Vejatz lo contengut

Escòla pitagoriciana

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

L’Escòla pitagoriciana es una escòla filosofica de l’Antiquitat fondada par Pitagòras(580 - 490 AbC.). Durèt nòu o dètz generacions. Los darrièrs pitagoricians son Xenofil, Fanton de Flionte, Echecrat, Dioclès e Polimnastos.

Règlas de l’ensenhament

[modificar | Modificar lo còdi]

L’ensenhament pitagorician es divisat en doas partidas: una partida pels « acosmaticiens », los non ecara iniciats, e una pels iniciats, los « matematicians ». L'ensenhament es oral e secret. La transmission del saber entre disciòls es acompanhat del respècte des règlas moralas de l'amistat fraternala (en grèc, filia) dins son ensems: règla del siléncia, respècte del gra d’initiacion dels discipòls.
L’escòle pitagoriciana es tanben una confrairiá tant religiosa que scientifica.

Doctrina

[modificar | Modificar lo còdi]

Principis

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Lo limitat e l’illimitat
  • Natura dels nombres
  • Los opausats

Lo calcul pitagorician es abans tot una simbolica numerica. Cada nombre es associat a une figura, que la restriccion a l’estudi dels nombres entièrs positius :

  • 1 representava la divinitat,
  • 2 la femna,
  • 3 l’òme,
  • 10 la fraternitat pitagoriciana...

Aquela associacion nombre figura es lo supòrt d’una abstraccion matematica, perque lo nombre ven mai dels resultats d’aplications matematicas - financièras, agricòlas... - mas se tròba alara pausat coma principi (en grèc, Arquè) de coneissença. S’agís pels pitagoricians d’anar mai prèo de la mistica dels nombres, per l’établiment de leis entre aritmetics.

Es notable que los ensems aritmetics coneguts pels pitagoricians lo foguèron per de construccion iterativas: aquò resulta en fach de la figuracion dels nombres. En partant d’una figura simple, coma le triangle format de tres punts, se pòt agrandir l’ensemble en conservant sa forma mas en aumentant las seunas partidas, per capitar, per exemple, a un triangle format de sièis punts. Aquela figuracion non fixada es una abstraccion importanta per l’Antiquitat, encara que concernavan tanben de volums (piramidas de basas triangularas, carrada, cilindre...). La comparason de las seguidas atal bastidass acaban per la descobèrta de relacions estructuralas e generalas entre d'ensembles particulièrs del nombres.

Aquelas leis naturalas son lo nucli de la concepcion pitagoriciana de las matematicas, considerada coma esoterica e sectària, que los nombres entièrs son censats representar la natura tota entièra. Aquela categoria de nombre ven una fin d'esperela, un principi imuatable qu'a vocacion d'explicar totas causas. Aristòtel rapòrta que Pitagòras prenguèr per devisa « Tota causa es nombre ». Indica per aquela formula que çò qu'impòrta als pitagoricians es en mai de l’experimentacion, mas la teoria dels nombres.

Astronomia

[modificar | Modificar lo còdi]

Politica

[modificar | Modificar lo còdi]

L’activitat politica dels pitagoricians es -çò pareis- fòrça intensa. Lo modèl social de la frairenetat pitagoriciana implica une nèta prese de partit en favor del regim democratic que tradicionalament, una aristocracia deten lo poder, e en l’occurréncia, los sabers. Pasmens, aquel engatjament democratic es contestable, pueque l’exemple d’Arquitas de Tarent mòstra que l’equilibri politic cercat pels pitagoricians implicava pas necessàriament un regim democratic.

Los pitagoricians prenguèron al sègle V d'un mòde de vida que los separan de la collectivitat : interdits alimentaris complèxes e practica d'una existéncia comunautari començant per une règle de cinc ans de siléncia. Exercèron pendent un temps lo poder a Crotone, mas lors conciutadans acabèron per se revoltar en encendiant lors ostals e chaplant los membres de lor sècta.

Aquel trebolun popular es a l’origina de la disparicion de l’escòla pitagoriciana, mas los discipòls, e lèu los neopitagoricians, continuèron de mantenir pendent longtemps la doctrina de lors mèstres.

Los pitagoricians

[modificar | Modificar lo còdi]

Se pòt citar los pitagoricians coneguts:

Pitagòras

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Pitagòras.

