman L'òra de partir, publicat a las edicions Reclams en 1997.
L'òra de partir qu'ei un roman dont l'estructura medisha (en duas partidas) explicita lo títol: la prumèra partida que conta las impressions de Francesc, un mainatge repatriat d'Argeria, dens lo son navèth demiei familiau e sociau au borg bearnés de Bordalàs, mentre qui la segonda e compta quauques uas de las hèitas aparidas dens los darrèrs mes de la soa vita a Oran. Per'mor d'aquò, L'òra de partir qu'estó, a la soa pareishuda, considerada, a tòrt, com un roman autobiografic per ua partida de la critica. Cèrtas, l'autor que i utiliza a tot pip-pap soviers de l'un o de l'aute costat de la Mediterranèa, mes L'òra de partir qu'ei hèra mei qu'aquò. Qu'a prumèr l'interès reale de presentar "lo monde vist per un mainatge". Qu'a tanben la fòrça de la descripcion d'un monde en descomposicion, arroganhat per la violéncia -tant la deu F.L.N. (de l'A.L.N., ce tien a precisar l'autor) com la de l'O.A.S.- e per la malaudia. L'Argeria de L'òra de partir qu'ei un monde qui se'n va emportada irremediablament peu hat de cap tà ua fin de tragedia grèga, lo Bearn ne i ei pas guaire mei lusent e las renviadas a situacions similaras de l'ua tà l'auta partida qu'amuisha la gran relativitat deu "partiment" au quau poderé har pensar lo títol. L'òra de partir qu'obtienó lo Prèmi Joan Bodon en 1998 e qu'estó un géncer best-seller de la literatura d'Òc. Qu'ei arrevirat en francés L'Heure de partir en 2004 per paréisher en çò de Fédérop e en catalan en 2015 las edicions catalanas Pagès (Lleida e Barcelona) que hèn paréisher L'Hora de marxar dens ua traduccion de Jòrdi Süils.
La Set (ed. Reclams, 2001, Prèmi Pau Froment 2001) qu'ei un roman qui ne's dèisha pas léger tant de briu com lo precedent. Que conta, entermiei un hèish de hèitas e d'anecdòtas, lo mauestar deu personatge principau, Bernat Lartigau, devut a la despartida de Nuria Hazé, la soa psicanalista abans de deviéner la soa melha. Las passadas e contrapassadas de Bernat que son vistas d'un punt de vista exterior qui sembla d'estar lo deu "narrator omniscient", çò qui prepara ua beròja suspresa au legedor a la fin deu raconte. La dificultat d'aquesta òbra, mei "faulknerenca" d'inspiracion que L'òra de partir, que miè, en prumèras, ua partida deu public a se n'estremar, dinc e Manciet, dens ua critica publicada dens Òc, e demostrè l'originalitat pregonda de çò qui's pòt considerar com un tipe de roman navèth, dens la literatura occitana en tot cas.
Pasaia, un recuelh de novèlas pareishut a las edicions Reclams en 2003, qu'ei per venciva un punt feble dens lo caminament literari de l'autor. Que i son au mensh dus tèxtes de gran valor, L'istòria deu sovier, escrivuda abans L'òra de partir e qui pausa lo decòr d'uas scènas d'aqueth roman, e Guèrras ancianas, ua novèla de politica-ficcion en fòrma de satira de las batalhas intèrnas de l'occitanisme, ua veta on s'i escad de plan e qui a avut, lhèu, lo tòrt de non pas apregonir; mes las autas novèlas que son decebentas, sia que l'autor aja de sobras volut har un tribalh d'estille au detriment deu hons, sia que n'aja pas corrèctament tractat los tèmas qui's dava per tòca de tractar. De notar, totun, ua novèla Pobre de mí, qui parla dab justessa de las hèstas de la Sent Fermin de Pampalona.
Tranga & Tempèstas (ed. IEO, 2005, Prèmi Jaufre Rudèl 2006) qu'ei lo retorn de Javaloyès lo romancièr, dab un tèxte mei simple que La Set, mensh ambiciós lhèu, mes tostemps dens l'arrega d'ua escritura modèrna alternant dus racontes, dab passatges hèra esmavents.
Sèrgi Javaloyès qu'a escrivut tanben ua pèça de teatre entaus mainatges, Lo viatge de l'auca.
Que publica en francés, Garbura (ed. In 8, 2005) e que tien ua cronica setmanèra a La République des Pyrénées on ensaja de har soscar sus l'anar deu monde, la politica exagonau e los aspèctes negatius deu centralisme politic e culturau.
En 2010 a Reclams edicions qu'espeleish en version bilingua, Sorrom Borrom o le Rêve du Gave, poèma epic suu Gave de Pau[1].
L'essai Au nom de la Lenga - dens la colleccion Clams de Reclams edicions, arrevirat per Eric Gonzales que sorteish en 2015.
Autes engatjaments
[modificar | Modificar lo còdi]Qu'a militat longtemps a Calandreta on estó estat copresident de la Confederacion Occitana. A l'òra d'ara, que hè anar la revista e las edicions Reclams dont ei director.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Joan Francés Tisnèr que crèa l'espectacle Sorrom Borrom en 2010, en partir d'extrèits de l'òbra de Sèrgi Javaloyès.
