Manchó
ᠮᠠᠨᠵᡠ ᡤᡳᠰᡠᠨ  | |
| Parlat en | China |
|---|---|
| Region | Manchoria, Xinjiang, ancianament a Beijing |
| Locutors | 10 locutors natius(2010) |
| Classificacion lingüistica | |
| Manchó | |
| Estatut oficial | |
| Oficial de | Dinastia Qing |
| Còdis lingüistics | |
| ISO 639-2 | mnc |
| ISO 639-3 | mnc |
| Ethnologue | mnc |
| Glottolog | manc1252 |
| Linguist List | mnc |
| UNESCO | 453 |
| IETF | mnc |
| Endangered | 1205 |
Lo manchó (ᠮᠠᠨᠵᡠ ᡤᡳᠰᡠᠨ manju gisun en manchó cursiu) o mandjó[1] es una lenga de la familha tongoza de las lengas altaïcas, uèi quasiment extincta (qualques locutors). En 2015, l'UNESCO estimava a 10 los locutors de lenga mairala[2] . Los autres Manchós an lo mandarin coma lenga mairala.
Lo nombre dels Manchós èra de 10 410 585 al recensament de 2010 de la Republica Populara de China[3].
La lenga foguèt la lenga oficiala de China del temps de la dinastia Qing mas es a l'ora d'ara dins una situacion de quasi desaparicion. Lo xibe, dialècte manchó considerat a l'ora d'ara coma una lenga separada e parlada dins la província de Xinjiang, es la sola rama viva d'aquesta lenga amb mai de 30 000 locutors natius.
Istòria de la lenga
[modificar | Modificar lo còdi]Lo manchó prenguèt naissença oficialament en 1635 quand Hong Taiji decidiguèt de tornar nomenar los Jurchens en Manchós. Lo jurchen constituís una fòrma mai anciana del manchó. Lo jurchen èra atestat jos una fòrma escricha dempuèi al mens 1119 quand l'escriptura jurchen foguèt creada per Wanyan Xiyin.
Lo manchó jos la dinastia Qing
[modificar | Modificar lo còdi]La conquèsta de China pels Manchós (1644) aguèt coma consequéncia lingüistica l'imposicion del manchó coma lenga oficiala de la Cort. Totun, los venceires coneguèron una sinizacion rapida e tre lo règne de l'emperaire Yongzheng (1722-1735) la flaquesa de la transmicion del manchó[4] èra avançada. A la fin del sègle 19, la lenga èra moribonda mas èra encara ensenhada oficialament.
Lo manchó entre 1911 e uèi
[modificar | Modificar lo còdi]La fin de la dinastia Qing marquèt la fin de l'oficialitat e dels privilegis del manchó. La lenga que ja èra pauc parlada, venguèt una lenga regionala emplegada per de communautats plan reduchas en nombre. En 2007, i aviá encara 18 octogenaris[5] per parlar manchó dins lo vilatge de Sanjiazi (província de Heilongjiang). Lo manchó s'ensenha dins l'universitat de Heilongjiang e dins qualques escòlas de Manchoria mas i a pas cap de programa de revitalizacion. Es probable que la lenga serà lèu desapareguda en Manchoria sensa cambiament major de tendéncia e de politica lingüistica. Totun, lo dialècte xibe de Xinjiang demòra encara pro dinamic.
Gramatica
[modificar | Modificar lo còdi]La lenga manchóa es una lenga amb declinasons e seguís l'òrdre SOV (vèrb en finala de frasa). Coneis pas los genres e los articles.
Declinasons
[modificar | Modificar lo còdi]Lo manchó utiliza un sistèma complèxe de declinason. Se utiliza los 6 cases simples (nominatiu, accusatiu, genitiu, datiu, locatiu, ablatiu), utiliza tanben de cases mai rares. Al total, i a 19 cases en manchó.
Lo prolatiu per indicar l'origina d'una accion
L'iniciatiu per indicar lo ponch d'origina d'una accion
Lo terminatiu per indicar lo ponch de fin d'una accion
L'allatiu indefinit per indicar un endrech o una situacion quand la resulta n'es desconeguda
Lo locatiu indefinit per indicar un endrech (o una situacion) quand es pas segur que l'accion se debana ailà.
L'accusatiu indirèct per indicar que l'accion operada pel vèrb es de segur incompleta
Lo translatiu per indicar un cambiament de qualitat o de fòrma
L'ablatiu indefinit per indicar un endrech o una situacion quand òm es pas segur de l'endrech o de l'origina l'accion
Lo distributiu per indicar cada causa o cada persona
Lo formal per indicar la semblança
L'identical per indicar l'identicitat
L'orientatiu per indicar la posicion e la direccion mas es pas utilizat pel movement
Lo revertiu per indicar l'opposicion, contra
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber. Diccionari General de la Lenga Occitana (DGLO), 2008-2024, p. 423.
- ↑ UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger". 27 October 2015.
- ↑ 《中国2010年人口普查资料（上中下）》(the Data of 2010 China Population Census). China Statistics Press. 2012.
- ↑ Edward J. M. Rhoads, Manchus & Han: Ethnic Relations and Political Power in Late Qing and Early Republican China, 1861–1928. University of Washington Press, 2000. Pages 52–54.
- ↑ Chinese Village Struggles to Save Dying Language, By David Lague. The New York Times, March 18, 2007