Los pitagoricians ancians

[modificar | Modificar lo còdi]

Se sap pauc dels pitagoricians ancians. Es sonque a partir d’Alcmeon de Crotone que de tesmònis disponibles son mai nombroses.

  • Cercòps .Seriá estat lo rival d’Esiòde[1]. Segon una tradicion contada per Ciceron[2], Cercòps seriá estat l’autor del Poèma orfic, d'una Davalada als Infènrs e d'un Tractat sacrat[3].
  • Petron. Sosten la pluralitat dels monds dispausat de biais triangulars e auriá escrich un libre sul nombre dels monds qu'es segon el egal à 183. Font pricipala: Plutarc, Perque la profetessa Pitiá dona pas mas los seus oracles en verses, 22 et 23.
  • Brontin. Originari del Metapont, sembla que seriá estat le paire[4] de Teano, femna de Pitagòras. Segon qualques tradicions dobtèron dempuèi l’Antiquitat[5]), auriá agut Empedòcle per discipòl. Se li atribuís Lo Peplos, Lo Filat e Los Elements de la natura (segon la Soda), e un tractat De l’intellècte e de l’entendament[6].
  • Teano o Deinono
Article detalhat: Teano.
Aqueles dos noms designan benleu la meteissa persona. Segon Jamblic[7], èra la filha de Brontin e l’esposa de Pitagòras, e èra considerda coma una femna remarcabla tant per sa saviesa que per sa personalitat:
« La femna deu ofrir un sacrifici a l’instant quitament que daissa lo lièch de son espós. »
Se fa lo pòrtaparaula de las femnas de Crotone que demandan a Pitagòras « de mantenir lors esposes del respècte degut a l’esposa. » [8]. Las règlas de vida pitagoricianas enebisson als marits de batre lor femna, e impausan als marits lobservacion d'una fidelitat absoluda[9].

Periòde mejan

[modificar | Modificar lo còdi]

Iccos de Tarent, filh de Nicolaïodas, mètge, atlèta vencedor del pentatlon als Jòcs Olimpics e mèstre de gimnastica. Son acmèu es datat de la 77a olimpiada[10]. Platon conta que son biais de viure pendent sa carrièra es fòrça estricte[11], subretot sul le comèrci amb las femnas e los adolescents. Lo regim alimentari (conegut per repais d’Iccos) venguèt proverbial per designar un regime parfècte que compren ges de tròp, çò que semble pro correspondre als mòrs e al mòde de vida pitagorician. Mas benleu seriá estat vertadièrament un sofista[12].

  • Paron

Demòra pau d'informacion sus aquel filosòf, pel mens se sap que considèra, en s’opausant a Simonide, lo temps coma un luòc d’oblit, tout ignorant[13].
Autra font: Simplicios de Cilicia, Comentari sus la Fisica d’Aristòtel[14].

  • Aminias

Filh de Dioquetas e amic de Parmenid al quel inspira l'enveja de l’estudi; onèste òme, viu dins la pauretat, e Parmenid li fach bastir un tombèl aprèp sa mòrt[15]

Pitagoricians recents

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Menestor

Originari de Sibaris e l'un dels fondators de la botanica. Las seunas teorias son conegudas mercé a Teofrast (De las causas de las plantas).

  • Xoutos o Boutos

Originari de Crotone, sosten que los principis son le « rara » e le « dens », ipotèsi que mena a l’afirmacion de l’existéncia del vuèit, perque, sens aqueles principis e lo vuèit, i ariá pas de movement[16]. Segon el, lo mond ondeja, s’enflant e mermant coma la mar[17].

Es possible qu'aquel pitagorician siá en fach Ion de Chio, perque aquel darrièr a per escais Xotos.

  • Euritos

Dins sa "Vida pitagorica", Jamblic precisa qu'Euritos de Crotone es un discipòl de filolaos.

Dins sa "Metafisica", Aristòtel explica qu'Euritos afècta un nombre a la personas, als animals, a la plantas e a la figuras geometricas (lo triangle e le carrat).

Los comentators d'Aristòtel (Alexandre d'Afrodise) e Teofrast -son successor a la tèsta del Licèu- descrivon le gost d'Euritos per las pèiras. Atat, Euritos pren le nombre 250 per mesura de l'òme e cerca pr'amor 250 pèiras de totas las colors ; puèi constituís la siloèta de l'òme amb aquelas, per figurar la cara, lo còrs, los membres, fins a que totas la pèiras sián utilizadas.

