Província autònoma de Bolzano
| Provincia autonoma di Bolzano— Alto Adigeнем. Autonome Provinz Bozen — Südtirolладинск. Provinzia Autonoma de Bulsan — Südtirol (it) Autonome Provinz Bozen — Südtirol (de) Provinzia Autonoma de Bulsan — Südtirol (lld)  | |
| |
 | |
| Administracion | |
|---|---|
| Capitala | Bozen |
| Lenga oficiala | italian alemand ladin |
| Politica | |
| • President | Arno Kompatscher (2014–) |
| Geografia | |
.svg)  | |
| 46° 30′ N, 11° 20′ E | |
| País | Itàlia |
| Region autonòma a estatut especial | Trentin-Aut Adige |
| Superfícia | 7 400,43 km² |
| Fus orari | UTC+01:00 (ora estandard) UTC+02:00 (ora d'estiu) |
| Demografia | |
| • Totala | 531 178[1] ab. (31 de decembre de 2018 ) |
| • Densitat | 71,78 ab./km² |
| Autras informacions | |
| Còdi postal | 39100 e 39010–39059 |
| Prefix telefonic | 0472, 0473, 0474, 0463 e 0471 |
| ISO 3166-2 | IT-BZ |
| Sit web | home.provincia.bz.it |
La província autònoma de Bolzano (toponomia), tanben sonada lo Naut Adige o lo Sud-Tiròl, es la província mai setentrionala de la region autonòma de Trentin-Naut Adige e d'Itàlia, a la frontièra amb Àustria e Soïssa. La region, situada al mièg dels Alps, compte una populatin de 532.616 abitants (decembre de 2022)[2] e la capitala n'es Bolzano.
Segon lo recensament de 2011, 62,3 % de la populacion utilizavan l'alemand coma primièra lenga (l'alemand estandard jos la forma escrita e lo dialècte austrobavarés del Sud-Tiròl jos la forma parlada); 23,4% de la populacion parlava italian, principalament dins e a l'entorn dels doas mai grandas ciutats (Bolzano, a majoritat italofòna, e Merano, a febla majoritat germanofòna); 4,1% parlavan lo ladin, una lenga retoromanica; 10,2% de la populacion (principalament dels immigrants recents) parlavan nativement una autra lenga. Sus las 116 comunas del Sud-Tiròl, 103 an una majoritat germanofòna, uèch ladina e cinc italofòn.[3] I a agut una immigracion a granda escala d'italians de la rèsta d'Itàlia cap a Bolzano e los sieus entorns après 1918.[4][5]
Toponomia
[modificar | Modificar lo còdi]Lo nom raportat en l'Estatut d'Autonomia de 1972 (lei constitucionala de l'Estat italian) es la nòrma estatutària ulteriora de la província de Bolzano o de la província autonòma de Bolzano, acompanhada de la traduccion oficiala omològa en alemand (Provinz Bozen, Autonome Provinz Bozen). L'article 116 de la Constitucion de la Republica italiana, a partir de 2001, rapòrta la formulacion Alto Adige/Südtirol[6]: «la region Trentin-Alto Adige/Südtirol es lo còst de la província autonòma de Trent e Bolzano».
Pasmens, dins totes los documents, l'organisme utiliza la dobla denominacion Província autonòma de Bolzano – Naut-Adige (tradusida en alemand per Autonome Provinz Bozen – Südtirol). Los abitants de la província son generalament apelats sud-tirolians o sud-tiroleses (al singular, sud-tirolian o sud-tirolés).[7] Pasmens, l'utilizacion dels noms Sud-Tiròl o Tiròl del Sud per la província de Bolzano e del Sud-Tiròl per los sieus abitants parlant alemand o ladin es egalament usitada en italian.[8]
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]La província de Bolzano confronta al nòrd e a l'èst Austria (Tiròl e Salzborg), a l'oèst Soïssa (canton dels Grisons), a sud-èst Venèt (província de Belluno), al sud la província de Trent (Trentin) e al sud-oèst (prèp del còl de Stelvio) Lombardia (província de Sondrio). La província comprend d'inombrablas vals, còls, ribièras e lacs qu'enròdan tot lo territòri de Sud-Tiròl. La val Aurina es la val plus septentrionala d'Itàlia e Predoi la municipalitat plus septentrionala, situada dins la partida plus interiora de la val, sota la Vetta d'Itàlia, a la frontièra amb Austria.
Lo Sud-Tiròl es completament montanhós. Sus son territòri s'enauçan los Alps centrals, ont se tròba Ortles, la plus nauta montanha del Sud-Tiròl e de tota la region del Trentin e Naut Adige, amb sos 3905 m, et les nciaorientales. Entre los principals relèus, tròbam tanben la Palla Bianca, Similaun, la Cima Altissima, lo Gran Pilastro.
Una partida de las Dolomitas aparten tanben al Sud-Tiròl, declarat site del patrimòni mondial en 2009. Entre los relèus de las Dolomitas se tròbam las Dolomitas de Sesto amb la Punta di Tre Scarperi, la Croda dei Baranci e las Tre Cime di Lavaredo, las Dolomitas de Gardena (Sassolungo, Sassopiatto, Sella, Piz Boè) e los autres relèus dolomitics tals que Plan de Corones, Latemar, Plose, Catinaccio, Sciliar.
-
-
-
-
-
Panorama del grop del Sassolungo -
-
-
-
.jpg)
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ URL de la referéncia: http://demo.istat.it/bil2018/index04.html. Ostal d'edicion: ISTAT.
- ↑ «Bilancio demografico e popolazione residente per sesso al 31 dicembre 2022» (en italian). ISTAT.
- ↑ «Statistisches Jahrbuch für Südtirol 2014 / statistico della Provincia di Bolzano 2014» (en de, it). astat.provincia.bz.it.
- ↑ «"Lo Sud-Tiròl en chifras 2008", Institut provincial de l'estatistica de la província autonòma del Sud-Tiròl» (en de, it).
- ↑ Steininger, Rolf (2003). South Tyrol, A Minority Conflict of the Twentieth Century. ISBN 0-7658-0800-5.
- ↑ (2009) Tit. V., art. 116, cfr. Il Nuovo Statuto di Autonomia, Bolzano, Provincia Autonoma di Bolzano, p. 45.
- ↑ Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana. clo-occitan.com, p. 131.
- ↑ «Letra del ministre Sandro Bondi al president de la província Luis Durnwalder» (en italian).