Rire
Lo rire es un comportament reflèxe, exprimissent generalament un sentiment de jòia, que se manifèsta per una succession de pichonas expiracions en sacada acompanhada d'una vocalizacion pas articulada mai o mens sonòra. Aqueles movements concernent en primièr lo muscle respiratòri e lo laringe e son acompanhats d'una mimica provocada par la contraccion dels muscles facials, provocant la dubertura de la boca. D'autres movements mai o mens contrarotlats pòdon acompanhar lo rire.
Lo rire es subretot causat par l'umor, lo gratilh o lo rire d'autrú. Paradoxalament, lo rire es estrechament ligat amb son contrari emocional, la plorada, amb que pòt a vegadas se veire mesclat[1].
Contrariament a çò dich per Rabelais, lo rire es pas lo pròpri de l'Òme e existís per d'autres animals (per exemple lo chimpanzés). Per l'Òme, pareis vèrs lo quatren o cinquen mes[2].
Causas
[modificar | Modificar lo còdi]Generalament, lo rire es causat per çò comic en general e per l'umor en particular. Lo rire es reputat per èsser contagiós: una persona que ritz provòca lo rire.
Lo rire pòt tanben èsser provocat pel gratilh. L'estress, la consomacion d'alcòl o de drògas pòdon tanben conduire cap al rire, quite en l'abséncia d'estimulus extèrne. Lo protoxid d'azòt es nomenat gas ilarant perque provòca tanben lo rire.
Significacions
[modificar | Modificar lo còdi]Totes los umans sabon rire dempuèi la naissença. De rire s'apren pas, contrariament a las lengas, es innat.
Lo rire es dich « comunicatiu ». Los cercaires en psicologia cognitiva trobèron que las meteissas partidas del cervèl son activadas quand se nos conta un istòria comica o quand s'ausís un rire. Un subjècte qu'entend un rire aprèp una craca e que vendrà a rire atribuirà a la craca perque riguèt. Aquela experiéncia justifica l'utilizacion de rires enregistrats dins las emissions de television.
Quand lo rire es estat provocat un còp, serà pus facil de provocar un autre juste aprèp. Dins un espectacle comic, los actors patisson a provocar los primièrs rires, mas los rires venents son pus facils d'obtenir.
Lo rire es en general provocat quand s'acumula una tension o una paur, e que d'un còp se pren consciéncia qu'en realitat i aviá pas cap de dangièr.
Dins qualques païses, coma Japon, las gents se fòrçan de rire qaud son somés a una paur qu'es pas racionala[3] o quand acaban d'aver paur.
Lo ròtle del rire seriá doble :
- Per aquel que ritz, lo cervèl relarga d'ormonas destinadas a contrariar los efèits de l'estress que se revelèt fals. Lo rire exprimís pas la jòia, mas lo rire provòca la jòia.
- Per aqueles qu'ausisson lo rire, aquò mòstra l'abséncia de dangièr. Aqueles qu'ausisson lo rire pòdon a lor torn provocar un rire e relargar aquelas meteissas ormonas dins lo cervèl.
Lo ròtle del rire per un animal social coma l'òme es doncas fòrça important. Permet de far saber quand e ont i a pas mai de dangièr pel grope per poder s'amusar e se daissar anar.
Un que ritz sens rason o quand cal pas, es a dire en preséncia d'un dangièr real, serà vist coma un fòl.
Se trufar de qualqu'un en risent consistís a comunicar que presenta pas cap de dangièr.
Tipes de rires
[modificar | Modificar lo còdi]Lo rire nerviós es una acumulacion de tensions que se relarga per evitar la panica. Lo rire pòt venir pas contrarotlat, pas apropriat e contunhar plan al delà del rire classic. Existís una forma patologica de rire associat a plusors sindròmes neuropsiciatrics, descrich pel primièr còp per Féré [4]. Aquel rire patologic s'encontra aprèp de feridas de certanas partidas del cervèl, en particular l'ipotalamus, lo girus cortical anterior o lo lobe temporal. L'acid valproïc en injeccion pòt tanben provocar aquel estat de rire prodromic.
Existís un rire forçat o un rire fals, que s'utiliza quand se vòl far ben veire, alara que se a pas lo gost de rire.
Lo rire dins los autres animals
[modificar | Modificar lo còdi]Malgrat l'observacion de Rabelais segon que «lo rire es lo pròpri de l'Òme», las observacions scientificas recentas mòstran que qualques animals (primates, rats[5],[6]) coneisson tanben lo rire.
Qualques psicològs comportamentals objèctan que lo vertadièr rire demanda de condicions prealablas coma la consciéncia de se o la capacitat a s'identificar a autrú, e qu'en consequéncia los animals rison pas vertadièrament del meteis biais que nosautres. Se pòt dire qu'aquela concepcion del rire se rapòrta pus particularament a l'umor qu'al rire en general, e que es doncas l'umor qu'es lo pròpri de l'Òme, e pas lo rire el meteis.
Los estudis mòstran lo similar del rire pels divèrs primatas (l'òme, le gorilla, l'orangotan, lo Chimpanzé...) seriá la pròva que lor rire ven d'una meteissa origina, e qu'auriá apuèi evoluat diferentament segon las espècias.[7]
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr)Anne Bourgain, Christophe Chaperot et Christian Pisani, Le rire à l'épreuve de l'inconscient, Éditions Hermann, 2010.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ C. W. Hess, Neurologie du rire, Revista Medicala Soïssa, n°179, 12 de novembre de 2008.
- ↑ id C. W. Hess
- ↑ vejatz lo filme Tonari no Totoro de Hayao Miyazaki
- ↑ (fr) Féré C. Le fou rire prodromique. Rev Neurol 1903; 11:353-358.
- ↑ (en) "Laughing" rats and the evolutionary antecedents of human joy?, Panksepp J, Burgdorf J, Department of Psychology
- ↑ (fr)L'article rire
- ↑ (en) "Tickled apes yield laughter clue", BBC, 4 juin 2009