  • Arquippos

Segon Jamblic, es lo sol pitagorician amb Lisis de Tarente a aver esapat a l'encendi provocat pels òmes de Cilon aprèp le bandiment de las fraternitats pitagoricianas.

Plutarc ditz que los rescapats son Filolaos e Lisis. Aprèp l'encendi, Arquippos torna a Tarent e Lisis a Tebas.

  • Occelos

Occelos (o Ocelos) de Lucania, fraire de la pitagoriciana Byndaco, sosten que lo genre totjorn uman existissiá. Se li atribuís un De la natura de l’univèrs, qu'afirma que le mond es inengendrat e incorruptible (Filon d'Alexandria, De l’eternitat del mond). Aquel obratge auriá inspirat Aristòtel per son De la generacion e de la corrupcion, Sirianos conta que l’auriá quitament plagiat[18].

Occelos pensa que la triada es l’origina de tot, de que procedisson los dieus e que tenon lor posicion eternala: « Es la triada que, la primièra, fixèt començament, mitan e fin[19]. »

Pensa que l’ensems de las causas es compausada de cinc elements: als elements classics s'apond l’etèr que son compausats lo cèl e los còrs celèstes[20]. Auriá tanben escrich De la lei, De la reialtat, De la santetat, De l’origina de l’univèrs.

  • Icetas

Icetas de Siracuse seriá l’inventor de l’ipotèsi pitagorician de l’anti Tèrra[21]. Sosten que la vòlta celèsta est fixa, e que sola la Tèrra es en movement e vira l'entorn de son axe; aquel movement explica segon el l’illusion del movement de totes los astres[22].

  • Ecfantos

Ecfantos de Siracusa sosten que los principis son los còrs indivisibles e lo vuèit; Aeti considèra qu’es lo primièr a aver dich que los monads pitgoricians son corporalas[23]. Lo mond es atal constituít d’atòms en nombre infinit, distinguits per la grandor, la forma e la poténcia, e son la matèria dels sensibles[24]. sont moguts per un principi divin, Intellècte e Arma, coma una providéncia que lo mond es l’idèa. Aquel mond es un e de forma esferica. Plaça la Tèrra al centre del mond, e pensa que vira sus ela meteissa d’oèst capa a l'èst. L'epòca precisa que visquèt podèt pas èsser verificada. Es doncad dificif de saber s'es un davancièr pitagorician de l’atomisme, o se al contrari adaptèt l’atomisme a la pensada pitagoriciana.

  • Xenofil

Xenofil, de Chalcis, musician mèstre d’Aristoxèn, moriguèt a l’edat de 105 ans a Atènas (sens aver jamai estat malaut[25]) e foguèt l’un dels darrièrs pitagoricians[26].

  • Echecrat

Echecrat de Fliont es citat dins lo fedon, un dialòg de Platon qu'aquel darrièr li fa sotenir la tèsi pitagoriciana de l’armoniá de l’arma:

« En efècte, la teoria que nòstra arma seriá una armonia me captiva, cada còp que l'ausís expausar, coma es lo cas uèi; e l'ausissent, m'es, poiriái dire, tornat en memòria qu'atal èra ma primièra opinion, a ièu tanben[27]. »
  • Lycon

Licon (o Licos) de Tarent, botanista e autor d’una Vida de Pitagòras[28]. Sembla aver compilat d'anecdòtas pron fantasistas sus qualques filosòfs[29].

Noms que se pòt apondre:

Lista dels pitagoricians segon Jamblic

[modificar | Modificar lo còdi]

Vaquí un catalòg establi per Jambliqc[30], que compren de noms de filosòfs que cap informacion foguèt trobada.

