Thomas More

Thomas More (Londres, 7 de febrièr de 1478 - 6 de julhet de 1535) èra jurista, escrivan e òme politic anglés. Mòrt a causa de son oposicion a l'esquisma de l'Glèisa Anglicana, es considerat coma martir e venguèt sant de la Glèisa catolica e de l'anglicana. Thomas More èra un pensador, teologian, politic, umanista e escrivan anglés, que venguèt, poèta, traductor, cancelièr d'Enric VIII d'Anglatèrra, professor de leis, jutge de negòcis civils e avocat. Son òbra mas famosa es Utopia ont relata l'organizacion d'una societat ideala.

Biografia

Nasquèt a Londres lo 7 de febrièr de 1478, filh de John More, majordòm del Lincoln's Inn, jurista e de per aprèp nomenat cavalièr e jutge de la curiá reiala. En 1486, aprèp de cinc ans d'ensenhament primari a la Saint Anthony School, considerada la melhora escola de gramatica de Londres, e mai de l'unica gratuita, foguèt elevat segon la costuma de las bonas familhas al Palais de Lambeth, serviguèt coma page del cardinal John Morton, Arquevesque de Cantorbery e lord cancelièr d'Anglatèrra.

A catòrze ans, Thomas More integrèt en 1492 lo Canterbury College de l'Universitat d'Oxford, ont passèt dos ans estudiant la doctrina escolastica e perfeccionant sa retorica. En 1494, sens recebre son diplòma, va estudiar lo drech a la New Inn de Londres e a la Lincoln's Inn, institucion ont aviá trabalhat son paire. Benlèu que pendent aquela epòca aprenguèt lo francés necessari dins las corts de justícia angleses e pel trabalh diplomatic, ja que coneissiá l'anglés e lo latin. En 1497, comencèt a escriure poësias, amb una ironiá atal venguèt conegut. Dins aquela epòca se liguèt amb los davancièrs de la Renaissença, Erasme de Rotterdam, amb quin venguèt amic, e John Skelton.

Vèrs 1501 integrèt lo Tresen Òrde de San Francés, vivent coma laïc dins un convent chartrós fins 1504. Alà se consacrèt a l'estudi religiós e en 1501 traduguèt d'epigramas grègas cap al latin e comentèt La ciutat de Dieu, de Sant Agustin. Mejans los umanistas angleses foguèt en contacte amb Itàlia. Aprèp que realizèt una traduccion (publicada en 1510) d'una biografia de Giovanni Pico della Mirandola escricha per son nebot Gianfrancesco, tombèt enamorat del sentiment de l'òbra qu'adoptèt per el, e que marquèt definiment lo cors de sa vida.

En abandonant lo monastèri chartrós, en 1505, se marida amb Jane Colt e aguèron una filha Margaret, que vendrà sa discipla. Exerciguèt coma avocat amb succès, en part mercé a son sens de la justícia e de l'equitat, mai vendrà jutge dins lo plaids civils e professor de Drech. En 1506 nasquèt sa segonda filha, Elizabeth. Traduguèt cap al latin Luciano amb Erasme. E un mai tard nasquèt Cecily, sa tresena filha. Thomas More es pensionat e majordòm de Lincoln's Inn, ont realizèt de conferéncias entre 1511 e 1516. En 1509 nasquèt son filh John. More participèt a la gestion de grandas companhiás de Londres e Anvèrs. Escriguèt de poèmas pel coronament d'Enric VIII. En 1510 foguèt nomenat membre del parlament e vicesheriff de Londres. Un an mai tard moriguèt son esposa Jane e se marida amb Alice Middleton, veusa set ans abans e avent una filha, Alice.

En 1513 escriguèt History of King Richard III, libre que inspirèt William Shakespeare. En 1515 foguèt enviat coma ambaissada comerciala en Flandra. Escriguèt lo Libre segon d'Utopia. Un an mai tard escriuèt lo libre primer d'Utopia e l'òbra complèta foguèt publicada a Lovaina. En 1517 foguèt enviat a Calais per resòlvre de problèmas mercands. Foguèt nomenat màster of requests e membre del Conselh Reial. En 1520 ajudèt Enric VIII a escriure Asertio septem sacramentorum. More foguèt fach cavalièr e vicetresorer. Sa filha Margaret se maridèt amb William Roper, que vendrà lo primièr biograf de Thomas More.

En 1524 foguèt nomenat Administrator de l'Universitat d'Oxford, en 1525 Administrator de l'Universitat de Cambridge e Cancelièr de Lancaster. Mudèt a Chelsea e escriguèt carta a Iohannis Bugenhagen defendent la supremaciá papala. En 1528 l'evesque de Londres li permet de legir libres eretics per que los refuten

En 1530 signèt pas la carta del nòbles e prelats que demandava al Papa l'anullacion del matrimòni reiala. En 1532 renoncièt al sa carrièra de cancelièr. En 1534 refusèt de signar l'Acte de Supremaciá que pretendiá repudiar a la supremaciá papala. L'Acte establiguèt que seriá condemnat los que l'acceptarián pas e lo 17 d'abril foguèt empreisonat. E decapitat, lo 6 de julhèt de 1535.

Carrièra politica

Membre del Parlament dempuèi 1504, foguèt elegit jutge e sosprefècte de la vila de Londres. En 1509, amb l'arribada al tron d'Enric VIII, protector de l'umanisme e de las sciéncias, More dintrèt a son servici e venguèt membre de son Conselh Privat. Enric VIII profeitèt de son eficaç diplomacia e tacte, e li confièt qualques missions diplomaticas dins lo païses europèus. Tanben foguèt encargat la tasca de tresaurièr, e en 1529 de Lord Canceller. Foguèt lo primièr cancelièr laïc.