Crotone

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Alcmeon,
  • Ageas,
  • Agelas,
  • Agilos,
  • Antimedon,
  • Botos,
  • Brias,
  • Cleofron,
  • Cleostèn,
  • Damoclès,
  • Dimas,
  • Ecfantos,
  • Egon,
  • Emon,
  • Enadros,
  • Epislos,
  • Eratos,
  • Ficiadas,
  • Ipposthène,
  • Ippostrate,
  • Itanèu,
  • Leofron,
  • Menon.
  • Milon,
  • Millias,
  • Onatas,
  • Rodippos,
  • Sillos,
  • Timèu,

Metapont

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Agesarc,
  • Agesidamos,
  • Alcias,
  • Alioquos,
  • Alopecos,
  • Antimèn,
  • Aristèu,
  • Aristomèn,
  • Astilos,
  • Brontin,
  • Chilas,
  • Dacidas,
  • Damarmenos,
  • Damotagès,
  • Enèu,
  • Epifron,
  • Eufemos,
  • Eurifemos,
  • Euritos,
  • Evandre,
  • Glicinos.
  • Iriscos,
  • Lacratès,
  • Lacritos,
  • Lafaon,
  • Leocid,
  • Leon,
  • Megistas,
  • Melesias,
  • Orestadas,
  • Parmicos,
  • Proclès,
  • Pirron,
  • Rexibios,
  • Trasimèd,
  • Traseos,
  • Xenocad,
  • Xenofant,

Agrigent

[modificar | Modificar lo còdi]

Elèu

[modificar | Modificar lo còdi]

Tarent

[modificar | Modificar lo còdi]

Las pitagoricianas

[modificar | Modificar lo còdi]

Jamblic dona los noms de 16 femnas que seguèron la doctrina de Pitagòras :

  • Abrotelaia,
  • Autocharidas.
  • Boio e Babelica d’Argos,
  • Byndaco,
  • Chilonis,
  • Cratesicleia,
  • Echecrateia,
  • Filtis (filha de Teofris de Crotone),
  • Mía,
  • Lasteneia,
  • Nisteadosa d'Espart,
  • Pisirrodè de Tarente,
  • Teano,
  • Timicha (femna de Millias de Crotone),
  • Turrenis,

Nòtas

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ (fr)Vies, doctrines e sentences des filosophes illustres (Diogène Laërce en linha, II, 46.
  2. ↑ (fr)De la nature des Dieux (Cicéron)en linha, I, XXXVIII, 107.
  3. ↑ (en)Clemenç d'Alexàndria Stromats en linha, I, 131.
  4. ↑ o, segon d'autras fonts, l'espós
  5. ↑ Diogèn Laèrce, VIII, 55
  6. ↑ Jamblic, De la sciéncia matematica comuna, 8
  7. ↑ Vida pitagorica, 132
  8. ↑ ibid.
  9. ↑ Aristotèl, Economicas, I, IV 1 344 a 8
  10. ↑ de -472 a - 469
  11. ↑ Las Leis, VIII, 839, e - 840 a
  12. ↑ Platon, Protagoras, 316 d
  13. ↑ Aristotèl, Fisica, IV, XIII, 222 b 17
  14. ↑ 754, 9
  15. ↑ Diogèn Laèrce, IX, 21)
  16. ↑ Aristòtel, Fisica, IV, IX, 216 b 22
  17. ↑ Simplicios de Cilicia, Commentari sus la Fisica d’Aristòtel, 683, 24)
  18. ↑ Comentari sus la Metafisica d’Aristòtel, 175, 7.
  19. ↑ Joan de Lidia, De meses, II, 8
  20. ↑ Sext Empiric, Contra los professors, X, 316
  21. ↑ Aeti, Opinions, III, IX, 1 - 2
  22. ↑ Ciceron, Primièrs academics, II, XXXIX, 123
  23. ↑ Opinions, I, III, 19
  24. ↑ Ipolit de Roma, Refutacion de totas las eretgias, I, 15
  25. ↑ cf. Macròb, Saturnalas, 18
  26. ↑ Diogèn Laèrce, VIII, 46)
  27. ↑ 88 c, 57a, 102a
  28. ↑ (fr)Les Deipnosophistes (Athénée) en linha, II, 69 E et X, 418 E
  29. ↑ (fr)Aristoclès, in Eusèbe de Césarée, Préparation évangélique, XV, II, 8
  30. ↑ Vida pitagorica, 267

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • (fr)Les Présocratiques, édition établie par J.P. Dumont, 1988
  • (fr)Le Dossier Pythagore, Pierre Brémaud, Ellipses, 2010

Articles connèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Escòla_pitagoriciana&oldid=2047559 »