En 1521 obtenguèt lo títol de knight (cavalièr). En 1524 foguèt nomenat High Steward (censor e patron) de la Universitat d'Oxford, ont aviá estat escolan. En 1525 foguèt tanben nomenat High Steward de l'Universitat de Cambridge.

Condemnacion e mòrt

Lo Rei Enric VIII venguèt ostil amb Thomas More quand volèt divorciar de son esposa Catarina d'Aragon e Thomas, coma Cancelièr, aprovèt pas. Enric VIII aviá demandat al Papa de concedir al divòrci e lo refús d'aquel provoquèt l'esquisma d'Anglatèrra amb l'Glèisa Catolica Romana.

Insistissiá per obtenir lo divòrci eclesiastic, çò per far taire las petòfias de sas facècias d'alcòva, objèctes dels parladises de la Còrt, e dels que lo rei se sentiá ofensat. Lo divòrci auriá escafat l'infidelitat, e auriá tornar l'afar sens consequéncias.

Las refuses succesius de Thomas More per acceptar los desirs del rei, provoquèt la rancuna d'Enric VIII, e Thomas More foguèt empreisonant a la Torre de Londres, aprèp qu'aquel refusèt lo jurament que reconeissiá Enric VIII coma cap suprèm de la Glèisa d'Anglatèrra qu'aviá romput amb Roma.

Fin finala lo rei, enrabiat, faguèt jutjar More que, dins un procès somari, foguèt acusat de nauta traïson e condemnat a mòrt. D'autres dirigents europèus coma lo Papa o l'emperador Carles Quint, que vesián en el lo melhor pensador del moment, faguèron pression perque li salvar la vida e que la condemnacion siá commutat en castig perpetual o exili, mas serviguèt pas a res e foguèt decapitat una setmana aprèp, lo 6 de julhet de 1535.

Gardèt fins al final son sens de l'umor, confiant plenament al Dieu misericordiós que lo recepte quand passarà lo lindal de la mòrt. En s'agenolhant al cadafalc diguèt: «Notatz que la barba cresquèt en prison, es a dire, ela foguèt pas desobesissent al rei, alara cal pas la talhar. Permetètz que la còpe». Fin finala, al-delà de l'ironia, s'adreçèt als presents: «I die being the King's good servant-but God's first» (Morissi abans essent bon servent del Rei, mas primièr de Dieu).

Canonizacion

Thomas More foguèt beatificat ensems amb autres cinquanta e tres martirs, que John Fisher, pel papa leon XIII en 1886, e finalament proclamat sant per la Glèisa Catolica lo 19 de mai de 1935 (amb John Fisher), pel Papa Pius XI. Joan Pau II, lo 31 d'octobre de 2000, o foguèt proclamat patron dels politics e dels governants, respondent a la demanda que, en 1985, presentèt lo President de la Republica Italiana, Francesco Cossiga.

Òbras

Son cap d'òbra es Utopia (1516), ont abòrda problèmas socials de l'umanitat, e amb que ganhèt la reconeissença de totes los erudits d'Euròpa. Un de sos inspirators foguèt son amic intim Erasme de Rotterdam. L'escriguèt pendent una de sas missions assinada pel rei a Anvèrs.

Sas autras òbras son de retraches de personatges publics, coma Life of Pico della Mirandola (Vida de Pico della Mirandola) o Històrica richardi Tertii (L'istòria de Ricard III), e de poèmas e epigramas dins sa joventut (Epigrammata). Cal notar lo dialògs-tractats que realizèt en defensa de la fe tradicionala atacant durament los reformistas laïcs o religioses, per exemple Responsio ad Lutherum (Responsa a Luter), A Dialogue Concerning Heresies (Dialòg sus la eretgias), The Confutation of Tyndale's Answer (Refut de la Responsa de Tindale) o The Answer to a Poison Book (Responsa a un Libre Empoisonat).

En mai d'escriches en defensa de la Glèisa de Roma, tanben escriguèt suls aspèctes mai esperitals de la religion: Treatise on the Passion (Tractat sus la Passion), Treatise on the Blessed Body (Tractat sul Cors Sant), Instructions and Prayers o De Tristia Christi (L' Agonia de Crist) redigida pendent qu'èra empreisonat dins Torre de Londres alara qu'atendava la decapitacion. Aquel darrièr manuscrit, salvat de la confiscacion decretada per Enric VIII, va passèt per volontat de la sa filha Margaret dins de mans espanhòlas, pel Fra Pere de Soto, confessor de l'empeirador Carles V, per anar cap a Valéncia, patria de Lluís Vives, amic intim de More.

Utopia

Article detalhat: Utopia (libre).

La principal òbra de More foguèt Utopia, ont fa una critica de la societat de son epòca, subretot l'anglesa.

• Denóncia la pauretat de bona part de la populacion.
• Censura de la concentracion del poder e de l'expansionisme de l'estat, que son causas de guèrras.
• Prepausa un modèl d'organizacion sociala que s'inspira de las societats aborigèns que venon d'èsser descobèrtas e de qualques aspèctes de La Republica de Platon:
  • Es una societat justa, frairenal, egalitària e toleranta.
  • Lo trabalh es obligatòri per a totòm.
  • L'educacion es universala.
  • I a pas cap de proprietat privada o d'argent.
  • Las carrièras se fan per eleccion.

• 
  Retrat dibuixat per Hans Holbein el Jove (Windsor, Royal Collection)
• Gravadura de l'edicion d'Utopia de 1518, per Ambrosius Holbein
  Gravadura de l'edicion d'Utopia de 1518, per Ambrosius Holbein
• 
  Glèisa de Sant Dunstan de Canterbury, ont i a la cròta amb lo cap de More